تبیان، دستیار زندگی

تهرانیان قدیم در همه اعیاد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را منظور می‌داشتند و همه فرزندان خانواده در منزل مادر و پدر جمع می‌شدند.

از سنن یلدای تهران، صرف میوه‌های تابستانی از جمله هندوانه است که به دلیل نزدیکی این مراکز کشاورزی با تهران، میوه هندوانه در خوراکی‌های شب یلدای تهرانیان قرار گرفته‌است.

  تهران قدیم

ولی تهرانی‌ها شب یلدا را همه ساله جشن می‌گیرند تا سنت‌های زیبای قدیم در لابلای زندگی مدرنیته شهرنشینی‌شان حفظ شود.

قرن‌هاست که مردم تهران، آغاز زمستان را که برابر با شامگاه سی‌ام آذر و بامداد یکم دی است به نام شب یلدا یا شب چله بزرگ می‌شناسند.

شب یلدا از دید مردم آن ایام، مظهر غلبه تاریکی و تباهی بر روشنایی بود، چراکه فردای شب یلدا، خورشید به‌عنوان نماد روشنایی دوباره متولد می‌شد.

در ایام بسیار دور، فردای شب یلدا در نزد تهرانیان و ایرانیان بسیار عزیز به حساب می‌آمد تا آنجا که سعی می‌کردند کار خطایی از آنها سر نزند و به همین دلیل آن روز جزو تعطیلات عمومی به‌حساب می‌آمد.

برخی مورخان بر این عقیده هستند که جشن یلدا متعلق به مسیحیان است، اما در اصل از ایران باستان گرفته شده است تا آنجا که قدمت آن را بیش از هشت هزار سال می‌دانند.

شب یلدا در نزد تهرانیان قدیم، سمبلی از برکت، تندرستی،‌ فراوانی و شادمانی بود که خویشان، همسایه‌های خود را دعوت می‌کردند یا اینکه در منزل بزرگ‌تر خانواده جمع می‌شدند و بساط سوروسات از آجیل گرفته تا شیرینی، میوه مخصوصا هندوانه، انار و خربزه فراهم کرده و به  شب‌زنده‌داری می‌پرداختند.

هندوانه را از این جهت بر سر سفره می‌گذاشتند که به دلیل کروی‌بودنش، نمادی از خورشید است و همچنین انار نیز سمبلی از زایش به حساب می‌آید که با شکستن آن شادی را برای زندگی افراد به ارمغان می‌آورد.

البته باید گفت اکثر میوه‌های موجود شب یلدا آن دوره، کثیرالدوله بودند که به نوعی از آن جادوی سرایتی نام می‌بردند که باعث برکت در زندگی می‌شد.

گرفتن فال حافظ نیز در چند سده اخیر به رسوم شب یلدای تهرانیان اضافه شد که مخصوصا دختران دم بخت خواهان گرفتن این فال بودند و بزرگان با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی یا پربودنش، آینده را پیش‌بینی می‌کردند.

• جعفر شهری در کتاب تهران قدیم نوشته است: «تهرانی‌ها با میوه‌های تازه فصل پاییز و میوه‌های خشک‌شده تابستان و آجیل از میهمانان پذیرایی می‌کردند و معتقد بودند که خوردنی‌های سفره شب یلدا مثل خوراکی‌های پای سفره هفت‌سین، می‌تواند طبیعت گرم را سرد طبیعت سرد را گرم کند به این صورت کسانی که از گرمی‌مزاج رنج می‌بردند، هندوانه و انار و کسانی که از سردمزاج بودن‌شان ناراحت بودند توت، کشمش و خرما می‌خوردند.»

‌آجیل شب یلدا نیز از دیگر تنقلات تهرانی‌ها بود که ترکیب آن نشانی از اعتقاد و تجربه اهالی تهران قدیم به خواص گوناگون میوه‌های خشک شده بود که به‌عنوان «آخشیج» (تضادها) کاربرد داشت.»

از دیگر سرگرمی‌های خانواده‌های تهران در آن شب قصه‌گویی و داستان‌سرایی بزرگترهای خانواده برای کوچکترها پای کرسی بود؛ از جمله داستان‌هایی که در آن شب نقل می‌شد شامل قصه خیر و شر، سنگ صبور، ماه‌پیشونی و... بود.

این جشن باستانی در سال 1388 در فهرست میراث معنوی کشور با هدف حفاظت، ترویج و انتشار فرهنگی نیز با قدمتی بالای هشت هزار سال به ثبت رسید.

از جمله مهمترین آنها می‌توان به مراسم بیل گردانی شهر نیمور، اهو اهو روستای خورهه، جشن کوسه ناقلدی یا جشن سده روستاهای استان مرکزی، مراسم ازدواج، شب چله، اولین برف زمستان در اکثر مناطق استان، مراسم کردعلی شهرستان خمین، مراسم باران خواهی تفرش، مراسم عید فطر و قربان، عید غدیر و عید نوروز، مراسم نخل گردانی عاشورا تفرش و مراسم تعزیه و عزا و انواع بازی‌ها و رقص‌های محلی، اشاره کرد.

