تبیان، دستیار زندگی

چرا مغزتان به استراحت نیاز دارد؟

آخرین مسافرتتان را یادتتان نمی آید؟ بدانید که تنها نیستید. اکثریت قریب به اتفاق ایرانی ها به اندازه کافی برای استراحت و برطرف کردن خستگی هایشان وقت نمی گذارند.
ما به مسافرت نیاز داریم. مسافرت انرژی از دست رفته را دوباره به شما برمی گرداند و باعث می شود موثرتر و کارامدتر باشید. مشکل اینجاست که خیلی از مسافرت هایی که ما این روزها می رویم، واقعاً مسافرت به حساب نمی آیند.
ما ایرانی ها جمیعاً از مشکلی به نام "اختلال کمبود مسافرت" رنج می بریم و حتی قبول هم نمی کنیم که دچار چنین مشکلی هستیم. ما ایرانی ها علیرغم وقت زیادی که برای کار کردن می گذاریم، به اندازه کافی مسافرت نمی رویم. متوسط مسافرت در کشور ما سه تا چهار روز است. و طبق تحقیقات اخیر امسال فقط یکی از هر هفت نفر ایرانی به مسافرت رفته است.
مشکل اینجاست که از این زمان کمی که به مسافرت اختصاص می دهیم نمی توانیم بهره کافی ببریم. برای برطرف کردن خستگی ها به زمان بیشتری نیاز هست. باید به مدت کافی از منابع تولید استرس دور باشید تا به فکر و جسمتان استراحت بدهید. حداقل باید دو هفته به بدنتان فرصت بدهید تا دوباره به حالت نرمال برگردد.
اما هربار بیشتر از یک هفته وقت پیدا کردن برای مسافرت خیلی سخت است مخصوصاً در وضعیت کار امروز. همه باید از کارفرمای خود مرخصی را گدایی کنند. بیشتر وقت ها هم خودشان از مرخصی گرفتن با وجود آنهمه کار احساس گناه می کنند و مسافرت به نظرشان روا نیست.
این روزها در کشور ما خیلی از مردها دو یا سه شغله شده اند و اکثر شاغلینمان برای اضافه کار ساعت های بسیار بیشتری در محل کار خودمی مانند. کار کردن بیشتر از 48 ساعت در هفته میزان استرس را دوبرابر می کند و فرد را در معرض بیماری های قلبی قرار می دهد.
این باور که اروپایی ها و امریکایی ها افراد تنبلی هستند و مثل ما کار نمی کنند کاملاً اشتباه است. مسئله اینجاست که آنها در زمان کمتر کار بیشتری انجام می دهند. اما اینجا مدیران تصور می کنند که باید همه کارمندانشان همیشه پشت میزهایشان باشند، درغیراینصورت شرکت جلو نخواهد رفت. اضافه کار هم بازده چندانی ندارد چون حاصل مغز خسته است. تحقیقات بسیاری نشان می دهند که خیلی از ما به خاطر کار زیاد دچار کم خوابی هستیم.
و واقعیت این است که هر زمانی که افراد برای مسافرت می گذارند باز هم کارشان و فکر کارشان را هم با خودشان به مسافرت می برند. مسئله فقط لپ تاپ نیست. مشکل این طرز تفکر است که اکثریت دارند و می خواهند ببینند در طول روز چقدر کار انجام می دهند یا چند جا را می توانند بازدید کنند.
قبل از اینکه بارو بنه سفرتان را ببندید، باید یکسری باروبندیل را خالی کنید. لیستی از وسایلی تهیه کنید که این مدت نباید به هیچ وجه کاری با آنها داشته باشید مثل نگرانی های کاری، رئیستان، پیشرفت شغلی، لپ تاپ ها، تلفن های همراه و .... اینها را تا موقع برگشتن از مسافرت کنار بگذارید.
وقتی این وسایل را خانه می گذارید و می روید، به احساس گناهتان برای مسافرت رفتن اضافه می شود. باید مقیاس سنجش بازده کار را هم کنار بگذارید و یادتان باشد که فقط باید خوش بگذرانید.
در زیر به چند توصیه اشاره می کنیم:
• به علایقتان توجه کنید و مسافرتتان را حول کارها و فعالیت هایی تنظیم کنید که دوست دارید.
• یاد بگیرید که چطور باید بدون هیچ هدف دیگری به سفرهای اکتشافی بروید.
• به همراه یک دوست برای شام بیرون بروید.
• کلاه فرزندتان را سرتان بگذارید و مثل او بازی کنید.
سفر بخیر!
منبع: http://www.mardoman.net

