به نام خالق مخلوقات 

با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)

به نام خالق مخلوقات

با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)

به نام خالق مخلوقات

با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)

به نام خالق مخلوقات

با سلام وصلوات بر محمد و آل محمد (ص)

محرم آمد و وقت عزا شد

احكام اذان و اقامه

(مسئله 224) اذان و اقامه باید بعد از داخل شدن وقتِ نماز گفته شود و اگر عمداً یا از روى فراموشى قبل از وقت بگوید، باطل است.

(مسئله 225) اقامه باید بعد از اذان گفته شود و اگر قبل از اذان بگوید، صحیح نیست.

(مسئله 226) نباید بین جمله هاى اذان و اقامه زیاد فاصله شود و اگر بین آنها بیشتر از معمول فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.

(مسئله 227) اگر براى نماز جماعتى اذان و اقامه گفته باشند، كسى كه با آن جماعت نماز مى خواند، نباید براى نماز خود اذان و اقامه بگوید.

(مسئله 228) اگر براى خواندن نماز جماعت به مسجد برود و ببیند نماز جماعت تمام شده و براى نماز اذان و اقامه گفته شده باشد، تا وقتى كه صفها به هم نخورده و جمعیّت متفرق نشده، نمى تواند براى نماز خود اذان و اقامه بگوید.

(مسئله 229) نماز مستحبّى اذان و اقامه ندارد.

(مسئله 230) مستحبّ است در روز اولى كه بچه به دنیا مى آید، در گوش راست او اذان، و در گوش چپ اقامه بگویند.

(مسئله 231) مستحبّ است كسى كه براى گفتن اذان معیّن مى كنند، عادل و وقت شناس و صدایش بلند باشد.

احكام اذان و اقامه

مسأله 1001: بین جمله هاى اذان و اقامه، نباید زیاد فاصله شود و اگر بین آن بیشتر از معمول، فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.

مسأله 1002: اگر در اذان و اقامه، صدا را در گلو بیندازد چنانچه غنا شود، یعنى مانند آوازه خوانى كه در مجالس لهو و لعب معمول است، حرام مى باشد و اگر غنا نشود حرام نیست.

مسأله 1003: در پنج نماز اذان ساقط مى شود، اوّل: نماز عصر روز جمعه. دوّم: نماز عصر روز عرفه، نهم ذیحجه. سوم: نماز عشاى شب عید قربان براى كسى كه در مشعرالحرام باشد. چهارم: نماز عصر و عشاى زن مستحاضه. پنجم: نماز عصر و عشاى كسى كه نمى تواند از بیرون آمدن بول و غایط، خوددارى كند. و در این پنج نماز در صورتى اذان ساقط مى شود كه با نماز قبلى فاصله نشود، یا فاصله كمى باشد.

مسأله 1004: اگر براى نماز جماعت، اذان و اقامه گفته باشند، كسى كه با آن جماعت نماز مى خواند، اذان و اقامه نگوید.

مسأله 1005: اگر براى خواندن نماز جماعت، برود ببیند جماعت تمام شده، تا وقتى صفها به هم نخورده و جمعیّت متفرّق نشده اند، براى نماز خود اذان و اقامه رخصت است كه نگوید.

مسأله 1006: در جایى كه عدّه اى مشغول نماز جماعتند، یا نماز آنان تازه تمام شده و صفها به هم نخورده است، اگر انسان بخواهد فرادا یا با جماعت دیگرى كه برپا مى شود نماز بخواند، با سه شرط اذان و اقامه از او ساقط مى شود، اوّل: براى آن نماز اذان و اقامه گفته باشند. دوم: نماز جماعت باطل نباشد. سوم: نماز او و نماز جماعت، در یك مكان باشد، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگوید.

مسأله 1007: اگر در مسأله پیش، شك كند نماز جماعت صحیح بوده یا نه، اذان و اقامه از او ساقط است، ولى اگر در یكى از دو شرط دیگر شك كند، استحباباً یا رجاءاً، اذان و اقامه بگوید.