در شب چله خانواده‌های فامیل و عروس و دامادها به خانواده بزرگترها می‌روند و در آنجا بعد از خوردن شام، انواع میوه و شیرینی صرف می کنند و تا نیمه های شب شعر، قصه و کتاب حافظ می خوانند، در این شب هفت نوع خوراکی و تنقلات از جمله هندوانه می‌خورند.

خانواده های داماد که دختری را به نامزدی پسرشان انتخاب کرده اند، هدیه ای برای او می فرستند. در اکثر روستاها در شب چله گوسفندی را که در فصل بهار و تابستان پروار کرده‌اند ذبح کرده و برای مصرف میهمان شام می پزند.

آیین شب یلدا در استان مرکزی از دیرباز در سه شب متوالی با عناوین شب "چله بزرگه"، "چله وسطی" و" چله کوچیکه" برگزار می‌شده و خویشان و دوستان سفره‌ای از مهر را می‌گشودند و از هر دری سخنی می‌گفتند.

یکی از آیین‌های ویژه یلدا، در استان مرکزی دیدار و بزرگان و سالخوردگان فامیل بوده است. در شب‌های چله افراد فامیل در همایشی صمیمی دور کرسی چوبی جمع می‌شدند و به قصه‌های بزرگترها گوش می‌دادند.

زنان و دختران روستایی در گرگ و میش شب‌های چله در تکاپو و هیجانی خاص ملزومات غذا و تنقلات ویژه این شب را مهیا می کردند و برای گذران ساعات خوش در کنار فامیل لحظه شماری می‌کردند.‌

آنان در سینی‌های قدیمی مسی درفضای دوده گرفته آشپزخانه های قدیمی، انواع میوه و تنقلات به ویژه هندوانه، انگور، تخمه و نخودچی کشمش، و خرما را مهیا می‌کردند.

در این شب استثنایی پس از صرف شام و خواندن دعای شکر درپای سفره، همگان در کنار هم،از شادی‌ها و غم‌ها، موفقیت‌ها، اعتقادات، امیدها و بیم هاشان می‌گفتند. بزرگترها و ریش‌سفیدان فامیل در این شب علاوه بر خواندن اشعار حافظ، سعدی و فردوسی خاطرات و داستان های کهن ایران زمین را برای اعضای خانواده نقل می‌کردند.

در شب یلدا، بزرگترها با کودکان هم بازی می‌شدند،"پر یا پوچ" و مشاعره از جمله بازی‌هایی است که در شب چله در مناطق مختلف استان مرکزی با مشارکت همه اعضای خانواده رواج داشت.

در منطقه ساوه از مراسم بسیار زیبا و پسندیده مردم در این شب، فرستادن هدیه‌ای از طرف خانواده داماد برای خانواده عروس است. این هدایا معمولاً شام، میوه، شیرینی و غیره است. خانواده عروس نیز در ظروف هدایا یک جفت جوراب یا دستکش پشمی به عنوان پاسخ به حرمت خانواده داماد می گذارند.

یکی دیگر از مراسم شب چله مردم این استان کشتن گوسفند مخصوصی به نام «اتلیک» است. روستاییان این نوع گوسفند را در فصل تابستان از بین گوسفندان خود جدا می سازند و به خوبی آن ها را پروار می کنند تا برای زمستان خوب چاق و فربه شوند.

به محض این که زمستان فرا رسید، گوسفندان پروار را سر می برند و از آن غذای بسیار لذیذی برای شام شب چله تهیه می‌کنند. این شام را در اصطلاح محلی «اتلیک شامو» می‌نامند. در ضیافت این شام معمولاً هر خانواده همسایه ها و بستگان نزدیک خود را دعوت می‌کند.

غذای مخصوص این شام جگر و دل و قلوه گوسفند است که با سیب زمینی سرخ شده تهیه می شود و به آن «جزلاق» می گویند. جزلاق در واقع همان غذای جغول بغول معروف است.

شربت شیره انگور که به آن سرکه معمولی می افزایند، زینت بخش سفره شام شب چله است. این شربت به نام ترشی شربت مشهور است.

مراسم شب چله در روستاها و شهرهای استان با اندکی تفاوت بدین گونه برگزار می‌شود. مردم شهر مأمونیه در شب چله گوسفندی را ذبح کرده و شام کله پاچه را می‌خورند.

در «چهل رز» و نیم ور در شب یلدا سفره هفت سین درست می کنند و در آن هفت نوع خوراکی که با حرف «سین» شروع می‌شود مانند سنجد، سیب، سه پستان، سمنو، سرکه و سبزی می گذارند.

در شهر دلیجان در شب چله کدو حلوایی را قطعه قطعه کرده و آن را با آب می پزند و آن را به عنوان دسر حتماً تناول می‌کنند. یکی دیگر از خوراکی هایی که حتماً در این شب می خورند، زردک (هویج زرد، هویج بومی) است.

آن را مثل کدو می پزند و یا آن را به صورت خام می تراشند و ریش ریش می کنند و سپس آن را می خورند.