سفر با کودکان آداب دارد

منصور بهرامی / کارشناس ارشد روانشناسی

14 توصیه به والدینی که می‌خواهند با کودکانشان به مسافرت بروند

برای بیشتر والدین، سفر کردن به معنی ایجاد تغییری در زندگی روزمره است. هنگام سفر آنها می‌توانند مدتی کار و وظایف روزمره را کنار بگذارند و آزاد و رها زندگی کنند اما برای بیشتر کودکان، سفر نمی‌تواند مانند تعطیلات باشد زیرا آنها به احساس امنیت در خانه، اسباب‌بازی‌ها، رخت‌خواب و غذای خانگی وابسته هستند. پس هنگام برگشت از سفر بلافاصله برای سفر دیگر برنامه‌ریزی نکنید. به این ترتیب کودک شما می‌داند که وسایل محبوب او مانند اسباب‌بازی‌ها، پتوها و لباس‌ها که سرگرمی‌هایش هستند در اختیارش قرار دارند.
هنگام سفر معمولا امکانات رفاهی خانه در دسترس نیست. لذا باید به کودک بیاموزید که این تغییر را پذیرفته و از تجارب جدید لذت ببرد. اگر کودک مشتاقی داشته باشید که در محیط جدید احساس امنیت کند انجام این وظایف آسان‌تر خواهد بود. 14 توصیه زیر را فراموش نکنید:

1 صندلی اتومبیل و کمربند ایمنی را بررسی کنید

صندلی اتومبیل یا کمربند ایمنی را قبل از سفر بازدید کنید. اقدامات ایمنی‌ که قبل از ترک منزل به عمل می‌آورید میزان راحتی و آسایش شما و فرزندانتان را هنگام سفر بیشتر می‌کند. این عمل را در موقع مناسب خود انجام دهید تا مجبور نباشید به خاطر نبود یکی از عناصر حیاتی سفر یعنی صندلی ایمنی یا دیگر وسایل، سفرتان را به تعویق بیندازید.

2 مقررات را با کودک تمرین کنید

قبل از آنکه بخواهید با اتومبیل به سفری طولانی بروید، چند بار به طور تمرینی آزمایش کنید تا کودک بتواند آموزش اولیه را کسب کرده و برای سفر واقعی آماده شود. کودک را به درست نشستن روی صندلی یا بستن کمربند ایمنی تشویق کنید و به این ترتیب به او نشان دهید که وقتی درست در اتومبیل بنشیند جایزه می‌گیرد.

3 مقررات را جدی بگیرید

این قانون را وضع کنید که اتومبیل تنها زمانی حرکت می‌کند که کمربند ایمنی بسته شده باشد. بگویید: «تو کمربند ایمنی را نبسته‌ای؛ اگر این کار را انجام ندهی ماشین حرکت نمی‌کند.» آماده باشید و تا هنگامی که همه سرنشینان این قانون را اجرا نکرده‌اند، حرکت نکنید.

4 وسایل سرگرمی کودک را مهیا کنید

اسباب‌بازی‌هایی را برای سفر بردارید که به لباس و رویه صندلی‌ها آسیب نمی‌رسانند. به عنوان مثال، مداد شمعی خوب است اما قلم‌های جوهردار مناسب نیستند چون اگر تصادفا بیفتند ممکن است رویه صندلی را خراب کنند. اگر با وسایل نقلیه عمومی سفر می‌کنید، بازی‌هایی را همراه ببرید که در فضای محدود قابل استفاده باشند و تا حد امکان سر و صدا نداشته باشند و بتوانند برای مدتی طولانی باعث سرگرمی کودک شوند.