مسأله 1008: كسى كه اذان و اقامه دیگرى را مى شنود، مستحب است هر قسمتى را كه مى شنود تكرار نماید.

مسأله 1009: كسى كه اذان و اقامه دیگرى را شنیده، چه با او گفته باشد یا نه، در صورتى كه بین آن اذان و اقامه و نمازى كه مى خواهد بخواند، فاصله زیادى نباشد، مى تواند براى نماز خود اذان و اقامه نگوید.

مسأله 1010: اگر مرد، با قصد لذت اذان زن را بشنود، اذان از او ساقط نمى شود، امّا اگر قصد لذّت نداشته باشد، اذان ساقط مى شود.

مسأله 1011: اذان و اقامه نماز جماعت را باید مرد بگوید، ولى در جماعت زنان، زن مى تواند اذان و اقامه بگوید.

مسأله 1012: اقامه، باید بعد از اذان گفته شود و اگر قبل از اذان بگویند، صحیح نیست.

مسأله 1013: اگر كلمات اذان و اقامه را، بدون ترتیب بگوید، مثلا « حَىَّ عَلَى الْفَلاح » را پیش از « حَىَّ عَلَى الصَّلاة » بگوید، باید از جایى كه ترتیب به هم خورده، دوباره بگوید.

مسأله 1014: باید بین اذان و اقامه، فاصله زیاد ندهد و اگر بین آن مقدارى فاصله شود كه اذانى را كه گفته، اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه بگوید.

مسأله 1015: اذان و اقامه، باید به عربى صحیح گفته شود، پس اگر به عربى غلط بگوید، یا به جاى حرفى، حرف دیگرى بگوید، یا مثلا ترجمه آن را به فارسى بگوید، صحیح نیست.

مسأله 1016: اذان و اقامه، باید بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود و اگر عمداً یا از روى فراموشى، پیش از وقت بگوید باطل است.

مسأله 1017: اگر پیش از گفتن اقامه شك كند اذان گفته یا نه اذان بگوید، ولى اگر مشغول اقامه شود و شك كند اذان گفته یا نه، گفتن اذان لازم نیست.

مسأله 1018: اگر در بین اذان یا اقامه، شك كند قسمت پیش را گفته یا نه، آن را بگوید، ولى اگر در حال گفتن قسمتى باشد، گفتن قسمت پیش لازم نیست.

مسأله 1019: مستحب است در هنگام گفتن اذان رو به قبله بایستد، با وضو یا غسل باشد، دستها را بر گوش بگذارد، صدا را بلند نماید و بكشد، بین جمله هاى اذان كمى فاصله دهد و بین آن حرف نزند.

مسأله 1020: مستحب است در موقع گفتن اقامه راه نرود، آن را از اذان آهسته تر بگوید، جمله هاى آن را به هم نچسباند، كمتر از جمله هاى اذان فاصله دهد.

مسأله 1021: مستحب است بین اذان و اقامه، یك قدم بردارد، یا كمى بنشیند، یا سجده كند، یا ذكر بگوید، یا دعا بخواند، یا كمى ساكت شود، یا سخنى بگوید، یا دو ركعت نماز بخواند، اما حرف زدن بین اذان و اقامه نماز صبح و مغرب مستحب نیست.

مسأله 1022: مستحب است كسى كه براى گفتن اذان معیّن مى شود، عادل، وقت شناس و صدایش بلند باشد و اذان را در جاى بلند بگوید.