چرا باید ما گروهی از دوستان را در اطراف خود داشته باشیم

مطالعات در زمینه حمایت اجتماعی نشان می‌دهد داشتن یک یا دو دوست که در مواقع لزوم نقش حمایتی دارند حداقل باعث آرامش عاطفی فرد می‌شود. یک نفر به جای اینکه مجموعه‌ای از افراد را که با آنها دوستی عمیقی ندارد دور و بر خود جمع کند ، بهتر است دوستان کم اما نزدیک و قابل تکیه برای خود پیدا کند. به هر حال داشتن حمایت اجتماعی از جانب چند دوست حمایت کننده بسیار خوب و مفید است. حتما تصدیق می‌کنید که اگر کسی یک دوست صمیمی دارد، همواره دلایل خوبی وجود دارد که بخواهد دوستان تازه‌ای داشته باشد تا بتواند با آنها دوران تازه‌ای را تجربه کند.

- اگر کسی فقط یک دوست داشته باشد که در مواقع لزوم بتواند به او تکیه کند و روی حمایت او حساب کند ممکن است روزی این فرد خسته شود یا به هر دلیلی در دسترس نباشد، پس بهتر است که هر کس چند دوست نزدیک و قابل اعتماد داشته باشد.

- طبیعی است که انسان‌های مختلف، کارها و خدمات متفاوتی می‌توانند ارایه کنند، مثلا داشتن یک دوست که از درایت و منطق خوبی برخوردار است و در موقع لزوم مشاوره فکری مناسبی می‌تواند ارایه کند، در کنار داشتن دوستی مهربان و دلسوز که می‌تواند در شرایط سخت شنونده خوبی باشد و ... می‌تواند ترکیبی از حمایت‌های اجتماعی را فراهم آورد که ممکن است ارایه تمام آنها ازعهده یک نفر بر نیاید.

- دوستان شما هم می‌توانند برای یکدیگر مفید باشند. به عنوان مثال ممکن است یکی از دوستان شما ممکن است بتواند دوست دیگرشما را که خجالتی است از پوسته خود خارج کند و شاید سه نفر شما که در یک مهمانی شرکت کنید مکمل همدیگر باشید.

- مطالعات نشان می‌دهد که احساس تعلق برای سلامت عاطفی بسیار مهم است؛ کسانی که حمایت اجتماعی دارند اما فاقد حس تعلق هستند از این حس عدم تعلق، بیشتر از افسردگی رنج می‌برند.

چطور می‌توان با افراد جدید ملاقات کرد:

اگر کسی برای یک شرکت بزرگ با یک ساختار اجتماعی وسیع و فرصت‌های بسیار برای ملاقات با افراد جدید کار کند، ایجاد دوستی‌های تازه بسیار آسان است. با این حال در ادامه چند راه ملاقات با افراد جدید را با هم بررسی می‌کنیم:

•  به یک گروه ورزشی بپیوندید

اگر شما از آن دسته افرادی هستید که آغاز گفت و گو با افراد برای‌تان آسان نیست کلاس‌های مختلف ورزشی مانند بدن‌سازی، یوگا، یا حتی ورزش‌های رزمی که فضایی صمیمی دارند می‌تواند فرصت مناسبی برای ملاقات افراد تازه ایجاد کند که شاید از بین آنان بشود یک دوست واقعی پیدا کرد

• یک سرگرمی گروهی برای خود انتخاب کنید

اگر شما فردی علاقمند به کارهای دستی و هنری هستید، می‌توانید در یک کلاس هنری ثبت نام کنید. اگر علاقمند نویسندگی هستید، شرکت در یک کارگاه نویسندگی، فرصت بزرگی را برای شما ایجاد می‌کند تا هم مهارت خود را در نوشتن ارتقا دهید، هم فرصت آشنایی با نویسنده‌های دیگر برای شما مهیا می‌شودد. شرکت در یک کلاس که در راستای علایق شما باشد هم می‌تواند باعث رشد و ارتقای مهارت شما شود هم امکان آشنایی با افرادی را برایتان فراهم می‌کند که اشتراکاتی با شما دارند.

•  داوطلب شوید

همکاری با موسسات خیریه‌ای که به آنها اعتماد دارید، علاوه بر اینکه به شما احساس مثبت بودن می‌دهد، خود این فعالیت راه موثری برای کاهش استرس است ضمن اینکه می‌توانید با افرادی ملاقات کنید که با قلب‌های بزرگ، اشتیاق و علاقه شدید به کمک کردن دارند.

•  مهمانی بگیرید یا در مهمانی شرکت کنید

اگر شما دوستان خود را به یک مهمانی دعوت کنید و از آنها بخواهید که هر کدام یکی از دوستان خود را همراه بیاورد، شما با گروه بزرگی از افراد تازه ملاقات خواهید کرد. یا شاید شما در مهمانی دوستان خود بتوانید با گروه انبوهی از افراد تازه ملاقات کرده و آشنا شوید.