5 برنامه سفر را به کودک بگویید

برنامه‌های سفر را با کودک در میان بگذارید تا او هم بداند که چه مدت دور از خانه خواهد بود. در این مدت اتاق او چه خواهد شد و چه زمانی باز خواهد گشت. عکس‌ها و نقشه محلی را که به آنجا سفر می‌کنید به او نشان دهید. با او درباره مردم، مناظر و برنامه‌هایی که خواهید دید و کارهایی که انجام خواهید داد صحبت کنید. ماجرا و خاطرات سفرهای گذشته را تعریف کنید. محل موردنظر را با مکانی که کودک با آن آشناست، مقایسه کنید تا اضطراب او از رفتن به مکانی ناشناخته کاهش یابد.

 

6 کودک را در تدارک سفر شرکت دهید

به کودک اجازه دهید تا در بخشی از برنامه تدارک سفر، شرکت داشته باشد. به او اجازه دهید در جمع‌آوری لباس‌هایش، انتخاب اسباب‌بازی‌ها، حمل ساک و غیره کمک کند.

7 مقررات سفر را توضیح دهید

پیش از ترک خانه، به کودک بگویید که در سفر چه بازی‌ها و فعالیت‌هایی ممنوع است. به عنوان مثال، برای توقف‌های بین راه تا مقصد، قانون سر و صدا، قانون بازی، قانون شنا و قانون رستوران را توضیح دهید.

8 به موقع تشویقش کنید

از رفتار خوب او تعریف کنید. رفتار خوب کودک را به‌طور مرتب تحسین کنید. مثلا برای ماندن او روی صندلی اتومبیل به او جایزه دهید. به او بگویید: «لذت می‌برم از اینکه به همه درخت‌ها و خانه‌ها نگاه می‌کنی. چه روز خوبی است. حالا که آن‌قدر خوب توی ماشین نشستی خیلی زود می‌توانیم بیرون برویم و بازی کنیم.»

9 قوانین را اجرا کنید

اگر کودک از صندلی‌اش بیرون آمد یا کمربند ایمنی‌اش را باز کرد، اتومبیل را متوقف کنید. مطمئن شوید که کودک فهمیده است که قانون مربوط به صندلی اتومبیل حتما اجرا می‌شود و اینکه نقض قانون، چه پیامدهایی خواهد شد.

10 بازی‌های مخصوص سفر را انجام بدهید

در جریان سفر از خانه تا مقصد به شمارش اشیا، تشخیص رنگ‌ها و پیدا کردن حیوانات بپردازید و به این ترتیب کودک را طی سفر مشغول کنید. بدیهی است که توجه او نمی‌تواند برای مدت طولانی به یک بازی معطوف بماند بنابراین پیش از سفر فهرستی از باز‌ی‌های مختلف تهیه نمایید و در هر ساعت یکی از آنها را شروع کرده و به نوبت به این بازی‌ها بپردازید تا رضایت شما و کودک تامین شود.

11 در فواصل متناسب توقف کنید

کودکان زیر شش سال معمولا بی‌قرار هستند حتی اگر در اوایل سفر آرام باشند ولی پس از مدتی محصور ماندن در اتومبیل، هواپیما یا قطار که با طبیعت ماجراجوی آنها سازگار نیست، بی‌قرار شده و تحرک خود را از سر می‌گیرند. به کودک فرصت بدهید تا گاهی، مثلا در محوطه کنار جاده از نظر جسمی انرژی خود را تخلیه کند، در غیر این صورت شاهد طغیان کلامی او خواهید بود.

