گزارشی از پشت صحنه برنامه نود
عادل فردوسی‌پور اگرچه با اهالی مطبوعات رابطه حسنه‌ای دارد اما كمتر آنها را به قلمرو‌اش راه می‌دهد و حتی تن به مصاحبه با ایشان می‌دهد. مجله سروش كه وابسته به خود صداوسیماست در آخرین شماره‌اش گزارشی از پشت صحنه برنامه نود چاپ كرده كه البته جای یك گفت‌وگو با عادل در آن خالی است. این گزارش را به همراه بخشی از نقدها و نكته‌هایش در مورد پربیننده‌ترین برنامه تلویزیون بخوانید:
شاید صفر دوید تا به 9 رسید، شاید 9 قاعده بازی را تغییر داد و به صفر رسید، شاید هر دو انتظار نود را كشیدند؛ و شاید باید یك مرد جوان از راه می‌رسید و با ایده خود این دو عدد به یادماندنی را در كنار هم قرار می‌داد.
تا پیش از این، 90 عدد فوتبال بود؛ مثل یك فوتبال 90 دقیقه‌ای، اما در سال 1378، عادل فردوسی‌پور گزارشگر فوتبال، این قفس را شكست تا 90 از زمین فوتبال به صداوسیما برسد. این پیله شكافته شد تا «match today» فارسی وارد تلویزیون ایران شود. این برنامه پرطرفدار انگلیسی كه رقابت‌های فوتبال جزیره را زیر ذره‌بین می‌برد و از بالا تا پایین را بدون یك جا انداختگی بررسی می‌كرد، ایده نود را در ذهن عادل فردوسی‌پور شكل داد. در آن سال‌ها شاید این مجری جوان هیچگاه تصور نمی‌كرد برنامه تازه تاسیس‌اش این گونه دوشنبه شب‌های فوتبال را به تاریخ بسپارد و بی خوابی را به بامداد سه‌شنبه ببخشد، اما زمان گذشت و گذشت تا در سال 1388 عادل فردوسی‌پور، فوتبال و مردم دریابند، بدون این برنامه خلأ بزرگی احساس خواهند كرد.
در بحبوحه شایعات پررنگ تعطیلی برنامه نود و این جمله به یادماندنی فردوسی‌پور كه «اگر عمری بود و من زنده بودم و دوباره روی این صندلی نشستم باز هم از حق دفاع می‌كنیم» نود به اوج محبوبیت خود رسید. باور تعطیلی این برنامه محبوب به خاطر انتقاد از شرایط وخیم فوتبال، خواب نیمه‌تمامی بود كه هیچگاه كامل نشد. حمایت بی‌سابقه مردم و مسوولان صداوسیما از پخش دوباره نود این برنامه را به بالاترین نقطه محبوبیت خود رساند.هیچكس حاضر نبود دوشنبه شب‌های به یادماندنی خود را فراموش كند.
درست در ساعاتی كه سكوت خیابان‌ها را فرا گرفته بود و صدایی از جایی برنمی‌آمد، تنها نود عادل بود كه می‌توانست این سكوت را بشكند و خواب را از بامدادهای سه‌شنبه برباید. در 11 سال اخیر بارها برنامه‌های ورزشی با هزینه‌های هنگفت آمده‌اند و رفته‌اند اما هیچ برنامه‌ای به اندازه نود با صراحت خود نتوانسته بر دل خوره‌های فوتبال بنشیند؛ آنها كه هركدام برای خودشان كارشناس هستند و تمام مسایل فوتبال را رصد می‌كنند امروز فوتبال و نود با هم گره خورده‌اند؛
گره‌ای كه شاید تا سال‌های سال به دست هیچ كس باز نشود...
***
یكی از تصویربرداران به خنده می‌گوید:«اگر یك كیلومترسنج روی او وصل كنند، بیشتر از یك فوتبالیست می‌دود.» عادل فردوسی‌پور آرام و قرار ندارد. درست از زمان پخش برنامه تا لحظه پایانی آن، او از استودیو به رژی می‌رود و مسیر برعكس را می‌پیماید.