•  لبخند بزنید

این را ممکن است خیلی ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد، اما اگر شما از خودتان حرکتی ساده ،که همان لبخند زدن است، نشان دهید که نشانگر تمایل شما به نزدیک شدن به دیگر افراد باشد، می‌تواند باب یک گفت و گو با افراد جدید را باز کند و الزاما تمام این گفت و گوها نباید به دوستی تازه‌ای ختم شود بلکه ممکن است فقط یکی از آنها تبدیل به یک دوستی نزدیک و صمیمی شود و همین یک دوستی زندگی شما را دچار تحول کند.

ارتباط مثبت

مثبت بودن یک مهارت است که به ازدواج و ارتباط با افرادی که با ازدواج به مجموعه ارتباطی ما اضافه می‌شوند،‌کمک می‌کنددر عین حال می‌تواند موجب کاهش استرس بشود ضمنا در ایجاد بالانس رفتاری بیشتر ما در محیط خانه، محل کار و زندگی موثر است.

گروهی از والدین معتقدند فرزندانشان بی‌توجه هستند یا نمی‌توانند مسائل را به خاطر بسپارند.

 در زیر 9 راهکار برای تقویت حافظه آمده است که می‌تواند در‌ این زمینه به شما کمک کند.

‌1- بازی داستان‌گویی: انجام این بازی به‌خصوص در قالب گروه، بسیار جالب است. این بازی بدین نحو انجام می‌شود که باید 20 وسیله را روی میز بزرگی قرار دهید و هر کدام از افراد گروه 3 الی 4 مورد از وسایلی که روی میز چیده شده است را در قالب یک داستان بگنجاند؛ مثلا داستانی که درباره سیب، کلید، تلفن همراه می‌توان ساخت بدین صورت است:
در باغ، سیب‌های رسیده‌ای از درخت روی زمین ریخته بود. ما در باغ قفل بود و من کلید را اشتباه برداشته بودم. نابراین با تلفن همراه به یکی از دوستانم زنگ زدم تا او برای باز کردن در به کمک بیاید. بازی فوق باعث می‌شود که والدین بتوانند به دو هدف تقویت قدرت خلاقیت و تمرکز کودک و تقویت حافظه دست پیدا کنند.

2- ایجاد ارتباط‌های تصویری: یکی از راه‌هایی که برای تقویت حافظه تصویری مورد استفاده قرار می‌گیرد به یاد سپردن نام افراد با توجه به‌خصوصیات و ویژگی‌های آنهاست؛ مثلاً کسی اسمش رضاست، شما در او خصلتی مانند تلاش در جهت کسب که رضایت اطرافیان بیابید، بدین‌ترتیب بین نام رضا و رضایت ارتباط برقرار کرده‌اید و نام او را هیچ وقت فراموش نخواهید کرد.

3- استفاده از تصاویر: تصاویر، ابزار مناسبی برای به‌خاطر‌سپردن مطالب و اطلاعات مفید هستند؛ به‌عنوان مثال می‌توانید حتی از تصاویر یک فیلم برای به خاطر سپردن موضوع، اعداد، اطلاعات تاریخی و جغرافیایی و... استفاده کنید. یا برای به خاطر سپردن اعداد (5، 5،‌1) شما می‌توانید آن را در قالب یک تصویر دربیاورید مانند دستکش و یک چوب. با حک این تصویر در ذهنتان، اعداد (5، 5،‌1) را به یاد می‌آورید زیرا هر دستکش 5‌انگشت دارد و یک چوب هم نماد عدد یک است. لذا سعی کنید آنچه را که باید به خاطر بسپارید در قالب تصویرسازی در ذهنتان حک کنید. ولی ذخیره‌سازی‌ اطلاعات باید به‌گونه‌ای باشد که شما رجوع به اطلاعات را به راحتی انجام دهید و بتوانید از آنها استفاده کاربردی داشته باشید. با به‌کارگیری این روش و تکرار آن به مرور زمان، ذهن شما این آمادگی را پیدا می‌کند که فعالانه روش تصویری مناسب برای به ذهن سپاری مطالب را به‌کار گیرد.

4- به فرزندتان یادآوری کنید آنچه می‌آموزد را نکته برداری و یادداشت کند.

5- ساعت مطالعه او را افزایش دهید.

6- او را تشویق به حفظ کردن شعر یا متن‌های ادبی کنید.

7- اگر فرزندتان راست دست است از او بخواهید به‌عنوان تفریح و سرگرمی برخی کارهایش را با دست چپ انجام دهد.

8- به او خواندن کتاب‌های داستانی و پلیسی که ذهن را درگیر حل معما می‌کند، پیشنهاد دهید.

9- او را تشویق به یادگیری زبان یا فعالیت‌های هنری جدید کنید.

انسان‌ها به‌خصوص دانش‌آموزان در ایام امتحانات به‌شدت به‌دنبال راه‌های تقویت حافظه و طولانی‌مدت‌کردن حافظه خود هستند.

ترس از امتحانات وقتی وجود دانش‌آموز را فرا می‌گیرد او حاضر است دست به هر کاری برای تقویت حافظه‌اش بزند که گاه منجر به رویدادهای منفی و تأسف‌باری می‌شود. راهکارهای ذیل، به دانش‌آموزان عزیز جهت بهبود و تقویت حافظه پیشنهاد می‌شود که امید است با به کار‌گیری آنها، فصل امتحانات را با موفقیت سپری کنند.

