مجيد زندي
عيدفطر از اعيادي است كه خداوند آن را براي مسلمانان قرار داده و از اعياد بسيار با ارزشي است كه از صدر اسلام مورد توجه رسول گرامي اسلام و پس از آن ائمه اطهار بوده است اين عيد اگر چه مايه روشني چشم همه مسلمانان در هر فرقه وملتي است اما بيش از همه مايه خوشحالي فقرا و نيازمندان جامعه اسلامي هم محسوب مي شود.
عيدي مومنان در اين روز يقينا از سوي پروردگار به صورت ويژه در نظر گرفته مي شود چرا كه ثمره يكماه روزه و عبادت و راز و نياز شبانه وحتي نتيجه يكسال عبادت و پيوند باشب قدر درعيدفطر داده مي شود اما اين عيد درخود ويژگيهاي منحصر هم دارد كه آن را در ميان ساير اعياد متمايز ساخته است عيدي كه همه مسلمانان جهان را با هم متحد مي سازد و در قالب عيدي بين المللي ظاهر مي شود.
عيدفطر از آن جهت با اهميت است كه باخود يك ماه تمرين تهذيب و تزكيه نفس و تلاش براي تقرب به پروردگار دارد كه علاوه بر سلامت جسم و روح رحمت پروردگار را هم در خود آشكار مي كند و با روزه آدمي صبر انضباط عمل به تكاليف الهي و ميزان اعتقاد خود به فرامين الهي را با دوري از منكرات و رجوع به معارف اسلامي و انساني مورد ارزيابي قرار مي دهد.
اتفاقا يكي از زيبائي هاي با ارزش ماه مبارك رمضان پرداخت زكات فطر است مخصوصا اينكه افراد مراقبت مي كنند ميهمان سفره افطار خود و خداي خود باشند و عداللزوم به ميهماني افراد بشر نروند و به دنبال نتيجه قطعي از دريچه غيب ميهمان سفره خداوند باشند و مزد و پاداش خود را از او بگيرند.
در چنين فرصت هايي پروردگار عالم امر فرموده كه حال كه مي خواهي ميهمان سفره من باشي روزي خود را با فقرا تقسيم كن و اين مساله را براي كساني كه استطاعت مالي تامين يكسال غذاي خود و خانواده خود دارند واجب كرده است .
اگر چه يكي از ويژگي هاي روزه هم به ياد داشتن گرسنگان نيازمندان و فقرا محسوب مي شود اما در پايان اين ماه دستور موكد وواجب الهي است كه سهم فقرا را با همان غذايي كه قوت غالب يكسال هست بپردازيم اين حركت نيز خود عامل موثري در اصلاح امور اجتماعي به موازات طهارت و تزكيه روزه داري ماه مبارك رمضان است .
اين حركت يقينا از مزاياي اسلام مطرح است كه مي گويد به موازات تزكيه نفس افراد به اصلاح جامعه هم بايد فكر كرد و اگر در جامعه اي فاصله طبقاتي و فقر وجود داشته باشد دينداران آن جامعه به تكليف الهي خودعمل نكرده اند كه البته بذل و بخشي از مال هم خود نوعي پرهيزكاري و تقواي الهي محسوب مي شود چرا كه بعضا گذشتن از مال از عبادتي همچون نماز و روزه سخت تر است .
اين كار يك درس براي طول سال است همچنانكه درس ها و عبرت هاي روزه داري براي همه سال مي باشد چرا كه وقتي طبق دستور اسلام فرد برخوردار جامعه موظف مي شود به معاش بقيه افراد جامعه هم فكر كند و خود خواه نباشد اين بهترين درس براي همه مسلمانان است كه با پراخت خمس و زكارت به ويژه زكات فطره با فقر و فاصله طبقاتي مبارزه كنند و تا باهمتي جهاني نزد همه مسلمانان برنامه مقابله با فقر و فاصله طبقاتي را اجرا كنيم .
پرداخت زكات فطره مبارزه با خست زراندوزي ميل به ظواهر دنيا و در يك كلام مال پرستي و مال اندوزي و « صدقه واجب » هم هست كه در كنار دستاوردهاي روحي و معنوي نصيب فرد پرداخت كننده زكات فطر مي شود زكاتي كه بابت سلامتي خود و خانواده خويش مي پردازيم و همينقدر كه مي توانيم معاش سالانه خود را تامين كنيم تا بخش بسيار نازلي از آن را به فقرا و نيازمندان مي دهيم اگر چه اين آغاز راهي است كه فرد مي بايست تلاش كند باتداوم آن به سمت كمال حركت كند.
