تبیان، دستیار زندگی

چای ترش با نام علمی L.Hibiscus sabdariffa، از خانواده Malvaceaeمی‌باشد. این گیاه به طور گسترده در مناطق حاره‌ای کاشت می‌شود و رنگ قرمز کاسبرگ آن به عنوان نوشیدنی و رنگ خوراکی کاربرد دارد.

بیش از 300 گونه از این گیاه در سراسر جهان در مناطق گرمسیر و نیمه‌گرمسیر یافت می‌شود.

موطن اصلی این گیاه غرب آفریقاست و امروزه در سطح وسیعی در غرب آفریقا، آسیا، استرالیا، هند، مالزی، اتریش، آمریکای مرکزی و بسیاری از کشورهای گرمسیر کشت می‌گردد. در ایران چای ترش در سیستان و بلوچستان در شهرهای ایرانشهر و نیکشهر به طور گسترده‌ای کاشت می‌شود.

شروع گل‌دهی این گیاه از شهریور تا مهرماه بوده و برداشت کاسبرگ‌ها در آبان و آذر ماه است. برداشت با دست انجام می‌گیرد و در طی مرحله برداشت باید برای جلوگیری از آلودگی با مواد خارجی و زائد، به هیچ‌وجه کاسبرگ با زمین یا سطوح آلوده تماس پیدا نکند و زمان بین برداشت و خشک کردن باید حداقل باشد.

معمولاً کاسبرگ‌ها 30- 20 روز پس از ریزش گلبرگ‌ها، به حداکثر اندازه خود می‌رسند و 20 - 10 روز پس از آن رسیدگی کامل حاصل می‌شود. بنابراین بهترین زمان برداشت 50- 40 روز پس از ریزش گلبرگ‌ها می‌باشد. کاسبرگ‌ها با دست از کپسول جدا می‌گردند که پس از آن باید خشک شوند.

در روش خشک کردن طبیعی، کاسبرگ‌ها را پس از جدا کردن از کپسول‌ها، روی گونی یا صفحات مشبکی که هوا در دو طرف آن‌ها جریان داشته باشد در سایه پهن می‌کنند تا خشک شود. از ترکیبات شیمیایی کاسبرگ L.Hibiscus sabdariffa که از اجزاء اصلی در فعالیت‌های فیزیولوژیکی هستند می‌توان به آنتوسیانین‌ها و پلی‌فنول‌ها اشاره کرد که تأثیرات مربوط به سلامت این چای ناشی از این مواد است.

فواید مصرف چای ترش

* برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مفید است.

* تقویت‌کننده سیستم ایمنی است؛ این چای غنی از ویتامین C می‌باشد که در برابر عفونت و سرماخوردگی مقاومت ایجاد می‌کند.

* فشارخون را کاهش داده که این تأثیر ناشی از عملکرد آنتوسیانین‌ها، پلی‌فنول‌ها و اسید هیبیسکوس می‌باشد.

* به دلیل غنی بودن از آنتی‌اکسیدان‌ها، با حذف رادیکال‌های آزاد به حفاظت از سلول‌های بدن کمک می‌کند.

* بهبود پروفایل لیپیدی به علت داشتن موسیــلاژ، پکتین، آنتـــوسیانین، پلی‌فنــل‌ها، اسیــدهیبیسکوس و اسیدسیتریک (از اثرات آنتی‌اکسیدانی آنتوسیانین‌ها مهار اکسیداسیون LDL کلسترول می‌باشد که مانع تصلب شرایین می‌شود).

* در افراد دیابتی اثر هیپوگلایسمیک دارد.

چای ترش و کاهش وزن

امروزه با افزایش شیوع اضافه‌وزن و چاقی که به دلیل سبک زندگی نامناسب از جمله نداشتن فعالیت بدنی کافی و هم‌چنین افزایش مصرف غذاهای آماده رخ داده است، افراد راه‌های گوناگونی را جهت کاهش وزن امتحان می‌کنند. چه بهتر که این راه‌ها منطقی‌تر و کم‌خطرتر و درعین‌حال کم هزینه‌تر باشند!

مطالعات نشان داده‌اند چای ترش در کنار رژیم غذایی مناسب و ورزش، روند کاهش وزن را تسهیل می‌کند. این چای حاوی ماده‌ای است که تولید آمیلاز را مهار کرده و بنابراین جذب کربوهیدرات‌ها کمتر می‌شود.

این چای که در ایران به چای مکی یا قرمز نیز معروف است یک جایگزین مناسب برای نوشیدنی‌های پرشکر و آبمیوه‌های حاوی ترکیبات سنتتیک از جمله شیرین کننده‌های مصنوعی و یا شربت ذرت با فروکتوز بالا می‌باشد.

موارد منع مصرف چای ترش

* ضروری است زنان باردار، شیرده و افرادی که قصد بارداری دارند بدون تجویز و نظر پزشک از مصرف این چای خودداری نمایند.

* هم‌چنین به دلیل تأثیر این چای بر سطوح استروژن بدن، بهتر است افرادی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند و یا زنان یائسه که تحت هورمون درمانی جایگزین هستند، از این چای استفاده نکنند.