12 در استفاده از تنقلات دقت کنید

خوراکی‌های بسیار شیرین یا شور نه تنها بر میزان انرژی تخلیه نشده کودک می‌افزایند بلکه احتمال دارد سبب تهوع و دل به هم خوردگی او نیز بشوند. در سفر از تنقلات پروتئین‌دار یا کم‌نمک به جای خوراکی‌های شیرین استفاده کنید تا سلامت و نشاط خانواده تضمین شود.

13 از قانون مادربزرگ استفاده کنید

بگذارید کودک بداند که رفتار خوب در طی سفر با جایزه همراه است. مثلا بگویید وقتی روی صندلی بنشینی و بدون نق زدن با ما حرف بزنی، آن وقت اتومبیل را نگه می‌داریم و یک نوشیدنی می‌خوریم.

14 به وعده‌هایتان عمل‌کنید

در مورد چیزهایی که طی سفر ممکن است ببینید، هیچ قولی به کودک ندهید چون ممکن است همان زمان که صحبتش را می‌کنید، انتظار دیدنش را داشته باشد. مثلا اگر بگویید که در جنگل ممکن است اسب ببیند و بعد کودک آن را نبیند، زمان خروج از جنگل احتمالا گریه و زاری کودک بلند می‌شود که شما قول داده بودید که اسب می‌بینیم پس چی شد؟
منبع: www.salamat.com

توصیه هایی برای سفر هوایی

 

سفر با هواپیما اگرچه ساده ترین و کم دردسرترین نوع سفر است اما همین سفر، ریزه کاری هایی دارد که اگر به آنها توجه کنید، می تواند هزینه کمتر و سادگی و سهولت بیشتری برای شما به ارمغان بیاورد. اگر شما هم جزو کسانی هستید که به دلیل کار، سبک زندگی یا هر مورد دیگری زیاد با هواپیما سفر می کنید، خواندن این مطلب می تواند برایتان مفید باشد.

سفر سبک‌بار

- اگر بار و بنه‌ زیادی ندارید و یا سفرتان کوتاه‌مدت است، بهتر است ساک کوچک ببندید و آن را همراه خود به هواپیما ببرید. با این کار، هم در وقت، هم در هزینه‌ی سفرتان صرفه‌جویی می‌کنید. چون در فرودگاه مقصد منتظر چمدان‌تان نمی‌مانید، امکان گم‌شدن یا دزدیده‌شدن بارتان کم‌تر است، هزینه‌ی اضافی‌ را هم که بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی بابت هر چمدان می‌گیرند، نمی‌پردازید.
- حتماً محدودیت‌های اندازه و وزن بار همراه و این‌که آیا لپ‌تاپ و کیف دستی هم جدای از بار می‌توانند در هواپیما همراه‌تان باشند یا نه را از شرکت هواپیمایی‌تان بپرسید. کنترل امنیت (security) فرودگاه هم محدودیت‌های سفت و سختی را برای وسایلی که می‌توانید در کیف همراه‌تان داشته باشید قرار داده است. مثلاً این که حق حمل هیچ‌گونه ابزاری را که بتواند به عنوان اسلحه تلقی شود ندارید یا این‌که مایعات را فقط در بطری‌های کوچک می‌توانید ببرید. پس برای این‌طور سفرهای سبک بار، هم مقررات شرکت هواپیمایی‌ را چک کنید هم قوانین فرودگاه را.
- اگر قرار است هم چمدان داشته باشید و هم کیف دستی، می‌توانید از شرکت‌هایی که سیستم حمل بار دارند (که بار شما را از مبدأ تحویل می‌گیرد و به هر آدرسی که بخواهید در مقصد تحویل می‌دهد) استفاده کنید.