همچنانكه در ابتدا مطرح شد عيد فطر علاوه بر شادي همه مسلمانان شادي مضاعفي براي نيازمندان و فقرا خصوصا كودكان خانواده هاي فقير دارد كه از آمدن ماه رمضان به واسطه پايان با ارزش مادي و معنوي آن خوشحال تر خواهند بود.
به راستي فطريه چيست چرا پرداخت مي كنيم در چه شرايطي بايد پرداخت چه كساني از آن بهره مادي مي برند و دهها سوال ديگر كه يقينا نمي توان همه مزاياي آن را در چنين مختصري مطرح ساخت اما چون شادي نيازمندان در آن قرار دارد مومنان پس از يكماه روزه و تزكيه نفس عاشقانه اين سهم را پرداخت مي كنند. سهمي كه براساس فتاواي مجتهدين زكات فطره تقريبا سه كيلو از قوت غالب همانند گندم جو خرما كشمش برنج يا ذرت و مانند اينها را بايد به مستحق داد و اگر پول يكي از اينها را هم بدهد كافي است اين زكات فطره مي بايست به قصد قربت يعني براي انجام زمان خداوند باشد.
اگرچه بسياري از مردم ما مي دانند زكات فطر آنها در چه بخش هايي هزينه مي شود اما در راستاي آگاهي بخشيدن بيشتر موضوع گزارش امروز ما شده است چرا كه مي دانيم حدود 7 5 ميليون نفر در كشور بخاطر فقر مضاعف تحت پوشش نهادهاي حمايتي قرار دارند و عليرغم اينكه در قالب طرح هاي توانمندسازي نيازمندان سالانه بخشي از اين افراد به درآمد خود متكي مي شوند اما متاسفانه مشكلات اقتصادي تصادف معلوليت مرگ نان آور خانواده بيماري و بسياري موارد ديگر باعث مي شود دايره فقر در كشور ما مهار نشود و كماكان بسياري از خانواده ها قادر به تامين معاش سالانه خود و افراد تحت تكفل نباشند.
در اين زمينه آقاي حسينعلي نبي لو معاون مشاركت هاي مردمي كميته امداد امام خميني (ره )در گفت و گو با گزارشگر ما با تاكيد بر اهيمت پرداخت زكات فطره در اسلام مي افزايد : زكات فطره يا زكات بدن كه بنا به روايات متمم روزه ماه مبارك رمضان مي باشد بر اساس احكام شرعي مي تواند در هشت بخش مصرف شود ولي به فتواي امام خميني (ره ) احتياط مستحب آن است كه فقط به فقراي شيعه بدهند.
وي مي افزايد : فرضيه زكات در درياي بيكران قرآن و روايات و فقه اسلامي جايگاهي بس رفيع دارد و دلايل روشني بر مشروعيت زكات ارائه نموده اند تا آنجا كه در منابع حديثي به عنوان يكي از اركان خمسه اسلام بيان شده و بناي اسلام بر آن استوار گشته و حتي از ضروريات دين مقدس اسلام به شمار آمده است تاحدي كه در روايات اسلامي مي خوانيم كه مانع الزكات كافر است و با مومنين محشور نمي شود.
وي در باره بركات اجتماعي زكات هم مي گويد : از بركات اجتماعي زكات همين بس كه خداوند مي فرمايد رحمت من همه موجودات را دربرگرفته است . قطعا براي آنانكه تقوا دارند و زكات مال خويش را به فقيران مي دهند و به آيات خدا مي گردند و ايمان مي آورند و رحمتم مخصوص آنها و حتمي خواهد بود و اگر برنامه وصول زكات به طور دقيق به اجرا درآيد يكي از پردرآمدترين منابع مالي اسلام است كه با هزينه كردن صحيح آن در راههاي مقرر (مصارف هشتگانه ) نظم و آرامش و امنيت اجتماعي و اطمينان خاطردر جامعه فراگير و در زندگي عامه حاكم مي شود و فاصله طبقاتي از بين مي رود.
وي در باره تلاش هاي فرهنگي و اجرايي كميته امداد براي جمع آوري زكات فطره هم مي گويد : در جمع آوري زكات فطره تلاش و همت كميته امداد امام خميني (ره ) اطلاع رساني آگاه سازي و بستر سازي براي ادا اين فريضه الهي است نه جمع آوري آن براي كميته امداد تا حدي كه در اطلاعيه ها و تبليغات فطريه قيد شده كه مردم به خويشان نيازمند و همسايگان نيازمند خود بدهند اما اگر نيازمند نمي شناسند به اين نهاد تحويل دهند.