قرعه براى اذان گفتن
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
لو علم الناس ما فى النداء و الصف الاول الاستهموا علیه ؛
اگر مردم مى دانستند چه فضیلتى دارد اذان گفتن و شرکت در صف اول جماعت ، هر آینه براى این کار قرعه کشى مى کردند.
(بحارالانوار، ج 88، ص 200)
اذان گفتن در همه حال
قال الرضا - علیه السلام -:
یؤ ذن الرجل و هو جالس و یؤ ذن و هو راکب ؛
شخص اذان گو چه نشسته و چه سواره اذان مى گوید.
(من لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 285)
دعا هنگام اذان
قال على - علیه السلام -:
اغتنموا الدعاء عند اربع : عند قرائة القران و عند الاذان و عند نزول الغیث و عند التقاء الصفین للشهادة ؛
در چهار زمان دعا را غنیمت شمارید:
1 - هنگام قرائت قرآن .
2 - هنگام اذان .
3 - هنگام نزول باران .
4 - هنگام رو به رو شدن دو لشگر مؤ منین و کفار براى جنگ .
(وسائل الشیعه ، ج 4، ص 1114)
اذان گفتن یک وظیفه است
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
و لاتتخذن موذنا یاخذ على اذانه اجرا؛
اذان گویى را که براى اذان گفتن مزد مى گیرد، انتخاب نکن .
(مکن لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 286)

اذان و نماز
و اذا نادیتم الى الصلوة اتخذوها هزوا و لعبا ذلک بانهم قوم لا یعقلون :
آنها هنگامى که (اذان مى گویید و مردم را) به نماز مى خوانید، آن را به مسخره و بازى مى گیرند ؛ این به خاطر آن است که آن ها جمعى هستند که درک نمى کنند.
(سوره مائده ، آیه 58)

اذان به خاطر خدا
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
المؤ ذن المحتسب کالشاهر بسیفه فى سبیل الله القائل بین الصفین ؛
اذان گویى که به خاطر خدا اذان بگوید، مانند کسى است که در راه خدا شمشیرش را از غلاف بیرون مى آورد، و بین دو صف (کفر و اسلام ) جنگ مى کند.
(بحارالانوار، ج 81، ص 149)

نخستین اذان گو
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ان اول من سبق الى الجنة بلال ... لانه اول من اذن ؛
بلال نخستین کسى است که به سوى بهشت پیشى گرفت ، چون که او نخستین کسى بود که اذان گفت .
(وسائل الشیعه ، ج 4، ص 614)
شنیدن اذان و شرکت در نماز جماعت
قال على - علیه السلام -:
من سمع النداء فلم یجبه من غیر علة فلا صلاة له ؛
هرکه بانگ (اذان ) را بشنود و بدون علت بدان پاسخ ندهد، پس نمازى براى او نیست .
(وسائل الشیعه ، ج 55، ص 375)
اذان نابالغ
قال الصادق - علیه السلام -:
لاباس ان یوذن الغلام الذى لم یحتلم ؛
نوجوان نابالغ اذان بگوید اشکالى ندارد.
(بحارالانوار، ج 84، ص 161)
هنگام شنیدن اذان
قال الصادق - علیه السلام -:
اذن کلما سمعت الاذان کما یوذن الموذن ؛
وقتى صداى اذان موذن را شنیدى ، اذان بگو.
(بحارالانوار، ج 81، ص 174)

اهل آسمان و شنیدن اذان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ان اهل السماء لایسمعون من اهل الارض شیئا الا الاذان ؛
همانا اهل آسمان نمى شنوند از اهل زمین چیزى مگر اذان را.
(میزان الحکمه ، ج 1، ص 82)
مزد موذن
قال على - علیه السلام -:
لاباس ان یجرى علیه من بیت المال ؛
براى موذن از بیت المال مزدى بدهند، اشکالى ندارد.
(بحارالانوار، ج 81، ص 161)
رفع بداخلاقى به وسیله اذان
عن ابى عمیر، عن هشام بن سالم ، قال - علیه السلام -:
و من ساء خلقه فاذنوا فى اذنه ؛
کسى که اخلاقش بد است در گوش او اذان بگویید.
(میزان الحکمه ، ج 1، ص 84)
اذان و اقامه در گوش نوزاد
قال الصادق - علیه السلام -:
المولود اذا ولد یوذن فى اذنه الیمنى و یقام فى الیسرى ؛
فرزند وقتى به دنیا آمد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگویید.
(مکارم الاخلاق ، ص 261)
نماز همراه با اذان و اقامه
قال على - علیه السلام -:
من صلى باذان و اقامة صلى خلفه صف من الملئکة لایرى طرفاه و من صلى باقامة صلى خلفه ملک ؛
هرکس که نماز خود را با اذان و اقامه بخواند، صفى از فرشتگان پشت سر او به نماز مى ایستد که دو طرف آن صف دیده نمى شود و هر کس نماز خود را با اقامه تنها بخواند، یک فرشته پشت سر او نماز مى گزارد.
(ثواب الاعمال ، ص 58)