Check-in اینترنتی

- غیر از روش معمول و همیشگی Check-in در فرودگاه، شرکت‌های هواپیمایی امکان Check-in اینترنتی در اختیار شما می‌گذارند. به‌طور معمول 24 ساعت قبل از پرواز، این امکان باز می‌شود. با Check-in اینترنتی شما می‌توانید شماره‌ی صندلی‌تان را پیشاپیش انتخاب کنید، تعداد چمدان‌هایی را که باید به بار بفرستید به شرکت هواپیمایی اطلاع دهید و نیز کد اشتراک خود را در شرکت هواپیمایی اعلام کنید تا این سفر هم به Mileage سفرهای شما افزوده شود. مقررات، امکانات و مزایا و معایب Check-in اینترنتی هر شرکت هواپیمایی با دیگری، یا حتی فرودگاه با فرودگاه، متفاوت است. مثلاً ممکن است شرکت هواپیمایی‌تان به این شرط امکان Check-in اینترنتی در اختیار شما قرار دهد که از فرودگاه مشخصی پروازکنید. پس حتماً بررسی کنید که آیا فرودگاه مبدأتان امکان Check-in اینترنتی دارد یا نه.
- بعضی شرکت‌های هواپیمایی به مسافران اجازه‌ی پرینت کارت پرواز boarding pass را هم می‌دهند و لازم نیست حتماً از فرودگاه کارت پرواز بگیرید. به‌علاوه ممکن است اصلاً امکان Check-in اینترنتی فقط برای کسانی باشد که بلیت‌شان را هم اینترنتی خریداری کرده‌اند. اگر شرکت هواپیمایی‌تان اجازه‌ی پرینت کارت پرواز را به‌تان نمی‌دهد، حتماً آماده باشید که تمام اطلاعات دیگر مربوط به پروازتان را که در پایان Check-in اینترنتی به شما می‌دهد یادداشت کنید تا در فرودگاه معطل نمانید.
- معمولاً یک صف جدا وجوددارد برای افرادی که Check-inاینترنتی انجام داده‌اند. حواس‌تان باشد از آن استفاده کنید تا سریع‌تر پیش بروید.
- نمی‌دانید کارت پروازتان را کجا پرینت کنید؟ چاره‌ شما کارت پرواز الکترونیکی است. بعضی خطوط هوایی مثل American Airline،Air Canada و KLM این امکان را برای مسافرها گذاشته‌اند. تنها چیزی که لازم دارید یک WAP است و یا یک گوشی موبایل که امکان WiFi داشته باشد. بسته به سیستم شرکت هواپیمایی‌تان، می‌توانید به‌صورت اینترنتی یا از طریق موبایل Check-in را انجام دهید. به این ترتیب یک لینک به کارت‌پروازتان دریافت کنید، یا به‌جای لینک، کارت پرواز برای‌تان اس‌ام‌اس یا ایمیل می‌شود. این کارت الکترونیکی یک بارکد دارد که وقت عبور از گیت پرواز اسکن می‌شود. اگر یک پرواز محلی دارید تنها چیزی که برای پرواز لازم دارید، غیر از کارت شناسایی، گوشی موبایل‌تان است، و البته کارت پروازی که روی آن ذخیره شده.

صندلی مناسب در هواپیما

- روش‌های زیادی وجوددارد که شما از بین صندلی‌های مختلف هواپیمای پروازهای Economy راحت‌ترین صندلی را برای خودتان انتخاب کنید. صندلی‌های کنار پنجره (که چشم‌انداز خوب دارند)، صندلی‌های راهرو (که فضای راحت‌تر و بیشتری برای تحرک دارند) یا صندلی‌های وسطی (که امکانات دوتای دیگر را ندارند).
- صندلی‌های جلو و عقب هواپیما، هرکدام مزایا و معایبی دارند. در بسیاری از هواپیماهای جت، یکی از بزرگ‌ترین معایب صندلی‌های عقب، سرو صدای داخل کابین است. که دلیلی کافی‌ است برای ناراحت بودن صندلی. اصولاً یکی از مهم‌ترین دلایل جلو بودن صندلی‌های پروازهای First Class همین دور شدن از سر و صدای موتور است.
- در پروازهای Economy، صندلی‌های عقب‌تر هواپیما، چشم‌انداز زیباتری دارند، درحالی‌که چشم‌انداز صندلی‌های جلوتر با بال هواپیما کور می‌شود. تلاطم و تکا‌ن‌خوردن‌های هواپیما در صندلی‌های وسط و نزدیک به بال کمتر احساس می‌شود. و بالاخره این‌که آمارهای موجود از تصادفات هوایی، نشان می‌دهد که مسافران صندلی‌های عقب هواپیما شانس بیشتری برای نجات داشته‌اند.