یكی از تصویربرداران می‌گوید:«اینقدر می‌رود و می‌آید كه ما خسته می‌شویم.» عادل فردوسی‌پور همیشه همینطور است. او مانند فوتبالیستی است كه مدام جا عوض می‌كند. عطش زیادی برای گل زدن دارد و تا زمانیكه توپش را از خط نگذراند پشت صندلی‌اش آرام نمی‌گیرد.
او عادت‌های جالبی دارد. معمولا در واپسین ثانیه‌ها خود را به استودیو 11 جام‌جم می‌رساند، معمولا در آخرین ثانیه‌ها وارد اتاق گریم می‌شود، معمولا باعجله با همه خوش‌وبش می‌كند و همیشه در ثانیه‌های آخر روی صندلی‌اش می‌نشیند. عادل فردوسی‌پور نماد سرعت، هوش و صراحت است. تمام عوامل برنامه نود معمولا این سه كلمه را درباره‌اش به كار می‌برند.
همه او را دوست دارند؛ حتی اگر گاهی منتقد نود باشند. در هر اتاق، هر مسوول یا هر فردی از او خوب می‌گوید. یكی از مسوولان در اتاق رژی می‌خندد و می‌گوید:«از او اصلا بدی ندیده‌ایم كه بخواهیم بدش را بگوییم.» عادل معمولا آخرین نفری است كه وارد استودیو 11 می‌شود. او از لحظه ابتدایی ورودش كنداكتور به دست از پله‌ها بالا می‌رود. از پله‌ها پایین می‌رود وارد اتاق رژی می‌شود، به استودیو می‌رود و روی صندلی‌اش جا می‌گیرد. كنداكتور نود یار همیشگی اوست حتی در اتاق گریم.
مسوول گریم عادل و میهمان‌های این برنامه به شوخی می‌گوید:«ما را هم عین خودت كرده‌ای. 10 ثانیه‌ای آدم گریم می‌كنیم.» عادل همیشه عادت دارد دیر وارد اتاق گریم شود و زود برود. به محض نشستن هم یك جمله تكراری دارد:«چند ثانیه بیشتر وقت نداریم. سریع یه دستی به صورتم بزن كه برم!» او حتی در این لحظات سرش در كنداكتور برنامه است. انگار 100 بار هم كنداكتور را بررسی كند، چیزی از قلم افتاده، گریم كه تمام می‌شود عادل یكی‌یكی پله‌های بازگشت به استودیو را طی می‌كند.
وقتی وارد اتاق فرمان می‌شود دیگر زمان چندانی تا شروع برنامه نمانده، او اینقدر دیر رسیده كه ماشین خود را مقابل در ورودی پارك كرده ولی هیچ چیز مهمتر از نود نیست و صندلی مشكی رنگی كه انتظار عادل را می‌كشد.
او بعد از گذراندن مرحله اولیه وارد استودیو می‌شود تا پشت كادر دوربین‌ها جای بگیرد. یكی دیگر از تصویربرداران می‌گوید:« این دیر رسیدن‌هایش برای من یك خاطره خوب است!» لحظه‌ای كه كادرها روی صورت عادل بسته می‌شود و نوفه‌های استودیو گرفته می‌شود، نود به صورت زنده روی آنتن می‌رود. فاصله حضور مجری و تهیه‌كننده این برنامه تا زمان شروع برنامه شاید نزدیك به 10 دقیقه باشد. اما این زمان برای آقای سرعت به قدری زیاد است كه كنداكتور برنامه را پایین و بالا كند، در اتاق رژی آخرین برنامه‌ها را هماهنگ كند، با كارگردان درباره سیاست‌های برنامه حرف بزند و در نهایت با مانیتور فینگر تاچ جدید «ور» برود!
این مانیتور كه با سیستم فینگر تاچ در ظاهر، كار عادل را راحت‌تر كرده و برایش دردسر هم درست كرده است:«یك وقت‌هایی با انگشت روی اعداد می‌زنم اما عمل نمی‌كند.» او معمولا بعد از بخش ابتدایی برنامه و پیش از پخش ووله‌های اصلی برنامه و بررسی اتفاقات، زمان خود را صرف بازی كردن با مانیتور و سیستم فینگر تاچ آن می‌كند.
گفت‌وگوی ویژه فرصت مناسبی است تا عوامل پشت صحنه به عادل نزدیكتر شوند. میز و صندلی این بخش در پشت صحنه قرار دارد و به وسیله عوامل سریعا روی صحنه چیده می‌شوند تا عادل و میهمانش روی آن بنشینند.