وي مي افزايد : در سال جاري 6000 پايگاه كميته امداد در سراسر كشور زكات فطره را جمع آوري مي كنند و در تهران هم مركز اصلي آن مصلاي تهران است اما در بقيه تجمعات مومنين هم نماينده هاي كميته امداد حضور خواهند داشت كه اين كميته پس از جمع آوري فطريه آن را به افراد نيازمند كه بيشتر آنها ايتام هستند با رعايت دقيق مسايل شرعي پرداخت مي كند.
وي درباره تعداد خانواده هايي كه فطريه پرداخت مي كنند و ميزان جمع آوري زكات فطره در سال گذشته هم مي گويد : برابر مطالعات انجام شده از 13 ميليون خانوار ايراني بيش از 88 درصد زكات فطره پرداخت مي كنند و در سال گذشته كميته امداد بيش از 20 ميليارد ريال فطريه جمع آوري كرده است .
وي مي افزايد : كميته امداد امام خميني (ره ) منابع جمع آوري زكات فطره را براي بخش هاي ديگر از جمله ايجاد اشتغال هزينه نمي كند آن بخش با حمايت هاي دولت و ساير كمك هاي مردمي صورت مي گيرد تا خانواده هاي نيازمند به خودكفايي برسند و فطريه را پس از جمع آوري براي تامين غذاي خانواده هاي مستمند و فقير و يتيم هزينه مي كند.
وي درباره تاثير تورم بر روند تحت پوشش قرار دادن فقرا هم مي گويد : اين آمار را نمي توان مقايسه اي بيان كرد چون عوامل مختلف اقتصادي در تشخيص فقر افراد به كار گرفته مي شود در دوره اي اين خانواده ها مي توانستند با 2000 تومان گذران زندگي كنند در حاليكه اكنون با 200 هزار تومان هم تامين معاش آنها مشكل است .
همچنين آقاي مجتبي اعلايي معاون مشاركت هاي مردمي سازمان بهزيستي با قدرداني از همت مردم براي كمك و دستگيري نيازمندان جامعه خصوصا پرداخت زكات فطره به گزارشگر ما مي گويد : يكي از طرح هاي سال جاري ما كه با هماهنگي ائمه جماعات مساجد خواهد بود اين است كه افراد نيازمند و معرفي شده بهزيستي مستقيما در همان محل زندگي زكات فطره را دريافت كنند تا از بروكراسي و گردش بي جهت پول جلوگيري شود و اصلا اين پول به حساب بهزيستي واريز نشود.
وي ادامه مي دهد : اگرچه اين طرح امسال در حد محدود اجرا مي شود اما كماكان افراد مي توانند در صورت نداشتن همسايه ها و آشنايان فقير زكات فطره خود را به بهزيستي تحويل دهند و شماره حساب بانكي هم براي اين كار تعيين شده است اما بخشي از فطريه هم به طور مستقيم به موسساتي مي رسد كه از بهزيستي براي جذب فطريه مجوز دارند و به روال سالهاي قبل مصرف مي كنند.
وي درباره ميزان جمع آوري فطريه سال گذشته از سوي سازمان بهزيستي و طريقه مصرف آن هم مي گويد : سال گذشته 28 ميليارد و 550 ميليون يال فطريه جمع آوري كرديم كه نسبت به سال قبل آن كه حدود 21 ميليارد ريال بود بيش از 30 درصد افزايش داشته است .
وي طريقه مصرف را به صورت نقدي و غيرنقدي بيان مي كند و مي افزايد : بخشي از اين كمك ها براي تامين مسكن و هزينه هاي جاري نيازمندان تحت پوشش بهزيستي هزينه مي شود و اين درآمدها با مجموع درآمدهاي سالانه بهزيستي ادغام و به نيازمندان تحويل مي شود.
وي ادامه مي دهد : بهزيستي در سال گذشته در مجموع حدود 57 ميليارد ريال كمك هاي نقدي مردم را جمع آوري كرد كه از اين مبلغ در بخش اشتغال مددجويان حدود 5 ميليارد و 700 ميليون ريال در بخش مسكن 14 ميليارد ريال در بخش دارو و درمان حدود 9 ميليارد و 200 ميليون ريال در امور آموزشي و تربيتي و ورزش حدود 7 ميليارد ريال ازدواج و تامين جهيزيه حدود 4 5 ميليارد ريال هزينه كرديم .
آقاي اعلايي مي گويد : بخشي از اين هزينه ها براي تامين پوشاك وسايل خانگي و ساير خدمات در مجموع حدود 12 5 ميليارد ريال در احداث تعمير و تجهيز مراكز بهزيستي حدود 8 ميليارد و 400 ميليون ريال هزينه شده كه همه از سهم كمك هاي مردمي بوده است .