توصیه های پلیسی

1- برای تردد در مسیر فرودگاه ها از وسایل نقلیه مطمئن استفاده کنید.
2- بلیط ، گذرنامه و سایر مدارک شناسایی خود را به افراد ناشناس و غیر مسوول تحویل ندهید.
3- در صورت مشاهده هر حرکت مشکوک در فرودگاه ها یا حین پرواز مورد را به مقامات مسوول گزارش دهید.
4- در طول سفر از نشان دادن محتویات کیف به وی ‍ ژه وجه نقد ، زیور آلات و سایر اشیاء قیمتی به افراد ناشناس جدا خودداری کنید.
5- از همراه داشتن اشیاء ممنوعه با خود در مسافرت هایی هوایی خودداری کنید.

6- در صورتی که شرایط ویژه ای از قبیل بیماری و ... دارید مراتب را به مسوولان مربوطه اطلاع دهید ؛فقط از پلیس ، مهماندار و افراد مسوول داخل هواپیما یا فرودگاه کمک بخواهید.
7- هنگام تحویل و دریافت بار وسایل خود دقت کنید تا دچار مشکل و یا درگیر حوادث ناخواسته نشوید.
8- هیچ شی ء و وسیله ای را حتی برای زمان کوتاه از کسی که او را نمی شناسید به امانت نپذیرید یا امانت ندهید.
9- از نشان دادن یا تحویل دادن اسناد و مدارک شناسایی خود به افراد ناشناس خودداری کنید.
10- از پذیرفتن هر گونه مواد خوراکی ، آشامیدنی ، آرایشی ، عطریات و اسپری های خوش بو کننده از افراد ناشناس جدا بپرهیزید.
11- اهداف، انگیزه و مدت اقامت خود را برای افراد ناشناس و بیگانه باز گو نکنید.
12- به توصیه ها و هشدار های پلیس هواپیما ، مهمانداران و دیگر افراد مسوول در فرودگاه و داخل هواپیما توجه کنید.
14- پول و اشیاء قیمتی خود را در جای مطمئن نگهداری کنید.
منبع:www.tebyan.net