* مصرف این چای برای افرادی که فشارخون پایینی دارند، توصیه نمی‌شود.

طریقه مصرف

گل‌های چای را در آب جوش ریخته و برای مدت 20 دقیقه صبر کنید. پس از آن گلبرگ‌ها را دور ریخته و با اضافه کردن کمی لیموترش، دارچین یا عسل از مصرف چای لذت ببرید. چنانچه دوست دارید چای شما غلیظ‌تر باشد می‌توانید گلبرگ‌های بیشتری را داخل آب جوش بریزید.

مصرف روزانه 3 فنجان از این چای به بهبود جریان خون، تمدد اعصاب و کاهش وزن کمک می‌کند. همچنین می‌توانید چای ترش را در یخچال و یا فریزر قرار داده و از آن به صورت یک نوشیدنی سرد استفاده نمایید. لازم به ذکر است چنانچه در دوران کاهش وزن به سر می‌برید مقدار عسلی که به چای اضافه می‌کنید مهم است. هم‌چنین از آنجا که این چای منجر به کاهش فشارخون می‌شود بهتر است با معده خالی مصرف نشود. این توصیه خصوصاً در افراد دیابتی به دلیل تأثیر هیپوگلایسمیک این چای، باید جدی گرفته شود.

آرد: یک لیوان

تخم مرغ: ۴ عدد

شکر: یک لیوان

وانیل: 1/4 قاشق چای‌خوری

بکینگ پودر: 1/2 قاشق چای‌خوری

پودر قند و خامه: برای تزئین به مقدار لازم

طرز تهیه:

ابتدا زرده و سفیده را از هم جدا کنید ، دقت کنید که کوچکترین اثری از زرده داخل سفیده‌ها نباشد.

سفیده‌ها را چند دقیقه با همزن برقی بزنید تا سفت شود ( وقتی ظرف را برمی‌گردانید نریزد ) سپس نصف شکر را به سفیده‌های زده شده اضافه کنید ، باید آرام آرام شکر را اضافه کنید تا سفیده اب نیندازد.

زرده‌ها را به همراه نصف باقی مانده شکر و وانیل درون کاسه‌ای بریزید و چند دقیقه با همزن بزنید تا رنگ ان کرم شود سپس با سفیده‌های زده شده مخلوط کنید و بسیار ارام و در یک جهت هم بزنید.

آرد و بکینگ پودر را مخلوط نموده و چند بار الک کنید سپس قاشق قاشق به مخلوط زرده‌ها و سفیده‌ها اضافه کنید و در همان جهتی که سفیده‌ها را مخلوط کردید شروع به مخلوط کردن نمائید تا مواد یکدست شوند.

کف سینی فر کاغذ روغنی بیندازید ، مایه آماده شده شیرینی را درون قیف با ماسوره ساده بریزید و با فاصله مناسب روی کاغذ بریزید ، روی شیرینی‌ها کمی پودر قند بپاشید سپس در طبقه وسط فری که قبلا روشن کرده‌اید با حرارت 180 - 200 درجه سانتیگراد به مدت 10 دقیقه قرار دهید تا شیرینی‌ها بپزند ( دور شیرینی‌ها طلایی شود).

پس از پخت سینی را از فر خارج کنید و در کناری بگذارید تا شیرینی‌ها خنک شوند ، پس از خنک شدن به راحتی از کاغذ روغنی جدا نموده و میان دو شیرینی کمی خامه بریزید و روی آن پودر پسته بپاشید.

نکته‌ها: حتما فر را قبل از آماده شدن مایه شیرینی روشن کنید تا گرم باشد ، در زمان پخت شیرینی در فر را باز و بسته نکنید، برای زدن سفیده‌ها فقط باید با دور تند همزن بزنید.

سر همزنی که سفیده‌ها را می‌زنید نباید خیس یا چرب باشد و به هیچ عنوان نباید زرده‌ای داخل سفیده‌ها بریزد ، جهت هم زدن چه با همزن چه با دست باید حتما در یک جهت باشد ، جهت هم زدن را هرگز تغییر ندهید.

البته مشکلاتی هم دارد، چرا که برنامه غذایی روزانه را به هم می‌ریزد و مجبور هستیم در هنگام مسافرت غذاهایی غیر از غذاهای معمول خود را استفاده کنیم.

نکته 1: همان طور که بزرگ‌ترها نباید هله‌هوله بخورند، بچه‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستند. به افراد بزرگسال معمولاً پیشنهاد می‌شود به دلیل جلوگیری از افزایش وزن از خوردن هله‌هوله امتناع کنند، اما گاهی این باور اشتباه در برخی پدران و مادران وجود دارد که چون مصرف هله‌هوله‌ها با افزایش وزن در ارتباط است پس شاید مصرف این گونه مواد غذایی برای کودکان کم وزن مفید باشد. اما باید به یاد داشته باشید که هرزه‌خوری می‌تواند جلوی اشتهای کودک را بگیرد، بنابراین از دادن خوراکی‌های هله‌هوله در بین وعده‌های غذایی به کودک خود خودداری کنید.