وي درباره مصرف بودجه دولت هم مي گويد : اين بخش از كمك هاي مردمي جداست كه در قالب اعتبارات مصوب دريافت و در سرفصل هاي توانبخشي پيشگيري و فعاليت هاي سازماني طبق بندهاي قانوني هزينه مي شود.
معاون مشاركت هاي مردمي سازمان بهزيستي مي افزايد : ما در بخش مربوط به معلولين بالغ بر 500 هزار معلول را تحت پوشش داريم كه نيمي از جامعه هدف ما در بخش معلولين محسوب مي شوند و در مجموع حدود يك ميليون زن سرپرست خانوار و كودك يتيم و... را هم تحت پوشش داريم .
معاون مشاركت هاي مردمي سازمان بهزيستي طرح « سهم مهر » را از ديگر برنامه هاي سازمان در طول ماه مبارك رمضان خواند و افزود : براساس اين طرح مراكز توليدي و كارخانجات صنعتي در صورت تمايل مي توانند بخشي از سود توليد محصول خود را به جامعه هدف سازمان بهزيستي اختصاص دهند و آن را در تبليغات خود هم به اطلاع مشتريان برسانند.
اگرچه موارد فوق تنها بخشي از فعاليت نهادهاي حمايتي به عنوان مامور دولت مسئول رساندن زكات فطر افرادي كه مستحق و فقير را نمي شناسند و يا در فاميل و آشنا ندارند محسوب مي شوند اما زكات به طور اعم و زكات فطر يا همان فطريه به طور اخص كمكي است كه همانند صدقه واجب از سوي افراد برخوردار بايد به افراد فقير و نيازمند در راستاي كاهش فقر و كاهش فاصله طبقاتي پرداخت شود.
متاسفانه در كشور ما فاصله طبقاتي سبب شده كه ميزان نيازمندان فراوان باشند افراد مستمندي كه حتي در محدوده درآمدهاي اوليه خط فقر هم قرار نمي گيرند و بدون كمك هاي مردمي و سازمانهاي حمايتي از تامين غذاي مورد نياز خانواده هم عاجز هستند.
جامعه در بخش احيا سنت حسنه زكات مال به موازات پرداخت زكات فطر نيازمند فرهنگ سازي است زيرا زكات فطر اگرچه حركتي پسنديده محسوب مي شود اما همچنانكه در آمارها هم اشاره شد ارقام بسيار كمي از هزينه هاي نيازمندان را تامين مي كند كه تنها در صورت فراگير شدن فرهنگ پرداخت زكات عام مي توان اميدوار بود كه فاصله طبقاتي در كشور كاهش يابد. زكاتي كه در شرع مقدس براي پاك كردن اموال ثروتمندان بايد به فقرا پرداخت شود!
نكته قابل ذكر اينكه مصرف زكات در هشت مورد طبق دستور قرآن كريم شامل نيازمندان و تهيدستان مستمندان متصديان وصول زكات دلجويي شدگان (كه با دادن زكات به آنها به اسلام الفت پيدا مي كنند) آزاد كردن بردگان بدهكاران و وام داران درمانده انفاق در راه خدا و در راه ماندگان (آنان كه زاد و توشه سفرشان تمام شده و درمانده شده اند) اختصاص مي يابد.
فطريه اگرچه در نازلترين حد كمك افراد برخوردار جامعه براي تامين غذاي فقرا و مستمندان محسوب مي شود اما اگر به پرداخت زكات عام تداوم يابد باعث كاهش فاصله طبقاتي و كاهش فقر در جامعه اسلامي خواهد شد و به همين دليل در اسلام پرداخت آن واجب شده است
زكات فطر از آن جهت در پايان ماه مبارك رمضان قرار داده شده كه مومنان پس از يك ماه روزه و دعا و تزرع به درگاه پروردگار و تهذيب و تزكيه نفس اينبار جهاد مالي را هم فقط بخاطر رضاي خدا تجربه كنند
آقاي حسينعلي نبي لو معاون مشاركت هاي مردمي كميته امداد امام خميني (ره ) : مومنان روزه دار در اولويت اصلي زكات فطر را به فقراي فاميل و همسايه و محل پرداخت كنند اما در صورت عدم شناسايي فقير مستمند 6000 پايگاه كميته امداد در سال جاري آماده دريافت زكات فطر مردم و رساندن آن به خانواده هاي مستمند فقير و فرزندان يتيم در سراسر كشور است
آقاي مجتبي اعلايي معاون مشاركت هاي مردمي سازمان بهزيستي : سازمان بهزيستي سال گذشته 28 ميليارد و 550 ميليون ريال فطريه مردم را جمع آوري و براي افراد تحت پوشش خصوصا زنان سرپرست خانوار و معلولان فقير هزينه كرده است.
روزنامه جمهوری اسلامی