1- خواب کافی: داشتن خواب کافی و بدون دغدغه یکی از راه‌های تقویت حافظه است که متأسفانه در فصل امتحانات گاهی به‌طور کل نادیده گرفته می‌شود. در تحقیقات متعدد ثابت شده است که کمبود خواب، عملکرد حافظه را به‌شدت تحت‌تأثیر منفی قرار می‌دهد زیرا در هنگام خواب و استراحت، مغز به پردازش و ادغام اطلاعات یکسان که در طول روز دریافت کرده می‌پردازد لذا حداقل 6‌ساعت خواب را در برنامه خود بگنجانید و به این فکر کنید که با از دست دادن هر دقیقه از زمان خواب به همان نسبت زمان مناسب یادگیری را از دست می‌دهید.

2- تغذیه: تغذیه نیز یکی از مباحث مهم در بهبود حافظه به‌شمار می‌رود که امروزه تعداد زیادی از افراد، اطلاعات کافی در مورد آن دارند ولی تنها جهت یادآوری ذکر می‌شود که مصرف میوه، سبزیجات تازه، انواع مغزها‌، شیر و غلات در بهبود عملکرد مغز بسیار تأثیر گذارند.

3- مرور مطالب: آنچه برای امتحان خوانده‌اید برای خود مرور کنید؛ شرایط را طوری تصور کنید که شما دانش‌آموزید و موظفید برای معلم خود مطالب را بازگو کنید. سعی کنید نکات مهم و پراهمیت را ذکر کنید. این امر باعث می‌شود که جزئیات هر موضوعی به‌خوبی در ذهنتان شکل گیرد و موضوع به‌طور شفاف در مغزتان طبقه بندی شود.

4- در رابطه با مطالب و عناوین مهم و اساسی با دوستان زرنگ خود صحبت کنید. البته این کار را یک یا چند روز قبل از امتحان انجام دهید و هرگز این مرحله را به ساعتی قبل از امتحان موکول نکنید زیرا در آن زمان، میزان بالای اضطراب و فشار روانی مانع به خاطر سپردن صحیح مطالب می‌شود. روش مرور مطالب با همکلاسی باعث به حافظه سپردن بهتر شما و او می‌شود.

5- داشتن استراحت کوتاه مدت را در فواصل درس خواندن خود بگنجانید و هرگز پیوسته و بدون استراحت به درس‌خواندن ادامه ندهید (‌به ازای هر 45 - 30 دقیقه درس خواندن 5 تا10 دقیقه استراحت زمان مناسب و معقولی است.‌)

در زمان استراحت به دیدن تلویزیون یا انجام بازی‌های رایانه‌ای نپردازید بلکه در این زمان سعی کنید کمی راه بروید یا از خوراکی‌های سالم مانند میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید تا مغز نیز فرصت تقویت خود را پیدا کند.

6- از حفظ کردن مو به موی مطالب خودداری کنید. ابتدا مفهوم آن را درک کرده و بعد آن را حفظ کنید زیرا در بسیاری موارد مشاهده می‌شود دانش‌آموزان فقط به حفظ‌کردن خط به خط و لغت‌‌به‌لغت مبادرت می‌ورزند که این امر تأثیری کوتاه مدت خواهد داشت و حتی چند ساعت بعد از امتحان، دانش‌آموزان کلمه‌ای را به یاد نخواهند آورد.

7-  با تکنیک‌ها و روش‌های صحیح مطالعه آشنا شوید؛ در بسیاری از مواقع به خاطر سپردن نماد و سمبلی می‌تواند شما را یاد آن مبحث بیندازد. استفاده از این تکنیک‌ها و روش‌ها به‌خصوص در مورد دروس شفاهی بسیار کاربردی و تأثیر‌گذار است؛ مثلاً اگر دانش‌آموز قصد دارد چند اسم مختلف را حفظ کند و ترتیب آنها نیز اهمیت دارد، می‌تواند از روش سرینام استفاده کند، بدین صورت که ابتدای حروف آن اسامی را به هم بچسباند و با آن یک لغت با معنی و حتی بی‌معنا بسازد و آن لغت را که هر حرف آن نمادی از آن اسامی است حفظ کند.

در زیر چند پیشنهاد کاربردی برای افزایش ظرفیت پذیرش انتقاد به شما ارائه می‌دهیم:

همواره به شخصی که در حال انتقاد کردن از شماست نشان دهید که به حرف‌هایش گوش می‌دهید(با استفاده از حرکات دست و سر و استفاده از جملات تأییدی) از طرف مقابل بخواهید توضیح بیشتری در این خصوص به شما ارائه دهد.