به خصوص نباید برای تشویق کردن، آرام کردن یا دلداری دادن کودکان از خوراکی‌های کم‌ارزش استفاده کنید. معده کودکان حجم کمی دارد و پر شدن آن با غذاهای کم ارزش باعث می‌شود اشتهای آنها به غذای اصلی کاسته شود و در نتیجه مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکنند. به عبارت ساده‌تر، می‌توان گفت شکم کودک شما ممکن است با دریافت هله‌هوله سیر شود، اما سلول‌های بدن کودک مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکرده و گرسنگی سلولی وجود خواهد داشت. از آنجا که رشد کودک روند سریعی دارد ادامه یافتن این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز سوء تغذیه کودک باشد.

نکته 2: میوه و سبزی کلید سلامت رژیم غذایی است. مصرف میوه و سبزی به عنوان بخشی از الگوی غذایی سالم می‌تواند بدن را در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت نماید. مصرف این دو گروه غذایی از طرفی باعث اصلاح عملکرد دستگاه گوارش می‌شود و رفع یبوست را در کودکان به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر ویتامین‌ها و املاح، فیبر و دیگر فاکتورهای لازم برای حفظ سلامتی را در اختیار بدن قرار می‌دهند.

بیشتر افراد به خصوص کودکان میوه و سبزی کمی مصرف می‌کنند. برای بهبود سلامت از میوه و سبزی‌های متنوع استفاده کنید و در رژیم غذایی کودکان خود قرار دهید. از آنجا که انواع میوه‌ها و سبزی‌ها از نظر مواد مغذی متفاوت هستند، بهتر است از انواع مختلف آنها جهت تغذیه کودکان خود استفاده نمایید.

سبزیجات نارنجی مانند هویج، کدوحلوایی و سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، برگ چغندر و نیز میوه‌های نارنجی مثل انبه، طالبی، زردآلو و همچنین گوجه‌فرنگی حاوی کاروتنوئیدها می‌باشند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شوند. سبزیجات پخته نسبت به انواع خام در بدن بیشتر به ویتامین A تبدیل می‌شوند. منابع ویتامین C نیز شامل مرکبات، آب مرکبات، کیوی، توت فرنگی، کلم‌بروکلی، فلفل، گوجه‌فرنگی، کلم، سیب‌زمینی، کاهو و اسفناج می‌باشند.

سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و کاهو و نیز حبوبات و پرتقال نیز منابع غنی فولات به شمار می‌روند. سیب‌زمینی، اسفناج، کدو، موز، پرتقال، برگه زردآلو و حبوبات از منابع پتاسیم هستند. برای اینکه کودک خود را تشویق به مصرف میوه و سبزی نمایید، سعی کنید میوه‌ها و سبزی‌ها را در معرض دید قرار دهید. با این کار کودک شما به خوردن این مواد غذایی مفید ترغیب می‌شود. میوه‌ها و سبزی‌ها را روی پیشخوان آشپزخانه یا در قسمت جلوی یخچال قرار دهید.

سعی کنید از قدرت خلاقیت خود کمک بگیرید و در تهیه غذاهای مختلف و جدید از سبزیجات متنوع استفاده کنید. با استفاده از چاقوها و قالب‌های مخصوص شیرینی‌پزی، سبزیجات و میوه‌ها را به شکل‌های متنوع و جذاب درآورید. در فروشگاه از کودک بخواهید در انتخاب میوه‌ها، سبزیجات و دیگر غذاهای سالم به شما کمک کند. سبزیجات را با سس مورد علاقه کودکانتان به آنها بدهید. ضمناً می‌توانید از کودک خود بخواهید در شستن میوه و سبزی یا آماده کردن آنها به شما کمک کند. شما می‌توانید با دادن رنگ و شکل‌های جذاب و متنوع به غذا کودک خود را متمایل به خوردن آن نمایید. به عنوان دسر از میوه تازه استفاده کنید و سبزیجات و میوه‌ها را با مواد دیگر به‌صورت سالاد، سوپ یا سس در آورید.

نکته 3: تحرک و ورزش برخی افراد در طول ایام نوروز کاهش می‌یابد. کودکان طبیعتاً دارای تحرک بالایی هستند و به ندرت یک جا می‌نشینند، اما مطالعات اخیر نشان داده‌اند که کودکان سراسر جهان در مناطق شهری در حال غیر فعال شدن هستند. امروزه بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون جای تفریحات فعال آنها را گرفته است. بسیاری از نوجوانان و کودکان از تحرک بدنی ناکافی رنج می‌برند. فعالیت بدنی ناکافی در کودکان می‌تواند عواقب طولانی مدتی روی سلامت آنها به جای بگذارد. فعالیت بدنی منظم باعث فواید جسمی، روحی و اجتماعی بسیار روی کودکان می‌شود.

