تبیان، دستیار زندگی

 به نام خدا

نویسنده : مسعود عزمی

کارآفرینی دیجیتالی، شیوهای جدید برای کسب و کار در دنیای جدید است؛ دنیایی که از آن به عنوان دنیای دیجیتال یا دهکده جهانی نام می‌بریم. دهکده جهانی فرصتی طلایی برای افرادی است که می‌خواهند با کمترین هزینه و ابزار، حداکثر بازدهی را در کار هدفمند خود به دست آورند.
به همین دلیل می‌توان نام قرن بیست‌و‌یکم را قرن بهره‌وری یا قرن اثربخشی دیجیتالی نامید. برای دستیابی به حداکثر اثربخشی در کسب و کار، روش‌های زیادی وجود دارد که یکی از آنها، کارآفرینی دیجیتالی است. کارآفرینی دیجیتالی را می‌توان اشتغالزایی مولد مبتنی بر مولفه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت مستقیم دانست.
یعنی کارآفرین باید بتواند به صورت مستقیم از ابزار ICT برای ایجاد بازار کار و فرصت‌های شغلی مختلف آی.‌تی‌مدار، استفاده کند. برای مثال، امروزه فعالیت شرکت‌های اینترنتی بزرگ دنیا، نمونه بارز آن است. شرکتی نظیر یاهو، ده‌ها هزار کارمند در اقصی نقاط جهان دارد که همگی در اتاق‌های مختلف، در زمینه پروژه‌های خاصی فعالیت می‌کنند که تعریف شده مدیران لابراتوارهای تحقیقاتی این شرکت هستند.
مدیریت، تعریف و ایجاد شغل و هدایت آن تا عرضه به سمت مشتری و خلق کسب‌و‌کاری دیجیتالی، همگی IT‌مدار است. این نمونه نوعی کارآفرینی دیجیتالی و در واقع استفاده مطلق از IT‌ برای توسعه IT است. بنابراین اگر کارخانه‌ای از سیستم‌های رایانه‌ای پیشرفته و نرم‌افزارهای مختلف در طراحی و تولید محصولات خود استفاده کرده و حتی متخصصان IT را به کار دعوت کند، در این مدل نمی‌توان کارآفرینی دیجیتالی را به این کارخانه اطلاق کرد. چرا که به صورت مستقیم کارآفرینی الکترونیکی صورت نپذیرفته است و در این مدل، IT در خدمت کسب و کار بوده است و نه کسب و کار در خدمت IT. کسب‌و‌کارهای الکترونیکی همان مبانی کارآفرینی دیجیتالی را تشکیل می‌دهند که امروزه میلیاردها دلار گردش مالی جهان را به خود اختصاص داده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا یک دهه آینده، مولفه‌های مبتنی بر کارآفرینی دیجیتالی، انقلاب بزرگ کسب‌و‌کار را در جهان 6 میلیارد نفری زمین ایجاد کند.

فرصت‌های طلایی

کارآفرینی دیجیتالی، عاملی مهم در تقویت پول ملی و در نهایت افزایش درامد ملی (NI) است. افزایش رشد ناخالص ملی (GNP) با هر صورتی که محاسبه شود، توسط مختصات این نوع کارآفرینی قابل وصول است.
کارآفرینی دیجیتالی به معنی تام و کمال، محرک ارزش‌افزوده در بازارهای کسب‌و‌کار است. معنی ارزش افزوده و بهره‌وری را صنعت‌گران و اقتصاددانان بخوبی درك می‌کنند. رسیدن به این دو مولفه، یکی از دشوارترین فعالیت‌ها و فرایندهای کاری در جهان است که بالطبع، موفق‌ترین شرکت‌ها و انسان‌های کره زمین را می‌توان افرادی دانست که توانسته‌اند با هنر و توانایی خود، بر این دو مولفه فائق آیند.
ارزش افزوده دیجیتالی یعنی آنکه یک فروشگاه الکترونیکی بتواند میلیون‌ها نفر ساعت را به خود مشغول کند و میلیاردها دلار درامد برای صاحبان فروشگاه خلق کند. Amazon.com,EBAY.COM و حتی shop.yahoo.com از این جمله‌اند. فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای دنیا نظیر هرولدز انگلستان یا بسیاری از فروشگاه‌های مستقر درخیابان‌های مشهور جهان مثل شانزلیزه پاریس، شهرت، اعتبار، گردش مالی و فروش بالایی که سایتی الکترونیکی نظیر froogle.com شرکت گوگل در اختیار دارد را در قرن جدید دراختیار ندارند.
شکلات فروشی مشهور گودیوا که در طراحی و ساخت انواع شکلات، شهرت جهانی دارد، امروزه حجم قابل توجهی از خریداران محصولات خود را از سایت http://www.godiva.com پیدا می‌کند و از این راه، امتیازات و فرصت‌های مختلفی را به خریداران جهانی خود می‌بخشد. این فرصت‌های کسب و کار صرفاً با خلاقیتی دیجیتالی و استفاده از سازوکار IT در اشتغالزایی برای امثال گودیوا ایجاد شده است و این برگ برنده‌ای بزرگ است. مزیت رقابتی شدیدی که امروز در دنیا برای کسب پول بیشتر در فضای دیجیتالی به وجود آمده است، نشانگر اهمیت این مطلب است.