آداب سفر

« در تعطیلات عده بسیاری از هموطنان عزیز به سفر می‏روند، چه مسافرتهای دیداری و صله رحم، چه برای زیارت، چه به قصد تفریحات سالم، كه هر سه نوع آن خوب و پسندیده است. به همین مناسبت، نگاهی به سفر از دید معارف اسلامی داریم، تا سفرهایمان هم مكتبی و خداپسندانه باشد.»
بسیار سفر باید، تا پخته شود خامی!
امام صادق(علیه السّلام) در حدیثی فرموده است:
مسافرت باید برای یكی از این سه امر باشد:
1 ـ تهیه توشه آخرت
2 ـ تأمین معاش و زندگی
3 ـ لذّت مباح و تفریح غیر حرام1
بنابراین، در سفرها باید آدابی را كه از پیشوایان دین نقل شده است، به عنوان رهنمود گرفتن از مكتب، رعایت كرد.
فواید مسافرت بسیار است. كسب تجربه و پخته شدن، آشناییها و ارتباطات جدید، از آن جمله است.
سفر، آزموده كند مرد را
هم از دل براند غم و درد را
ز گیتی بدو نیك، بنمایدش
وز آن گنج دانش بیفزایدش
نگاهی به مجموعه روایات اسلامی، نكاتی را به عنوان «آداب سفر» به ما می‏آموزد كه مهمترین آنها، آموختنِ «آیین همراهی و همسفری» است. تأكید شده است كه پیش از سفر، همسفر مناسبی پیدا كنید. چرا كه مسافرت تنهایی مكروه است. رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) از سه كس مذّمت كرده است:
یكی آنكه غذایش را تنها می‏خورد.
یكی آنكه در خانه‏ای تنها می‏خوابد.
سوّم آنكه تنها به مسافرتهای دور و دراز می‏رود.
آداب دیگر سفر را طبق تعالیم دینی، فهرست‏وار اینگونه می‏یابیم:
1 ـ خداحافظی كردن از خانواده و بستگان از سوی مسافر، بدرقه كردن كسی كه به سفر می‏رود، از سوی اهل خانه و بستگان.
2 ـ شروع كردن سفر با «صدقه»، جهت سلامتی و رفع و دفع بلاها.
3 ـ خواندن دو ركعت نماز، دعا كردن و جان و مال خانواده را به خدا سپردن و بر او توكل كرد.
4 ـ خواندن این دعا: «بسم اللّه‏، آمَنتُ باللّه‏، توكّلتُ عَلَی اللّه‏، ماشاءَ اللّه‏، لا حولَ و لا قوَّة الاّ باللّه‏.»
5 ـ برداشتن عصا، یا وسیله‏ای جهت دفع شرّ و خطرات احتمالی و حمل ابزار دفاعی.
6 ـ همراه داشتن مسواك و شانه و لباس و ظرف.
7 ـ همراه برداشتن مواد غذایی و خوراكهای مورد نیاز و رهتوشه سفر.
8 ـ همراه داشتن داروهای مورد نیاز، سوزن، نخ، طناب و زیرانداز.
9 ـ رعایت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت.
10 ـ در سفر، بار بر دوش دیگران نبودن، خرج خود را به گردنِ دیگران نینداختن.
11 ـ مراعات حال همسفر، در صورتی كه خسته یا مریض باشد.
12 ـ همكاری در كارها، برعهده گرفتن كارهای سنگین در مسافرت.
13 ـ گوش كردن به حرف بزرگترها.
14 ـ مشورت با همسفران در انجام كارها و تصمیم‏گیریها.
15 ـ مواظبت بر خواندنِ نماز در اول وقت.
16 ـ پس از سفر، نقل نكردن سختیها و ناملایمات مسافرت.
17 در بازگشت از سفر، برای اهل خانه، هدیه و سوغات آوردن
18 ـ هنگام مراجعت از مسافرت به وطن، خدا را شكر كردن و بر نعمتِ سلامتی، حمد كردن.
برای تك تك آنچه یاد شد، احادیث مكرری در متون دینی آمده است كه مجال طرح آنها نیست.2
به علاوه، سفر وسیله شناخت است، هم شناختِ خود، هم شناختِ دیگران. چون رنجها و سختیهای مسافرت و حالتهای فوق‏العاده، جوهره انسان را می‏نمایاند و خصلتهای درونی بروز می‏كند. حتی انسان میزان تحمّل و مقاومت و كاردانی و تجربه خود را هم در سفر به محك می‏تواند بزند.
از جمله سفرهای پسندیده، مسافرت به شهرهای مذهبی و زیارتگاه ها و دیدن اماكن تاریخی و دیدار با بزرگان و شخصیت های علمی و اخلاقی است.
زیارت خانه خدا، مرقد حضرت رسول، قبور مطهر ائمه معصومین(علیهم السّلام) ، مزار پاكِ شهدای راه حق، زیارت قبر انبیا و اوصیاء و اولیا و صحابه و تابعین. دیدار از مرقد علمای بزرگ، فرزندان اهل بیت و قبور مؤمنان و صالحان، همه از مواردی است كه در متون دینی به آنها تشویق شده است و زیارت قبور امامان، نوعی تجدید عهد و پیمان با صاحبانِ ولایت است. امام سجاد(ع) بیست و پنج بار به سفر حج رفت.
به فرموده حضرت رضا(علیه السّلام) :
«هر امامی بر گردن دوستان و پیروانش، عهد و پیمانی دارد. از جمله اموری كه وفای به این عهد و پیمان است، زیارت قبور ائمه است.»3
امید است كه هر جا باشید، چه در سفر و چه حضر، ایامی خجسته و روز و شبی پربركت داشته باشید.
«سفر آخرت»، سفر دیگری است كه همه در پیش داریم.
آن هم آداب و شرایط و پیش‏نیاز و تهیه مقدمات و رهتوشه لازم دارد كه موضوعی جداست و نیازمند نگاهی دوباره و جدّی.
ما ... همه مسافریم، و نیازمند آمادگی برای آن «سفر بی‏بازگشت».
علی(علیه السّلام) ، رهتوشه آن سفر را «تقوا» می‏داند.