فعال بودن باعث کمک به کودکان و نوجوانان در داشتن استخوان‌ها، عضلات و مفاصل سالم می‌شود، وزن بدن و فعالیت قلب و ریه‌ها را تنظیم می‌نماید. ضمناً به کودکان این فرصت را می‌دهد که خودباوری و اتکا به نفس داشته باشند. کودکانی که فعالیت بدنی بیشتری داشته باشند، نتایج تحصیلی بهتری دارند و مهارت‌های اجتماعی در آنان تقویت شده، تعامل اجتماعی مثبتی در زندگی خود خواهند داشت. ضمناً احتمال اینکه در آینده به مصرف سیگار و دخانیات روی بیاورند، کمتر خواهد شد. برای افزایش فعالیت فیزیکی کودکان در طول تعطیلات نوروز می‌توانید ابتکار عمل به خرج دهید. سعی کنید اوقات خود را با فرزندانتان بگذرانید و برای این اوقات برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید. به جای اینکه مدت زمان زیادی را جلوی تلویزیون بنشینید با هم به پارک بروید.

فعالیت در کنار یکدیگر باعث تقویت روابط افراد خانواده با هم می‌شود. اگر حیاط دارید، فوتبال بازی کردن در حیاط را از یاد نبرید. کودکان بازی کردن با پدر و مادر خود را دوست دارند. با آنها توپ بازی کنید و به بازی‌های پر جنب‌وجوش دیگر که مربوط به زمان کودکی خودتان بود بپردازید. یادآوری خاطرات بازی‌های کودکانه خودتان هم برای شما و هم برای فرزندتان دلپذیر خواهد بود. در سفرهای کوتاه سعی کنید بیشتر پیاده‌روی نمایید. کودکان باید روزی حداقل 20 دقیقه به فعالیت بدنی بپردازند و کمتر از دو ساعت را جلوی تلویزیون سپری کنند. یکی دیگر از مواردی که باعث کاهش تحرک در کودکان و نوجوانان می‌شود، صحبت کردن با تلفن است، از این‌رو والدین باید کنترل ویژه‌ای روی این عادت نامناسب کودکان و به‌ویژه نوجوانان داشته باشند.

نکته 4: یکی از مشکلاتی که در تعطیلات نوروز پیش می‌آید حذف وعده غذایی مهم و اساسی صبحانه به خصوص برای کودکان است. خوردن صبحانه برای همه اعضای خانواده به خصوص کودکان بسیار مهم است و پدران و مادران عزیز باید به این وعده غذایی اهمیت ویژه‌ای بدهند. انرژی و مواد مغذی مصرف شده در این وعده می‌تواند باعث افزایش تحرک و فعالیت بدنی و نشاط و شادابی کودکان گردد. داشتن صبحانه کامل و مناسب مستلزم رعایت ضوابطی در منزل است. مادران و پدران عزیز باید زمان خوردن شام و خواب شبانه را طوری تنظیم نمایند که بچه‌ها بتوانند صبح به موقع و با کمال میل صبحانه بخورند. ضمناً صرف صبحانه همراه با خانواده به افزایش اشتهای کودکان کمک می‌کند. پس بهتر است صبحانه در محیطی با صفا و آرامش‌بخش با حضور افراد خانواده صرف شود. صبحانه کامل می‌تواند شامل شیر، عسل، نان سبوس‌دار، پنیر، گردو، آب میوه و سبزیجات و تخم‌مرغ باشد.

نکته 5: مسافرت برای بچه‌ها بسیار جالب، سرگرم کننده و خاطره انگیز است. البته مشکلاتی هم دارد، چرا که برنامه غذایی روزانه را به هم می‌ریزد و مجبور هستیم در هنگام مسافرت غذاهایی غیر از غذاهای معمول خود را استفاده کنیم. بزرگسالان شاید مشکلی با این موضوع نداشته باشند و راحت‌تر بتوانند خود را تطبیق دهند، اما در مورد کودکان وضع متفاوت است و باید خیلی مراقب تغذیه کودکان در هنگام سفر بود. از آنجا که زمان مصرف وعده‌های غذایی ممکن است به هم بخورد و در زمانی که کودک گرسنه است غذا آماده نباشد، در نتیجه کودک مجبور به مصرف تنقلات شود، بهتر است همیشه مقداری غذای آماده مثل ساندویچ، کوکو یا کتلت همراه داشته باشید تا از ریزه خواری کودک جلوگیری نمایید.

زمان سفر و تغذیه و خواب کودک خود را طوری تنظیم کنید که کودک در آخر سفر گرسنه و خسته نباشد. همیشه یک لیوان آب جوشیده و تمیز با خود همراه داشته باشید. اگر کودکی دارید که شیر خشک مصرف می‌کند، وجود آب جوشیده و تمیز بسیار اهمیت دارد. اگر کودک غذای کمکی می‌خورد، بهتر است غذای او را در شیشه یا ظرف تمیزی بریزید و در آن را ببندید تا حمل آن راحت باشد.

نکته 6: امروزه رفتن به رستوران و خرید غذاهای فست‌فود به یک تفریح تبدیل شده است، تفریحی که در درون خانواده‌ها چند وعده در هفته را شامل می‌شود. اگر دوست دارید در روزهای تعطیل بهاری از هوای پاک و لطیف این فصل لذت ببرید و به پارک بروید، بهتر است با تهیه غذایی سالم در خانه و چند ساندویچ گوشت یا مرغ و سالاد به این مکان‌های تفریحی بروید و علاوه بر لذت بردن از هوای تازه مطمئن باشید که فرزندتان غذای سالمی را هم نوش جان کرده است.

