زیست شناسی (1)
مفهوم (تکامل) زیست شناسی را در تمام سطوح یکپارچه می کند.
زیست شناسی یا بیولوژی از علوم طبیعی و دانش مربوط به کاوش دربارهٔ جانداران است. این دانش به بررسی ویژگیها و رفتار سازوارهها، چگونگی پیدایش گونهها و افراد (کاهش گرایی)، و نیز به بررسی برهمکنش جانداران با یکدیگر و محیط پیرامونشان میپردازد، و زیر مجموعه ای از علوم طبیعی (فیزیک، شیمی، زمین شناسی، علوم محیط زیست و کیهان شناسی) است.
این علم قلمرو گسترده ای از علوم را به خود اختصاص داده است و میدان دید آن شامل سلسله مراتبی از اندازه ها از نانومتر و کمتر (اتم ها و مولکول ها) تا کیلومترها و بیشتر (بیوم ها و بیوسفر) می باشد.
از جمله مهمترین موضوعات زیست شناسی عبارت از پنج اصل به هم وابسته است که میتوان آنها را اساس زیستشناسی مدرن نامید:
گونههای جدید و صفات موروثی، محصول فرگشت هستند.
ژنها واحد اصلی وراثت هستند.
ارگانیسمها محیط داخلی خود را برای حفظ یک وضعیت پایدار و ثابت، حفظ میکنند.
موجودات زنده انرژی مصرف میکنند و آن را به صورت دیگری تبدیل میکنند.
رشتههای فرعی زیستشناسی به وسیله مقیاسی که در آن موجودات زندهای که قبلاً مطالعه شدهاند، انواع موجودات زنده مورد مطالعه و روشهای استفاده شده در مطالعه آنها، تعریف میشود: بیوشیمی، مطالعه شیمی اولیه زندگی، زیستشناسی مولکولی، مطالعه فعل و انفعالات پیچیده در میان مولکول های زیستی، گیاهشناسی، مطالعه زیستشناسی گیاهان، زیستشناسی سلولی، بررسی واحدهای ساختمانی همه حیات، سلول، فیزیولوژی، بررسی عملکردهای فیزیکی و شیمیایی بافتها، اندامها و دستگاه زیستی هر موجود زنده، زیستشناسی فرگشتی، بررسی فرایندهایی که تنوع زیستی را ایجاد میکنند، و بوم شناسی بررسی فعل و انفعالات موجودات زنده در محیط خود. با توجه به این که زندگی تعریف کوتاه و صریحی ندارد، ولی می توان آن را با ویژگی های عمومی توصیف نمود.
می توان موجود زنده (سلول) را موجودی با ویژگی های زیر در نظر گرفت:
سازگاری: توانایی جانداران در سازگاری با محیط اطراف طی زمان، لازمه فرآیند تکامل با انتخاب طبیعی است. برای نمونه، تک سلولی های گرما دوستی که در دماهای بسیار بالا زندگی می کنند، پروتئین هایی دارند که در این دماها واسرشت نمی شوند و می توانند بر خلاف پروتئین های سایر جانداران به فعالیت بپردازند.
پاسخ به محرک ها: محرک و پاسخ به آن (که توسط موجود زنده داده می شود) می تواند شکل های مختلفی داشته باشد. مثلا زمانی که سلول ها در محیطی با دمای بالا قرار گیرند الگوی بیان ژن های خود را تغییر و رفتار متفاوتی نشان می دهند.
تنظیم محیط درونی (هومئوستازی): حفظ حالت نسبتا پایای محیط درونی ویژگی مهمی در جانداران است. یک سلول در محدوده ای از تغییرات غلظت انواع ترکیبات محیطی می توانند غلظت درون سلولی این ترکیبات را ثابت نگه دارد.
پردازش انرژی (متابولیزم): زنده ماندن نیازمند تامین مداوم انرژی می باشد. انرژی ترکیبات غذایی طی کاتابولیزم آزاد می شود و طی آنابولیزم برای تولید اجزای سازنده موجود زنده مورد استفاده قرار می گیرد. متابولیزم بخش عمده ای از فعالیت یک سلول را تشکیل می دهد.
تولید مثل: موجودات زنده تولید مثل می کنند و تکثیر می شوند. سلول های یوکاریوتی می توانند با مجموعه منظمی از رویدادها موسوم به میتوز تقسیم شوند که طی آن یک سلول به دو سلول تبدیل می شوند. تقسیم میوز نوع دیگری از تقسیم سلولی برای تولید چهار سلول هاپلوئید (گامت) از یک سلول دیپلوئید است و در تولید مثل اهمیت دارد.
رشد و نمو: طی زندگی یک جاندار، مواد بی جان به ساختارهای آن اضافه می شود و اجزای آن ممکن است ویژگی های جدید و متفاوتی کسب کنند. همه جانداران یا یک سلول هستند یا از رشد و نمو یک سلول حاصل شده اند.
از جنبه های دیگر (جنبه های انتزاعی) می توان ویژگی های دیگری برای یک موجود زنده در نظر گرفت. مثلا ویژگی کلیت به این معنی می باشد که موجود زنده را نمی توان بدون این که مشخصه های ضروری اش را از دست دهد به قسمت های کوچک تر تقسیم کرد:
اگر اجزای یک موجود زنده از هم جدا شوند، غالبا آن موجود دیگر زنده نمی باشد. از طرفی، گاهی ویژگی (تکاملی بودن) تنها شرط (زنده بودن) شمرده می شود. در مجموع، جانداران سیستم هایی پیچیده، سازگاری پذیر، خود سازمان ده و خود تکثیر شونده می باشند که نمی توان تنها با شناخت اجزایشان، درکی همه جانبه از آنها حاصل کرد. دانش زیست شناسی مجموعه ای از مفاهیم و اصول یا اصطلاحا موضوع را در بر دارد که آن را یکپارچه می سازند. (در مطلب بعد توضیح خواهیم داد.) ادامه دارد ...
منبع: https://fa.wikipedia.org
مرکز یادگیری سایت تبیان، مرجان سلیمانیان