کارآفرینی در کسب و کار جدید

کارآفرینی و کارآفرین، واژه‌هایی هستند که مفهوم آنها در یک صد سال گذشته برای مردم آشکار شده است. بنابراین عمر کارآفرینی در دنیا کمتر از یک سده است. تعداد کارآفرینان جهان نیز بسیار محدود است. چند نفر در دنیا آقای هوندا (بنیانگذار موتورهای هوندا)، یا بیل گیتس (رهبر مایکروسافت) یا دیوید فیلو (رهبر گوگل) یا جری یانگ (موسس یاهو) می‌شوند؟
اگرچه نمونه‌های این افراد در حوزه‌های مختلف زیاد است، اما قطعاً تعداد کارآفرینان دنیا به اندازه تعداد مشهورترین فوتبالیست‌های جهان نیست. چرا که کارآفرین شدن مخصوصاً در حوزه دیجیتال، افراد بزرگ با پشتکار و دانش بالا می‌طلبد و نیازمند خلاقیت دیجیتالی و هنر، تواماً با یکدیگر است. این خصیصه در بسیاری از انسان‌ها، به صورت بالقوه وجود دارد، اما بالفعل کردن آن رنج بسیار می‌خواهد.
یکی از دلایل موفقیت عظیم وب سایت تجاری و پرفروش آمازون با وجود بیش از41میلیون مشتری دائمی و دریافت روزانه بیش از 500هزار ای‌میل سفارش از مشتری این است که آمازون با قبول هر سفارش و با نخستین خرید، تمامی علایق و نیازمندی‌های مشتری خود را شناسایی می‌کند و در راستای تأمین آنها گام برمی‌دارد.در واقع می‌توان چنین پنداشت که با ورود فناوری اطلاعات به عرصه مدیریت وگسترش کسب‌و‌کار الکترونیکی، نمایندگی‌های انحصاری از بین می‌روند، قوانین تغییر می‌کنند، حد و مرزهای جغرافیایی شکسته می‌شوند و صنایع در هم ادغام شده و به این ترتیب کشور به سرعت به سمت توسعه یافتگی اقتصادی علمی پیش می‌رود. در یک کلام، اینترنت زیرساختاری است که IT بر روی آن سوار می‌شود و تاثیر فناوری اطلاعات بر استراتژی سازمان سبب می‌شود تا مدیران، قابلیت‌های فناوری اطلاعات را بشناسند و استراتژی‌های جدیدی را در آن ایجاد کنند.

کارفرمایان دیجیتالی

کارفرمایان اینترنتی، شرکت‌هایی هستند که با تعریف شغل‌های خاصی که مبتنی بر وب است، کارمندان مختلفی را براساس موضوع پروژه، جذب کرده و از آنها در مدت و روش خاص، بهره‌برداری می‌کنند. معمولاً این مراکز، روندکاری خود را درشبکه وب و از طریق آن دنبال می‌کنند. به گونه‌ای که برخی مذاکرات و حتی گردش‌های مالی و حقوقی کارکنان نیز از طریق وب با کارت‌های الکترونیکی و ویدئو کنفرانس‌های دیجیتالی، پیگیری می‌شود. روش مدیریتی کارفرمایان اینترنتی تا حدی شبیه روش مدیریتی خاصی است که از آن به عنوان شیوه مدیریت ماتریسی نام می‌برند. در روش مدیریت ماتریسی، هر کاری براساس نوع پروژه و نوع وظیفه افراد تعریف می‌شود و پس از پایان هر پروژه، ممکن است افراد، استخدام شده و یا در جایی دیگر به‌کار گمارده شوند گاهی نیز از کار برکنار می‌شوند و قرارداد آنها پایان می‌یابد.
در روش مدیریت ماتریسی، عدم تمرکز و سلسله مراتب مدیریتی به مقیاس روش‌های سنتی رعایت نمی‌شود و هدف‌مداری کامل در آن مدنظر است. مدیریت بر مبنای هدف که پیتر دراکر به آن معتقد است، در این نوع مدیریت محسوس است. کارفرمای اینترنتی، به مکان انجام کار و حالت زمانی و مکانی کارمندان خود، کاری ندارد و صرفاً نتیجه فرایند کاری هر تیم را، از مدیر آن تیم درخواست می‌کند. به این نوع کارفرمایان، کارآفرینان دیجیتالی، اطلاق می‌شود.
مفهوم Digital Entrepreneurship، نوعی کارآفرینی است که با استفاده از ابزار IT، شغلی مرتبط با زمینه‌های IT راتعریف و در ظرف سایبرنتیکی وب، آن را پوشش و انجام می‌دهند. مسائلی نظیر: تجارت الکترونیک، طراحی و توسعه صفحات وب، مدیریت الکترونیکی پروژه، آموزش از راه دور و مسائل مربوط به آن، روابط عمومی الکترونیکی، مسائل مربوط به دولت الکترونیک، بازی‌های اینترنتی، کنفرانس‌های اینترنتی و مثال‌های متعدد دیگر، به عنوان مولفه‌هایی است که در کارآفرینی دیجیتالی، تعریف می‌شوند و کاربرد دارند.