پاداش چهل سال اذان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
من اذن اربعین عاما محتسبا بعثه الله - عز و جل - یوم القیامة و له عمل اربعین صدیقا عملا مبرورا متقبلا ؛
کسى که چهل سال براى خدا اذان بگوید، خداوند او را در روز قیامت به گونه اى محشور مى کند که داراى اعمال نیک و پذیرفته شده چهل انسان خالص و راستین است .
(بحارالانوار، ج 84، ص 125. وسائل الشیعه ، ج 4، ص 615)
آداب اذان
قال الصادق - علیه السلام -:
من السنة اذا اذن الرجل ان یضع اصبعیه فى اذنیه ؛
آداب اذان آن است که مؤ ذن دو انگشتش را هنگام اذان گفتن بر دو گوشش ‍ بگذارد.
(من لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 184)
مقام اذان گویان
قال الصادق - علیه السلام -:
اطول الناس اعناقا یوم القیامة المؤ ذنون ؛
بلندترین گردن (مقام اذان گوها) در روز قیامت اذان گویان هستند.
(ثواب الاعمال ، ص 19)
نداى زمین
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ما من صباح و لارواح الا و بقاع الارض ینادى بعضها بعضا یا جارتى هل مربک ذاکر الله ؟ او عبد وضع جبهته علیک ساجدالله ؟ فمن قائلة نعم ، فاذا قالت نعم اهتزت و ابتهجت وترى ان لها الفضل على جارتها؛
هیچ صبح و شام نیست مگر این که نقاط زمین همدیگر را ندا مى کنند: اى همسایه من آیا بر تو گذشت کسى که ذکر خدا نماید، یا بنده اى که پیشانى خویش براى سجده به خدا بر تو نهد؟ برخى گویند آرى (و برخى نه ،) هر کس آرى بگوید، بر خود مى بالد و شاد مى گردد و خود را بر دیگرى برترى مى نهد.
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
تنها اقامه گفتن
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
من اقام و لم یؤ ذن لم یصل معه الا ملکاه اللذان معه ؛
هرکس براى نماز تنها اقامه بگوید و اذان نگوید، به او جز آن دو ملک که با وى هستند اقتدا ننمایند.
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
اذان گویان راستین
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
المؤ ذنون امناء المؤ منین على صلاتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم ؛
اذان گویان امانتداران مومنان در نماز و روزه و گوشت و خون آنها هستند.
(وسائل الشیعه ، ج 4، ص 619. بحارالانوار، ج 81، ص 124)
شهادت زمین در قیامت
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ما من رجل یجعل جبهته فى بقعة من بقاع الارض الا شهدت له بها یوم القیامة و ما من منزل ینزله قوم الا و اصبح ذلک المنزل یصلى علیهم او یلعنهم ؛
هیچ مردى پیشانى خویش را به نقطه اى از نقاط زمین نمى گذارد، مگر این که آن نقطه زمین در روز قیامت بر آن شهادت بدهد، و منزلى نیست که گروهى در آن فرو آیند، مگر سحرگاهان همان منزل بر آنان درود مى فرستد، و یا نفرین مى کند.