کودکان علاقه زیادی به غذاهای فست‌فود دارند. در کنار تمام این غذاها، نوشابه‌های گازدار نیز معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند که بسیار برای سلامتی مضر هستند. بهتر است همان طور که ذکر شد از ساندویچ‌های خانگی خوشمزه و در کنار آن دوغ یا آب‌میوه طبیعی برای تغذیه کودکان استفاده شود و این اقلام غذایی جایگزین فست‌فودهای زیانبار کنونی گردند.

در این مطلب خواصی از زیتون و توضیحاتی درباره رنگ‌های مختلف آن آمده است؛ با ما همراه باشید...

1. کاهش وزن

زیتون حاوی نوعی چربی است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای انواع چربی‌ها باشد. پیوندهای موجود در این نوع چربی راحت‌تر شکسته می‌شوند و مانند دیگر انواع چربی در بدن انباشته نمی‌شود؛ با استفاده از زیتونمی‌توانید به تدریج از وزن خود بکاهید و از شر چربی شکمی خلاص شوید و مقاومت انسولین را کاهش دهید. کسانی که به طور منظم از روغن زیتون استفاده می‌کنند بیشتر تمایل به کاهش وزن دارند و به همین دلیل به ندرت می‌بینید که این‌گونه از افراد به اضافه‌وزن دچار باشند.

مطالعات علمی نیز تأیید کرده است که این افراد از سطح بالای سروتونین در بدن خود برخوردارند. سروتونین نوعی هورمون است که در بدن انسان احساس سیری را تقویت می‌کند بنابراین با مصرف زیتون می‌توان به صورت روزانه تا 200 کالری کمتر انرژی وارد بدن کرد که این به دلیل کاهش اشتها و احساس سیری می‌باشد.

2. مزایای سیستم قلبی عروقی

زمانی که رادیکال‌های آزاد باعث اکسید شدن کلسترول در بدن می‌شوند، اتفاقات متعددی رخ می‌دهد. رگ‌های خونی آسیب می‌بینند و چربی در شریان‌های بدن انباشته می‌شود. همه این موارد شرایط سکته قلبی را فراهم می‌کند. مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زیتون سیاه از اکسیداسیون کلسترول جلوگیری می‌کنند و می‌توانند مانع نارسایی‌های قلبی و سکته‌های قلبی شوند. زیتون حاوی نوعی چربی سودمند برای کاهش خطر ابتلا به آترواسکلروز و افزایش چربی‌های سودمند و مفید است. آخرین تحقیقات نشان داده است که چربی‌های مفید موجود در زیتون و روغن زیتون می‌توانند به کاهش فشارخون بالا کمک کنند که این به‌خاطر خصوصیات مخصوصا اسید اولئیک موجود در روغن زیتون است.

3. تسکین درد

زیتون، یا به عبارت دقیق‌تر آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی ضدالتهاب موجود در زیتون، به عنوان یک ایبوپروفن طبیعی عمل می‌کند. روغن آن‌ها شامل oleocanthal است که یک ماده با خواص ضدالتهابی است که بسیار شبیه به خواص داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی عمل می‌کند. خوب است اشاره کنیم که در حدود 50 گرم روغن زیتون مقدار زیادی oleocanthal با خواص ضدالتهابی موجود دارد که شبیه به 10 دوز ایبوپروفن برای بزرگسالان عمل می‌کند.

4. حفاظت در مقابل سرطان

همان طور که قبلاً ذکر شد، روغن زیتون دارای آنتی‌اکسیدان‌های قوی و خواص ضد التهابی است و این باعث می‌شود آن‌ها به یک محافظ طبیعی در برابر سرطان تبدیل شوند زیرا التهاب کرونیکی و استرس اکسیداتیوی دلایل اصلی پیشرفت سرطان هستند. زیتون به دلیل اینکه منبع غنی از مواد مغذی آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است می‌تواند از ترکیب خطرناک التهاب مزمن و استرس اکسیداتیو مزمن جلوگیری کند. زیتون سیاه منبع شناخته‌شده ویتامین E است که در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد در بافت چربی سریع عمل می‌کند. بسیاری از کارشناسان تأیید کرده‌اند که یک رژیم غذایی حاوی روغن زیتون و زیتون منجر به کاهش خطر وقوع سرطان روده بزرگ می‌شود.

5. مفید برای افراد مبتلا به آلرژی

خواص ضدالتهابی زیتون باعث می‌شود که حتی افراد مبتلا به آلرژی بتوانند از خواص زیتون بهره ببرند. عصاره زیتون به عنوان یک آنتی‌هیستامین در سطح سلولی عمل می‌کند. آن‌ها می‌توانند با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین که منجر به کاهش واکنش‌های آلرژیک می‌شوند به این افراد کمک کنند. به همین دلیل شما باید زیتون را به عنوان غذای ضد آلرژی در برنامه غذایی خود جای دهید. زیتون همچنین می‌تواند جریان خون را افزایش دهد و به کاهش اثرات بسیاری از بیماری‌ها مانند آسم کمک کند.