وضعیت کارآفرینی دیجیتال در ایران

کارآفرینی دیجیتالی در ایران در حال شکل‌گیری است. ارتقای ضریب نفوذ اینترنت در کشور و فراگیر شدن IT در ایران، زمینه‌های بروز کارآفرینی دیجیتالی را خلق کرده است.
کارآفرینی دیجیتالی و توسعه خدمات الکترونیک، واقعیتی غیرقابل انکار است. کارآفرینی دیجیتالی می‌تواند در یکی از حوزه‌های: بانکداری الکترونیک ، تجارت الکترونیک ، روابط عمومی الکترونیک ، آموزش الکترونیک و گردشگری الکترونیک اتفاق افتد و زمینه کسب‌و‌کار و اشتغال‌زایی مولد هزاران نیروی مستعد را فراهم کند. دولت الکترونیک باید بستر این فعالیت را فراهم کند.
شرکت‌های e-commerce,icp دولتی و خصوصی و حتی مراکزی که در زمینه e-banking و حتی e-learning فعالیت می‌کنند نظیر دانشگاه شیراز، علم و صنعت ایران و خواجه‌نصیر، در خلق کسب و کار دیجیتالی در حوزه‌های مختلف فعالند.
کارآفرینی دیجیتالی و جامعه اطلاعاتی ایران، در حقیقت نگاهی از دورن به مختصات اثرگذار کسب و کار الکترونیکی بر تقویت نهادهای جامعه اطلاعاتی ایران است. کارآفرینی دیجیتالی، فرصتی ارزشمند برای تقویت و خلق نوآوری‌های دیجیتالی و بالندگی و نشاط در جامعه اطلاعاتی ایران است.
کارآفرینی دیجیتالی از منظر شهروند الکترونیک و ارتقای سطح زندگی، رویکردی به جایگاه اثربخش شهرداری الکترونیک در سازوکارهای خدمات شهری نوین است. قطعاً انتظاری که از شهرداری به عنوان مرکز خدماتی شهری می‌رود، صرفاً مربوط به نظافت و پاکیزگی نیست.
همچنین از شهرداری‌ها در جامعه اطلاعاتی کنونی انتظار نمی‌رود که خدماتی سنتی داشته باشند. راه‌اندازی مرکز کارآفرینی در شهرداری منطقه دو تهران، نمونه‌ای از اهتمام شهرداری تهران به مقوله کسب‌و‌کار الکترونیکی است.
نقش شهرداری و شهروند الکترونیک درهدایت نیروهای فعال جامعه اطلاعاتی کشور، نقشی جدید است. شهرداری الکترونیک تهران که در نشانی http://www.tehransamair قرار دارد، می‌تواند زمینه‌های تشکیل مرکز کارآفرینی دیجیتالی پایتخت را نظیر مرکز وبلاگ‌نویسان تهران، فراهم کند. شهرداری تهران باید آرزوهای دیجیتالی پایتخت‌نشینان را برآورده کند.
قطعاً، اهمیت به جایگاه شهروند الکترونیک و در کنار آن توجه به رویکردهای شهرداری الکترونیک مولفه‌هایی از تقویت بسترکارآفرینی دیجیتالی در کلان‌شهرها بویژه درتهران است.
باید پذیرفت که کسب‌و‌کار الکترونیکی، ارزش افزوده‌ای فوق‌العاده دارد. چرا که با کم‌ترین هزینه و مواد مصرفی و سرمایه‌گذاری فیزیکی، می‌توان بالاترین راندمان را در اختیار داشت. نقش صنعت و دانشگاه در تقویت کارآفرینی دیجیتالی باید مورد بررسی کارشناسان قرار بگیرد.
کارآفرینی دیجیتالی، گامی به جلو در مسیر اشتغال‌زایی نوین در ایران است. در فهرست میلیاردرهای جهان که هر سال در مجله FORBES اعلام می‌شود، کارآفرینان دیجیتالی جهان، رتبه یک رقمی را دراختیار دارند.