(مکارم الاخلاق ، ص 466)
اقتداء فرشتگان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
یا اباذر!اذا کان العبد فى ارض قفر فتوضا او تیمم ثم اذن و اقام و صلى امر الله - عز و جل - الملئکة فصفوا خلفه صفا لا یرى طرفاه یرکعون برکوعه و یسجدون بسجوده و یؤ منون على دعائه ؛
اى ابوذر! هرگاه بنده اى در بیابانى تنها باشد و وضو بسازد یا تیمم کند، سپس اذان و اقامه بگوید و نماز بخواند، خدا فرشتگان را امر کند که پشت سر او صفى تشکیل دهند که دو طرف آن دیده نشود و به نماز او اقتداء نمایند و به دعاى او آمین گویند.
(وسائل الشیعه ، ج 4، ص 621. مکارم الاخلاق ، ص 466)
اذان روز جمعه
روى انه کان بالمدینة اذا اذن المؤ ذن یوم الجمعة نادى مناد حرم البیع لقول الله - عز و جل -: ((یا ایها الذین امنوا اذا نودى للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا الى ذکر الله و ذروا البیع ))⁽³⁾؛
هنگامى که در مدینه موذن اذان را روز جمعه بیان نمود و ندا داد بیع حرام است به خاطر قول خداوند عز و جل : ((اى کسانى که ایمان آورده اید هرگاه شما را براى نماز روز جمعه بخوانند فى الحال به ذکر خدا بشتابید و کسب و تجارت را رها کنید که این نماز جمعه از هر تجارت سودمندى اگر بدانید براى شما بهتر خواهد بود.))
(من لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 296)
اذان و اقامه جبرئیل
قال الباقر - علیه السلام -:
لما اسرى برسول الله - صلى الله علیه وآله - الى السماء فبلغ البیت المعمور و حضرت الصلاة فاذن جبرئیل و اقام ، فتقدم رسول الله - صلى الله علیه وآله - و صف الملئکة و النبیون خلف محمد - صلى الله علیه وآله - ؛
وقتى رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در معراج خود به بیت المعمور (مرکز فرشتگان در آسمان چهارم ) رسید، و وقت نماز شد، جبرئیل اذان و اقامه گفت ، پیامبر خدا، جلو ایستاد و فرشتگان و پیامبران پشت سر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم براى نماز به صف ایستادند و به او اقتداء کردند.
(الکافى ، ج 3، ص 302. وسائل الشیعه ، ج 4، ص 612)
پاداش عظیم
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ثلاثة لو تعلم امتى ما فیها لضربت علیها بالسهام : الاذان و الغدو الى الجمعة ، و الصف الاول ؛
سه کار است که اگر امت من پاداش عظیم آن را درک مى کردند، براى به دست آوردن آن ، ازدحام و قرعه کشى مى نمودند:
1 - اذان گفتن .
2 - تسریع در رفتن براى نماز جمعه .
3 - در صف اول نماز جمعه و جماعت قرارگرفتن .
(بحارالانوار، ج 84، ص 156)