مسوول این كار كه حسن حیدری است با خنده می‌گوید:«اگر من حسش را نداشته باشم میز و صندلی را جابه‌جا كنم فاتحه گفت‌وگوی ویژه خوانده است.» وقتی عادل گفت‌وگوی ویژه را شروع می‌كند میهمانان برنامه با چشم‌های گرد و حدقه بیرون زده، منتظر سوالات بی‌پرده او هستند. در لابه‌لای سوالاتی كه او از غلامرضا رضایی می‌پرسد، به ناگهان جمله‌ای به زبان می‌آورد كه پشت صحنه را تكانی می‌دهد: «آقا خداوكیلی چقدر بدنسازی كار كردی؟ الان دكمه‌های لباست كنده می‌شود!»
اگر قرار بود به جای پایه، دوربین‌ها روی دست تصویربرداران مستقر بود قطعا در این لحظه تصویر عادل روی آنتن نمی‌رفت اما نعمت پایه دوربین این است كه كادر را تكان نمی‌دهد ولی با هر تكه خنده‌دار عادل عوامل صحنه دسته‌جمعی می‌خندند. اما جالب اینجاست كه این صداها روی آنتن نمی‌رود. یكی از تصویربرداران می‌گوید: «صداها را بم كرده‌اند و اگر خیلی بلند حرف بزنی یا بخندی، بینندگان آن را می‌شنوند.» به همین دلیل آنها صدای خنده‌هایشان را با حسگرهای گیرنده تنظیم كرده‌اند و معمولا به اندازه خود قهقهه ساتع می‌كنند! البته همیشه این تیكه‌ها باعث خنده نمی‌شود؛ گاهی صدای اعتراض بعضی‌ها را هم درمی‌آورد. مانند تیكه‌ای كه عادل به توپ‌انداز فربه یكی از بازی‌ها می‌اندازد. یكی از مسوولان رژی كه ظاهرا شرایط جسمانی خود را با توپ جمع كن برابر دیده بود، نمی‌تواند سكوت كند: «مگه این بنده خدا چیكارت كرده كه اینطوری تیكه می‌ندازی؟ مگه ما چاق‌ها گناه كردیم!» اما حتی این جمله‌ها هم از شادی پشت صحنه نود نمی‌كاهد. معمولا تمام عوامل صحنه خوشحال هستند.
حسن حیدری یكی از عوامنل دكور و بمب خنده برنامه می‌گوید:«اینقدر شنگولیم كه می‌ترسیم آخرش گرگه بیاد مارو بخوره!» نود در این 11 سال معمولا چنین جوی داشته اما همیشه اینطور نبوده است.
رضا حبیبیان یكی از تصویربرداران برنامه به یكی از آن روزها اشاره می‌كند:«فكر كنم تلخ‌ترین خاطره نود همان باشد. پارسال بعد از برنامه صفایی فراهانی شایعات زیادی درباره تعطیلی نود بود.همه ناراحت بودیم و هرگز فكر نمی‌كردیم وضعیت اینطور شود. آن شب همه ناراحت بودند ولی ته دلمان می‌دانستیم دوباره به كارمان ادامه می‌دهیم.» آن شب یكی از معدود شب‌های غم‌انگیز نود بود وگرنه با حضور عوامل فعلی خنده معمولا از روی لبان هیچكس محو نمی‌شود.
كارهای حیدری در پشت صحنه گاهی عادل را در زمان پخش زنده برنامه به خنده وا می‌دارد به خاطر همین سعی می‌كند معمولا در رژی با بقیه بگوید و بخندد: «من از روز اول با نود بودم. وقتی دور هم جمع هستیم باید خوش باشیم دیگر. كلا من در كنار مونتاژ دكور وظیفه خطیر انرژی دادن به بچه‌ها را عهده‌دار هستم.» او كتاب خاطرات سیار نود است. اینقدر خاطره دارد كه اگر بخواهد از بین‌شان چند تا را گلچین كند باید ساعت‌ها فكر كند. در واقع نه تنها او بلكه تمام عوامل برنامه خاطرات زیادی دارند كه نمی‌دانند باید از كجا شروع كنند اما در كنار این خاطرات اتفاقات بسیار جالبی هم در طول پخش زنده نود افتاده كه در نوع خود بسیار جالب است.