دادن اطلاعات بیشتر شناخت بهتری از شرایط و وضعیت به شما می‌دهد و در عین حال مدت زمان بیشتری برای تجزیه و تحلیل موضوع در اختیار شما می‌گذارد و شما با گذشت زمان می‌توانید کم‌کم‌ آرامش خود را بازیابید و بر خود مسلط شوید. همواره به انتقادهایی که از شما صورت می‌گیرد با دید مثبت نگاه کنید و در برابر آن جبهه نگیرید و سعی کنید با نگاه مثبت سعی در پاسخگویی به آن داشته باشید. در تمام طول مدت بحث آرامش خود را حفظ کنید. حتی اگر طرف مقابل شما عصبی شده باشد آرامش شما او را هم آرام می‌کند(هیچ‌کس نمی‌تواند دربرابر کسی که آرام و خونسرد است عصبی رفتار کند).

سعی کنید نقاط مشترکی بین دیدگاه خود و انتقادهای طرف مقابل بیابید و بر آن اساس با طرف مقابل وارد بحث شوید. شما هم سعی کنید نظرات خود را به روش‌های مختلف بیان کنید. به طرف مقابل نشان دهید که سعی دارید به یک وحدت نظر برسید. به جای موضع‌ گرفتن در برابر انتقادهای وارده سعی کنید هدف اصلی این انتقادها را پیدا کنید و راه حل این موضوع را بیابید. حتی می‌توانید از طرف مقابل بپرسید که آیا پیشنهادی برای حل این موضوع دارد یا نه؟ به یاد داشته باشید که شما همواره نمی‌توانید همه را راضی کنید. بنابر این از خودتان بپرسید آیا واقعا این انتقادها درست هستند یا تنها خواسته‌های یک نفر دیگر است که شما نمی‌توانید به آن دست پیدا کنید.

چند نکته اساسی برای حفظ آرامش

اگر فکر می‌کنید طرف مقابل در حال دروغ گفتن است سعی کنید چند پرسش زیرکانه مطرح کنید تا واقعیت را از کذب تشخیص دهید.اگر شما در برابر انتقادهای وارده نمی‌توانید آرامش خود را حفظ کنید شاید به این دلیل باشد که می‌ترسید چیزی را از دست بدهید. چه چیزی؟ آیا واقعا ترس شما بجاست؟

در مدت زمانی که از شما انتقاد می‌کنند سعی نکنید به دفاع از خود برخیزید و صحبت‌های طرف مقابل را به منظور دفاع از خویش قطع کنید. وقتی کسی احساس می‌کند طرف مقابل به حرف‌هایش گوش نمی‌دهد جدی‌تر و سختگیرتر می‌شود.
اغلب اوقات افراد نمی‌دانند منشأ و علت انتقادهایی که از آنان می‌شود چیست. اگر شما به راستی دلیل آن را ندانید هرگز نمی‌توانید آن مشکل را حل کنید، پس در ابتدا سعی کنید ریشه انتقادات را کشف کنید.

اگر در محل کار، شخصی به خاطر موردی غیر از مسائل کاری، شما را مورد انتقاد قرار داد به وی بگویید: من می‌دانم شما با گوشزد کردن این مورد سعی دارید به بهتر بودن من کمک کنید ولی آیا این موضوع بر کار من تأثیر گذاشته است؟وقتی از شما انتقاد می‌کنند بلافاصله از کوره در نروید، شاید این انتقادات به این دلیل باشند که شما پیشرفت کنید. از این رو به جای بدتلقی کردن آنها و عصبانی شدن سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و دقیقا به حرف‌های طرف مقابل گوش دهید. سعی کنید این انتقادها را با چشم طرف مقابل ببینید و خود را به جای او بگذارید.

در اغلب موارد انتقادهایی که از ما می‌شوند در واقع لطف بزرگی در حق ما به شمار می‌روند؛ به ویژه وقتی بدانیم که این انتقادها سعی در بیان حقیقت دارند (و برخی از دوستان ما به‌خاطر خوشایند ما جرأت ابراز کردن آن را نداشته‌اند). در این صورت به جای موضع گرفتن و انکار حقیقت از طرف مقابل تشکر کنید و انتقادهایی که از شما می‌شود را با روی خوش پذیرا باشید.

در واقع بهترین زمان برای کسب اعتماد‌به‌نفس دوران کودکی است. اگر بتوانیم در این دوران به خودمان اعتماد کنیم و احترام بگذاریم، قطعا در آینده نیز نتیجه بهتری خواهیم گرفت.یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که می‌توان در محیط خانواده به کودکان احساس تعلق و اعتماد داد، تشویق تدریجی آنان به مشارکت در تصمیم‌گیری‌هایی است که به محیط اطراف آنها شکل می‌بخشد.

اجازه دادن به کودکان در انتخاب نحوه چیدمان و تزیین اتاقشان می‌تواند عزت‌نفس آنها را تقویت کند و اعتماد به نفسشان را در مورد ابراز سلایق‌شان افزایش دهد و در ضمن مهارت‌های آنها را در گفت‌وگوهای اجتماعی ارتقا بخشد. مطلب زیر به راهکارهای تقویت اعتماد به نفس در میان کودکان می‌پردازد.

اگر می‌خواهیم مطمئن شویم شرایط زندگی خانوادگی ما به‌گونه‌ای موجبات تضعیف رشد و تحول اعتماد‌به‌نفس کودکانمان را فراهم نمی‌آورد، لازم است گاهی تلاش کنیم تا ارزیابی مشخص و مطمئن‌تری از چگونگی کارکرد خودمان به عنوان یک واحد داشته باشیم.