اذان و اقامه در بیابان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
رجل فى ارض قفر فیوذن ثم یقیم ثم یصلى ، فیقول ربک للملئکة انظروا الى عبدى یصلى و لا یراه احد غیرى فینزل سبعون الف ملک یصلون و راءه و یستغفرون له الى الغد من ذلک الیوم ؛
مردى که در میان بیابانى اذان و اقامه بگوید و نماز به پا دارد، پروردگار به فرشتگان مى فرماید: به بنده ام بنگرید!نماز مى خواند در حالى که کسى او را نمى بیند، آن گاه هفتاد هزار ملک نازل مى گردد و دنبال او نماز مى گزارند و تا فردا براى او آمرزش مى طلبند.
(مکارم الاخلاق ، ص 465)
 لبیک به اذان نماز
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
اذا سمعت الاذان فات ولو حبوا؛
هنگامى که اذان نماز را شنیدى هرچه سریعتر به مسجد بیا، گرچه سینه خیز باشد.
(کنزالعمال ، ج 7، ص 528)
شنونده اذان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
من سمع الاذان فاجاب کان عند الله من السعداء؛
کسى صداى اذان را شنید به آن روى آورد، پیش خداوند مى باشد از سعادتمندان .
(بحارالانوار، ج 84، ص 155)
درود فرشتگان بر موذن
قال النبى - صلى الله علیه وآله -:
الا و ان الموذن اذا قال ((اشهد ان لا اله الا الله )) صلى علیه تسعون الف ملک و استغفروا له و کان یوم القیامة فى ظل العرش حتى یفرغ الله من حساب الخلائق ؛
آگاه باشید موذن وقتى ((اشهد ان لا اله الا الله )) را گفت ، نود هزار فرشته بر او درود مى فرستند و طلب آمرزش مى کنند در روز قیامت در سایه عرش ‍ خدا خواهد بود تا وقتى که خداوند از حساب انسانها فارغ شود.
(بحارالانوار، ج 81، ص 130)
آیه نماز جمعه مراد اذان است
قال المفسرون فى قوله تعالى :
اذا نودى للصلوة ... ان المراد النداء الاذان لصلاة الجمعة ؛
هرگاه شما را براى نماز مى خوانند، مراد از نداء اذان براى نماز جمعه است .
(بحارالانوار، ج 84، ص 104)
تعداد کلمات اذان و اقامه
قال الباقر - علیه السلام -:
الاذان و الاقامة خمسة و ثلاثون حرفا، فعد ذلک بیده واحدا واحدا الاذان ثمانیة عشر حرفا و الاقامة سبعة عشر حرفا؛
اذان و اقامه ، مجموعا 35 جمله است ، و با دست خود یک به یک آنها شمرده شود، اذان 18 جمله و اقامه 17 جمله دارد.
(الکافى ، ج 3، ص 305. باب اذان ، ح 3)
شاهدان اذان
قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:
ان الموذن فى سبیل الله مادام فى اذانه کشهید یتقلب فى دمه و یشهد له بذلک کل رطب او یابس بلغ صوته و اذا مات ما تعرضته هوام الارض فى قبره ؛
موذن تا وقتى که اذان مى گوید مثل شهیدى است که در خونش غوطه ور است و هرتر و خشکى که صداى او را مى شنوند گواهى مى دهد و آن گاه که بمیرد حیوانات زمینى در قبر با بدن او کارى ندارند.
(مستدرک الوسایل ، ص 241)
آداب گفتن اذان و اقامه
قال الصادق - علیه السلام -:
الاذان ترتیل و الاقامة حذر؛
اذان را به صورت ترتیل ، و اقامه را به صورت بیم و اندوه بخوانید.
(الکافى ، ج 3، ص 309)
 699 - اذان در میدان جنگ
عند صلاة الظهر فامر الحسین - علیه السلام - ابنه فاذن و اقام و قام الحسین فصلى ؛
(هنگام ظهر فرا رسید) امام حسین علیه السلام به پسرش (امام سجاد یا حضرت على اکبر) فرمود اذان و اقامه بگو او اذان و اقامه گفت و سپس نماز خواندند.
(بحارالانوار، ج 44، ص 314)
حق موذن
قال زین العابدین - علیه السلام -:
حق الموذن ، ان تعلم انه مذکر لک ربک - عز و جل - و داع لک الى حظک ، و عونک على قضاء فرض الله علیک ، فاشکره على ذلک شکرا للمحسنین الیک ؛
حق موذن بر تو آن است که بدانى همانا او یادآورنده پروردگار تو و دعوت کننده تو به بهره ات از خدا است و یار تو در اداى واجب الهى است ، پس ‍ قدردان او باش ، همچون سپاسگزارى از کسانى که به تو نیکى کرده اند.
(میزان الحکمه ، ج 1، ص 83)