استودیو گرم است. همه كلافه شده‌اند. معمولا در تابستان این محل گرم است و زمستان بسیار سرد. در یكی از همان شب‌های بسیار گرم، عوامل صحنه برای ورود و خروج هوا در انبار پشت دكور را باز می‌گذارند. یك گربه از همه جا بی‌خبر هم كه به دنبال سرپناهی می‌گشته، راست راست وارد پشت صحنه می‌شود و با صدای خود، نظم را به هم می‌زند. بی‌شك این یكی از جالب‌ترین و به یادماندنی‌ترین اتفاقات پشت صحنه نود بوده. یكی از عوامل صحنه می‌گوید:«آن شب چقدر ما خندیدیم. همه به دنبال گربه بودیم. بیرون نمی‌رفت.»
برای عوامل پشت صحنه این اتفاقات عادی است ولی تمام تلاش خود را می‌كنند تا حتی‌الامكان در كادر دوربین نباشند اما تا به حال چندین بار این اتفاق افتاده. یكی از تصویربرداران می‌گوید:«در حال مچ كات دوربین‌ها بودیم كه من می‌خواستم ادامه تصویر را بگیرم. یكهو دیدم حسن حیدری هم در كادر من است! نگو می‌خواسته یك ورقه به عادل بدهد و همه فكر می‌كردند دوربین دارد میهمان را نشان می‌دهد.» این اتفاقات بی‌شك در آینده هم رخ خواهد داد چون جزیی از برنامه است؛ همانگونه كه اشتباه جزیی از داوری است!
دكور سفید و تكراری نود برچیده می‌شود تا كادرها به دكور جدید مزین شوند. عادل تنها تا چند برنامه دیگر مجبور است روی این دكور تكراری سفید رنگ راه برود و برنامه جذابش را روی آنتن بفرستد. معمولا با شروع هر فصل، او با نود تغییر یافته خواب را از چشم همه می‌رباید. اما امسال با همان دكور تكراری كار را شروع كرد، اما قرار است همین هفته‌ها دكور جدید در استودیو 11 نصب شود.
سید امیرحسن میرطالب كه دكور جدید را به همراه خانم ریحانه علی بخشیان طراحی كرده می‌گوید:«چون ما نتوانسته بودیم جای ثابتی برای نود بگیریم، مجبور شدیم چند برنامه با دكور سال قبل ادامه دهیم. منتهی این موقتی است چون حالا هم جای ثابت گرفته‌ایم و هم اینكه دكور جدید تا حدود زیادی كامل شده است.» طراحی این دكور حدود یك ماه و نیم زمان برده است ظاهرا عادل دخالتی در طراحی آن نداشته است:«بله، او عادت ندارد دخالت كند. تنها نظرش را می‌گوید فكر كنم دكور خیلی خوب از آب در آمده. فعلا چیزی درباره‌اش نمی‌گویم تا سورپرایز شوید!» با دكور جدید تغییری در برنامه‌های نود داده نمی‌شود عادل هم تغییر نمی‌كند. او با همان صراحت برنامه‌اش را برگزار می‌كند و زیر و بم فوتبال را بیرون می‌كشد. در 11 سال گذشته برخی از چهره‌های فوتبالی از دست فردوسی‌پور فراری بوده‌اند.
او اعتراف جالبی می‌كند:«نمی‌توانم بگویم چه كسی را بیشتر از همه اذیت كرده‌ام.خیلی‌ها بوده‌اند!» آرش برهانی مهاجم استقلال، علی فتح‌ا...زاده سرپرست استقلال، علی دایی، آخوندی سخنگوی سابق سازمان تربیت‌بدنی، عزیزمحمدی، رییس سازمان لیگ، كیومرث هاشمی، معاون سابق سازمان تربیت‌بدنی و... دم دست‌ترین آدم‌هایی هستند كه عادل در برنامه‌اش بدجور از خجالت آنها در آمده. او حاضر نیست به اسم خاصی اشاره كند:«خب زیاد بودند، چی بگم آخه؟!»
تنظیم برای تبیان: رضا سیگاری