برای شروع می‌توانید به لحاظ عاطفی زمانی به بیرون از دایره خانوادگی خود قدم بگذارید و مسائلی را با خود مطرح کنید؛ مثلا اینکه آیا هدف و مقاصد ما مشترک و شفاف هستند؟ اهداف خانواده‌های مختلف می‌توانند بسیار متنوع و گوناگون باشند.

برای مثال ممکن است برای بعضی، هدف صرفا فراهم کردن جای امن و غذای افراد خانواده باشد، تا جایی که آنها بتوانند روی پای خود بایستند، در حالی که خانواده‌های دیگر کنترل و تربیت را به عنوان اهداف اصلی خانواده انتخاب کرده‌اند. تاجایی که به اعتماد‌به‌نفس کودکان مربوط می‌شود، مهم این است که این هدف‌ها شفاف و صریح باشند و بین اهداف اصلی خانواده توافقی حاصل شود. همچنین بسیار مهم است که هدف‌هایی را که با یکدیگر انتخاب می‌کنند واقع‌بینانه باشند.

- آیا نقش‌ها و مسئولیت‌ها واضح و منصفانه هستند؟

همان‌گونه که نقش کلی خانواده در جامعه در حال تغییر است، نقش افراد خانواده نیز در ارتباط با اعمال روزمره در حال دگرگونی است. مشاوره با پدر و مادرها اغلب نشان می‌دهد که آنچه در ذهن زنان و مردان در مورد نقش و مسئولیت‌های آنها در ذهن خودشان وجود دارد با آنچه در ذهن دیگری است متفاوت است. هنگامی که این تفاوت‌ها باعث بروز یأس و آزردگی شوند، معمولا کودکان اولین کسانی هستند که صدمه می‌بینند. گاهی نیز ناخودآگاه از کودکان به عنوان ابزار انتقام‌گیری استفاده می‌شود. به‌علاوه، مشاوره‌های خانوادگی اغلب نشان می‌دهند که کودکان و والدین در ذهن خود انتظارات متفاوتی از نقش و مسئولیت‌های کودکان در زندگی خانوادگی دارند. مثلا این موضوع که «بچه‌های بزرگ‌تر باید همیشه حامی و کمک بچه‌های کوچک‌تر باشند» با اینکه «از هیچ بچه‌ای نباید انتظار داشت که وظایف پدر و مادرش را انجام دهد» در تضاد است.

- آیا برقراری ارتباط با یکدیگر مؤثر و کافی است؟

تقریبا برقراری ارتباط در خانواده همیشه، حداقل به این خاطر که برخورد نسل‌های مختلف با یکدیگر در میان است با مشکل مواجه می‌شود. بنابر این بسیار مهم است که مطمئن شویم پیام‌های رد و بدل‌شده بین اعضای خانواده به درستی دریافت شوند. در اینجا نیز نحوه برقراری ارتباط هر خانواده و همچنین تک‌تک افراد آن منحصر‌به فرد است. مثلا بعضی بیشتر از لغات برای انتقال پیام به یکدیگر استفاده می‌کنند، اما برخی دیگر بیشتر از علائم و نشانه‌های فیزیکی و سایر واکنش‌های دیگر بهره می‌برند.
در زمینه رشد اعتمادبه‌نفس در کودکان، پاسخ دادن به این پرسش‌ها می‌تواند سودمند واقع شود:

- آیا زمان کافی به بحث و گفت‌وگوهای خودمانی و گپ‌زدن‌های دوستانه اختصاص می‌دهیم؟
- آیا علاوه بر پیام‌های کلامی به پیام‌های غیرکلامی افراد خانواده هم توجه می‌کنیم؟

این مسئله اهمیت زیادی دارد زیرا افراد خانواده هرچه بیشتر صمیمی شوند، بیشتر روی ارتباطات غیرکلامی تکیه می‌کنند و ما معمولا علائم و نشانه‌های غیرکلامی خاصی برای خود ابداع می‌کنیم که تنها یک عضو بزرگسال می‌تواند آنها را درک کند.

- آیا افراد خانواده یکدیگر را از برنامه‌های روزانه خود مطلع می‌کنند؟ مثلا چه کسی شام یا ناهار در خانه است و چه کسی بیرون از خانه غذا می‌خورد؟ چه کسی اتومبیل را با خود می‌برد و...؟

- آیا به روش‌ها و شیوه‌های فردی یکدیگر در برقراری ارتباط احترام می‌گذاریم؟
تصور اشتباه دیگری درباره خانواده موفق این است که بحث و جدل کار خوبی نیست؛ به خصوص برای فرزندان. اما باید بدانیم که بحث و جدل‌کردن هم جزو اجتناب‌ناپذیر زندگی خانوادگی و همچنین جزو ضروری آن است. به علاوه بحث‌کردن‌ها، فرصت مطمئنی برای کودکان فراهم می‌آورند تا آنها شیوه‌های دفاع از حقوق، عقاید و نیازهای خود را تجربه کنند.