6. کمک به داشتن مو و پوست سالم

زیتون سیاه همچنین حاوی اسیدهای چرب و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که باعث محافظت و مرطوب نگه‌داشتن و تغذیه سلول‌های پوست می‌شود. ویتامین E موجود در روغن زیتون پوست را از اشعه خطرناک UV محافظت می‌کند و این بدان معنی است که ما را از پیری زودرس و بروز سرطان پوست محافظت می‌کند.

بهترین زمان مصرف روغن زیتون بعد از دوش گرفتن است، اما شما نباید آن را به عنوان یک کرم ضد آفتاب استفاده کنید، زیرا در نهایت با سوختگی مواجه می‌شوید. اگر به دنبال ترکیبی تقویت‌کننده برای موی خود هستید، از مخلوط روغن زیتون با یک زرده تخم‌مرغ استفاده کنید و آن را بر روی موی خود قرار دهید و بعد از 5 دقیقه موی خود را بشویید تا متوجه نخستین اثرات معجزه‌آسای آن شوید.

7. زیتون به عنوان منبع آهن

هر دو نوع زیتون، به ویژه زیتون سیاه، سرشار از آهن است. توانایی سلول‌های قرمز خون در حمل اکسیژن در سراسر بدن در راه مناسب وابسته به حضور آهن در خون است. اگر شما از کمبود آهن رنج می‌برید، بافت‌های شما به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کنند و شما به زودی شروع به احساس ضعف و سرما می‌کنید. آهن برای فرآیند تولید انرژی در بدن ما ضروری است. علاوه بر این، عملکرد مناسب بسیاری از آنزیم‌ها و سیستم ایمنی بدن بستگی به مقدار کافی آهن موجود در بدن ما دارد.

زیتون سبز یا سیاه؟

زیتون سبز و سیاه تفاوت چندانی با هم ندارند. هر دوی این زیتون‌ها، با وجود تفاوت رنگی که دارند، با هم یکسان هستند؛ اما نکته قابل‌ذکر در مقایسه زیتون سیاه و سبز این است که زیتون‌های سیاه کمی روغنی‌تر هستند و از آنجا که بخش عمده‌ای از ارزش غذایی زیتون مربوط به روغن آن است، می‌توان گفت زیتون‌های تیره از این نظر غنی‌تر هستند.

البته بخشی از ترکیبات زیتون به صورت محلول در آب هستند و خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدباکتریایی و ضدمیکروبی دارند. مسلماً زیتون تیره به دلیل خاستگاهش ظاهر و شاید کمی طعم متفاوتی با زیتون سبز داشته باشد اما از لحاظ ارزش غذایی، غیر از مقداری کاروتنوئید که نسبت به زیتون سبز بیشتر دارد، تفاوت قابل‌ذکری ندارد. پس مصرف‌کنندگان بسته به ذائقه خود، می‌توانند هر نوع زیتونی که دوست دارند، میل کنند.

چگونه زیتون سیاه می‌شود؟

زیتون رنگ‌های متفاوتی چون سبز، زرد، قرمز، بنفش و سیاه دارد که مهم‌ترین نوع رنگی آن زیتون سبز و سیاه است. زیتون سبز و سیاه دو نوع متفاوت‌اند و بر خلاف تصور عامه زیتون سیاه از رسیدگی کامل زیتون سبز به دست نمی‌آید.

زیتون سیاه به دلیل ظاهر زیبا و بازارپسندی مطلوب، قیمت بالایی داشته، در مقایسه با زیتون سبز حاوی مواد مغذی و روغن بیشتری بوده و هر عدد آن حاوی هفت کالری انرژی است. این زیتون به دلیل نیاز به شرایط آب و هوایی خاص و نوع خاک در کشور ما قابلیت رشد خوبی ندارد و کشورهایی چون اسپانیا و ایتالیا تولیدکنندگان اصلی آن هستند.

به دلیل آن که واردات زیتون سیاه اصل از کشورهای مذکور پرهزینه و فاقد صرفه اقتصادی است، برخی سودجویان با خرید زیتون سبز معمولی و فرآوری آن با ترکیبات آهن‌داری چون سولفات آهن، گلوکینات یا لاکتات آهن و گاهی براده آهن محصول را سیاه کرده و با قیمت بالایی در بازارهای کشور به فروش می‌رسانند.

متأسفانه تشخیص اصل یا تقلبی بودن این محصول توسط افراد عادی تقریباً غیرممکن است و تنها افراد متخصص با انجام آزمایش‌های مربوطه قادر به شناسایی خواهند بود؛ بنابراین توصیه می‌شود از خرید زیتون‌های سیاه فاقد مجوز بهداشتی و فله‌ای خودداری کنید. قسمت رنگ‌شده زیتون نه تنها خواص تغذیه‌ای خود را تا حد زیادی از دست داده که این نوع زیتون ممکن است برای گروه‌های آسیب‌پذیر (کودکان، سالمندان، زنان باردار و شیرده، مبتلایان به بیماری‌های خاص) سمی و خطرآفرین باشد.

این پیاز غلاف قهوه‌ای رنگی دارد و دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته کلاله قرمز رنگ است. قسمت مورد استفاده گیاه زعفران، کلاله نارنجی رنگ گل آن است.

زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران بدست می آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 کیلوگرم گل زعفران بدست می‌آید که وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشک شدن به یک کیلوگرم می‌رسد.

در خاورمیانه،‌اسپانیا، هند و ایتالیا از زعفران به خاطر رنگ و طعمی که دارد استفاده‌های فراوانی می‌شود.

متخصصین طب گیاهی نیز از دیرباز با خواص زعفران آشنا بوده و آن را برای درمان انواع بیماری‌ها مانند خستگی‌های مفرط، درد لثه، بیماری‌های قلبی، افسردگی، آسم، بی‌خوابی، سیاه سرفه، درد شکم و سنگ‌های کلیه توصیه می‌کردند.

 نکته بهداشتی روز: آیا کودکتان سیاه‌سرفه دارد؟

 مصرف زعفران باعث کاهش سطح کلسترول بد و نیز بهبود جریان خون در بدن می‌شود. برخی از متخصصین طب گیاهی بر این باورند که استفاده از زعفران باعث تقویت حافظه می‌شود.

مصرف زعفران برای افرادی که دارای اختلالات عصبی هستند و یا حافظه خود را از دست داده‌اند توصیه می‌شود.

استفاده از زعفران در درمان بیماری‌های چشمی موثر است؛ زعفران از آن‌ جا که حاوی خواص آنتی‌اکسیدان فراوانی است متخصصین طب گیاهی آن را برای درمان ضعف بینایی توصیه می‌کنند و با مصرف آن ماهیچه‌های چشم تقویت می‌شود و مصرف منظم آن باعث بهبود بینایی حتی در سنین بالا نیز می‌شود.

البته خانم‌های باردار فقط با نظر پزشک می‌توانند زعفران مصرف کنند و اگر قرار است کودکان نیز از این گیاه مصرف کنند در مورد مقدار مجاز آن با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید چرا که آنان بسیار حساس هستند.

زعفران خون را تصفیه می‌کند و خاصیت ضدالتهابی دارد و برای تسکین دردهای ناشی از آرتروز توصیه می‌شود.

بچه كه بودم برایم اهمیتی نداشت چطور یا از چه ماده ‌اولیه‌ای درست می‌شود. مهم این بود كه وقتی اسمش می‌آمد، به یاد ترشی آن، آب از لب و لوچه‌ام راه می‌افتاد. جایش هم همیشه معلوم بود؛ داخل قفسه بطری‌های یخچال مادربزرگ، پشت بطری‌ سركه و روغن زیتون، درون یك نایلون سیاه‌رنگ كوچك كه در آن را هم معمولا گره می‌زد.

ما در عالم بچگی هرازگاهی ناخنكی به آن می‌زدیم و كلی صفا می‌كردیم اما حالا كه در دنیای آدم‌بزرگ‌ها زندگی می‌كنم، اینکه بدانم این ماده ترش تیره‌رنگ چطور تولید می‌شود، برایم مهم شده و می‌خواهم مطالب بیشتری در مورد آن بدانم. امروز خودم یك پسر كوچك دارم كه او هم مثل پدرش به فضای پشت بطری‌های سركه و روغن زیتون قفسه یخچال علاقه دارد.

با دكتر سیدامیر محمد مرتضویان، متخصص صنایع غذایی، عضو هیات علمی انستیتو تحقیقات تغذیه كشور و دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی درباره قره‌قروت گفت‌وگو کرده‌ام که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

• آقای دكتر! قره‌قروت چیست و به چه شكلی تولید می‌شود؟

قره‌قروت یك فرآورده محلی ایرانی است كه آن را از ماست یا دوغ تهیه می‌كنند و برای تولید این محصول باید ماست یا دوغ را برای مدت زیادی در معرض حرارت قرارداد. در اثر این حرارت‌دهی 2 تغییر عمده در مواد اولیه ایجاد می‌شود كه یكی تبخیر بخش عمده آب و دیگری ایجاد تغییرات شیمیایی در پروتئین‌های موجود در آنهاست. نتیجه این عمل تشكیل یك بافت نسبتا سفت و الاستیك است كه به آن قره‌قروت می‌گویند.

• محصولات فراوانی با نرمی، رنگ و ترشی متفاوت در بازار وجود دارد كه قره‌قروت نامیده می‌شوند. دلیل این تفاوت‌ها در چیست؟

سختی، نرمی، طعم و رنگ این محصول به میزان حرارت‌دهی، روش گرمادهی، میزان آب تبخیرشده، اسیدیته و ترشی، میزان چربی، كیفیت ماده اولیه و عوامل دیگری بستگی دارد. تمام مواد موجود در ماده اولیه در اثر گرمادهی و آبگیری دچار تغییر می‌شوند. به همین دلیل انواع طعم‌ها، رنگ‌ها و بافت‌ها در محصول قره‌قروت طبیعی است.