مثبت‌اندیشی

به فرزندانتان کمک کنید تا منفی‌اندیشیدن را کنار بگذارند و با اندیشه‌ای مثبت بتوانند بیشتر به خودشان اعتماد کنند. منفی‌اندیشی عادت بدی است که متاسفانه کودکان از سنین بسیار پایین این عادت را از اطرافیانشان کسب می‌کنند.
منفی‌اندیشیدن باعث از بین رفتن اعتمادبه نفس می‌شود. خود ما هم می‌دانیم هنگامی که روحیه خوبی داریم و انتظار داریم کارها خوب پیش بروند بیشتر از مواقع دیگر احساس می‌کنیم که متکی به خودمان هستیم و اعتماد بیشتری به خودمان داریم، بنابراین امکان موفقیت‌مان نیز بیشتر خواهد بود. بهتر است به فرزندانمان بیاموزیم مثبت بیندیشند و بتوانند به خود اعتماد کنند. در این خصوص توجه به این موارد می‌تواند مفید واقع شود:

- پیش‌بینی‌های منفی و غیرمنصفانه فرزندانتان را به آنان تذکر بدهید و در صورت امکان از آنها بخواهید که واقعیت و امید به نتیجه مثبت‌تری را جایگزین آنها کنند.

- پرورش قدرت بیان و اظهارنظر قاطع از طریق کمک به آنها در بیان آنچه فکر می‌کنید واقعا مورد قصدشان است.

- تقویت توانایی آنها برای مطرح کردن نکته مورد نظرشان

- تشویق آنها به اینکه حق خود بدانند از معلمشان توضیح بیشتری بخواهند و آن‌قدر بپرسند و توضیح بخواهند تا خوب یاد بگیرند.

- به فرزندانتان کمک کنید تا دریابند چه‌موقع عواطف بر آنها غلبه کرده، هیجانی شده‌اند و نمی‌توانند از روی منطق عمل کنند.

صحبت کردن در جمع موضوع دیگری است که کودکان کم‌سن‌وسال خیلی کم در آن احساس قید‌و بند و ناراحتی می‌کنند. برای مثال اگر معلم کودکتان از بچه‌ها بخواهد که یک نفر داوطلب صحبت یا خواندن مطلبی در کلاس شود با تعداد زیادی از بچه‌های مشتاق روبه‌رو خواهد شد اما اگر معلمی دیگر همان سوال را 10سال بعد، از دانش‌آموزان کلاسش بکند، فکر می‌کنید چند پیشنهاد دریافت خواهد کرد؟

وقتی بیشتر کودکان به سنین نوجوانی می‌رسند معمولا نه‌تنها علاقه خود را برای صحبت کردن در جمع از دست می‌دهند بلکه به احتمال زیاد در زمینه‌ این هنر ناتوان‌تر نیز خواهند شد.

معمولا در هر گروهی از نوجوانان تعداد کمی از آنها خیلی سریع با جمع می‌جوشند و ابراز وجود می‌کنند. افراد دیگر ترجیح می‌دهند در گوشه و کنار بمانند و آرزو کنند که کسی به آنها توجه نکند یا اصلا دیده نشوند!به همین دلیل بسیار مهم است که ما پدرومادرها بتوانیم در این خصوص رشد فرزندان خود را از نزدیک زیرنظر داشته باشیم و به آنان کمک کنیم.اگر فرزندان شما در این مورد دچار مشکلاتی هستند، می‌توانید به‌آنها کمک کنید تا به این موارد توجه بیشتری داشته باشند و این کار را با اعتماد به‌نفس بیشتری انجام دهند.

- برای حضور و صحبت در جمع از قبل تمرین کرده باشند. به فرزندانتان یادآور شوید که تمرین داشتن، کلید عمده موفقیت در مطرح کردن نظر در جمع است و در‌این‌باره بهتر است علاوه بر آگاهی از آنچه می‌خواهیم بگوییم، از قبل تمرین و مروری نیز بر آن داشته باشیم.

- آمادگی داشتن: مراقب باشید فرزندانتان با تکیه بر‌آمادگی و تسلط بر موضوع، اعتماد به نفس بیشتری برای اظهارنظر در جمع داشته باشند. افرادی که از اعتمادبه نفس بالایی برخوردارند، تلاش می‌کنند که قبل از سخن گفتن درباره آنچه می‌خواهند بگویند فکر کنند و همیشه تا می‌توانند برای انجام هر کاری به همان اندازه آمادگی لازم را در خود به وجود می‌آورند.

- کمکشان کنید مثبت بیندیشند: در طول دوران تحصیل فرزندان شما در شرایطی قرار خواهند گرفت که از آنها می‌خواهند درباره موضوعاتی که حتی برایشان خسته کننده هم هست، صحبت کنند، بنابراین چرا به آنها پیشنهاد نکنیم که این موقعیت‌ها را به کار گیرند و مهارت‌های خود را در زمینه ارائه و عرضه مثبت مطالب تمرین دهند، به طوری که وقتی در مورد موضوعی جالب صحبت می‌کنند آن کار را با اعتماد به نفس بیشتری انجام دهند.