• این محصول چه خاصیتی برای مصرف‌كننده دارد؟

مهم‌ترین فایده قره‌قروت این است كه برخلاف بقیه ترشی‌ها پایه لبنی دارد. در عین حال آنچه این محصول را برای مصرف‌كننده قابل اهمیت می‌كند، طعم ترشی بسیار خاص آن است كه می‌تواند انتظار ذائقه‌های زیادی را برآورده كند. از ویژگی‌های دیگری كه برای این خوراكی بیان می‌كنند، میزان كلسیم نسبتا مناسب آن است كه حتی در برخی موارد توصیه می‌شود كه والدین آن را برای كودكان جایگزین تنقلات ترش‌مزه و مضر دیگر كنند. البته باید به این نكته نیز توجه كرد كه بیشتر دانسته‌های امروز ما از قره‌قروت براساس باورهای قدیمی و فرضیه‌های تایید نشده است.

• گفته می‌شود قره‌قروت از نظر میزان كلسیم بسیار غنی است. آیا این گفته صحت دارد؟

مزایای تغذیه‌ای فراوانی را برای قره‌قروت برمی‌شمارند اما با توجه به اینكه هنوز استاندارد خاصی برای قره‌قروت وجود ندارد، نمی‌توان از میزان كلسیم و سایر مواد مغذی موجود در این خوراكی به روشنی صحبت كرد.

• پس این گفته را رد می‌كنید؟

نه، با توجه به اینكه می‌دانیم این محصول از تغلیظ فرآورده‌هایی مانند ماست به‌دست آمده، طبیعتا باید نسبت میزان كلسیم موجود در آن بیش از ماده اولیه باشد. البته نكته دیگری را نیز در مورد ارزش غذایی و میزان موادی مانند كلسیم و پروتئین در قره‌قروت باید مورد توجه قرار داد.

• چه نكته‌ای؟

شیوه‌های آبگیری مختلفی برای قره‌قروت وجود دارد كه 2 نوع عمده آن شیوه گرمادهی و شیوه غربالی است. اگر آبگیری به شیوه گرمادهی انجام شده باشد، می‌توان گفت كه میزان موادی مانند كلسیم در یك حجم واحد از محصول بیشتر است اما اگر این آبگیری به شیوه غربالی انجام شود، ممكن است این مواد همراه آب اضافی غربال شده باشند و نمی‌توان در این مورد با اطمینان صحبت كرد.

• با توجه به تغییر شکل دادن پروتئین‌های موجود در مواد لبنی در دمای بالا، آیا گرمادهی‌ای كه در مورد قره‌قروت انجام می‌شود، مقدار مواد مغذی آن را كم می‌كند؟

حتی در مراحل تهیه ماست نیز با توجه به میزان گرمادهی و روش تولید، بیش از 90 درصد پروتئین‌ها دچار تغییر شکل می‌شوند و حتی تغییر ماهیت می‌دهند. این تغییر ماهیت در پروتئین‌ها الزاما بد نیست و به نوع تغییر ماهیت پروتئین بستگی دارد. مكانیسم این تغییرات بسیار متنوع و متفاوت است.

در بسیاری از موارد این تغییر ماهیت پروتئین‌ها باعث تسهیل در هضم و جذب آنها می‌شود. البته بحث دیگری هم وجود دارد و آن اینكه در گرمادهی فقط بحث تغییر شکل پروتئین‌ها مطرح نیست و باید تجزیه مواد پروتئینی، تولید سموم، تشكیل مواد آلرژی‌زا و سرطان‌زا و واكنش‌های جانبی در آن را هم در نظر بگیریم كه با توجه به این موضوع كه هنوز تحقیقات منسجم و قطعی‌ای در این مورد انجام نگرفته است، نمی‌توان با اطمینان در این مورد صحبت كرد.

• آیا می‌توان از این محصول به عنوان جایگزین لبنیات استفاده كرد؟

بعید به‌نظر می‌رسد كه این كار حداقل در حال حاضر عملی باشد. ما هنوز اطلاعات چندانی درباره ویژگی‌های مفید یا زیان‌آور قره‌قروت نداریم. ضمن اینكه تولید صنعتی و بهداشتی این محصول در كشور در حدی نیست كه جوابگوی این كار باشد و فقط می‌توان آن را به‌عنوان یكی از تنقلات مصرفی مانند لواشك در نظر گرفت.

• آیا درمورد شرایط نگهداری قره‌قروت نكته قابل‌توجهی وجود دارد؟

سرعت فساد این محصول در درجه اول به میزان رطوبت و نحوه آبگیری از قره‌قروت بستگی دارد. هرچه میزان رطوبت موجود در آن بیشتر باشد، فسادپذیری آن بالاتر خواهدبود و هرچه آبگیری بیشتری از آن صورت گرفته باشد، مقاومت آن در برابر فساد بالاتر خواهد رفت. این شرایط تقریبا مشابه شرایطی است كه برای نگهداری كشك هم توصیه می‌كنیم.

البته در محصولاتی كه به صورت صنعتی و بهداشتی تهیه می‌شوند، روش نگهداری و مدت آن قید می‌شود اما بهتر است برای جلوگیری از فساد قره‌قروت آن را در محیط خشك و خنك قرار دهید.