پی نوشت :

1 ـ اِنّ العاقلَ لا یكونُ طاعِنا الاّ فی تَزوّدٍ لِمعادٍ، او مَرَمّةٍ لِمَعاشٍ، اَوْ لذّةٍ فی غیرِ محرّمٍ (مكارم‏الاخلاق، طبرسی، ص 240).
2 ـ از جمله در كتابهای: مكارم‏الاخلاق، ص 240؛ محاسن برقی، ص 345؛ بحارالانوار، ج 73 (بیروت)؛ سفینة البحار، ج 1، واژه سفر؛ میزان الحكمه، ج 4، ص 467.
3 ـ اِنّ لِكلّ امامٍ عهدا فی عُنُقِ اولیائه و انّ مِن تمام الوفاء بالعهد زیارة قبورهم (محجة البیضاء، ج 4، ص 45).

چرا با اینکه سفرها آسان گردیده باز هم احکام مسافر جاری است؟

منبع: مجله پرسمان

این كه اسلام دستور داده كه مسافر نماز چهار ركعتی‏اش را دو ركعتی بخواند و روزه‏اش را افطار نماید، مربوط به زمانی است كه سفرها طولانی و با مشقت بوده است؛ اما در این زمان با توسعه فناوری و پیدایش وسایل پیشرفته و سفرهای راحت، این دستور چرا اجرا می‏گردد؟
اگر واقعا علت تامه قصر (شكسته) خواندنِ نمازهای چهارركعتی و نگرفتن روزه در سفر، همان باشد كه در سؤال آمده است، باید چنین باشد؛ ولی با یك بررسی اجمالی روشن می‏شود كه چنین چیزی صحیح نیست؛ زیرا اگر این حرف صحیح باشد، باید
تمامی سفرهای با مشقت و طولانی، مشمول چنین حكمی باشند و حال آن كه به طور مثال در سفر معصیت ـ هر چند هم با مشقت و طولانی باشد ـ باید نماز تمام خوانده و روزه گرفته شود. همچنین باید هر چه سفر طولانی‏تر و با مشقت‏تر باشد، تخفیف بیشتر باشد و حال آن كه مشاهده می‏شود كسی كه شغلش مسافرت است و دائما سفر می‏كند، باید نمازش را تمام بخواند و روزه‏اش را نیز بگیرد.
خلاصه این كه یكی از حكمت‏های این حكم، تخفیف است و این تخفیف یك هدیه الهی است كه شامل برخی از مسافران می‏شودو لزوما و در تمام موارد، ربطی به طولانی بودن ومشقت داشتن سفر ندارد و معمولاً سفر خسته كننده و ملال آور است.
پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏وآله می‏فرماید: «ان الله تعالی وضع عن المسافر الصوم و شطر الصلاة؛14 خداوند متعال، روزه و مقداری از نماز را از مسافر برداشته است» و همین تعبیر وضع، یعنی، باری را از دوش این افراد برداشت و چون این حكم امتنانی است و یكی از حكمت‏های تخفیف است و علت تامه (اصلی) قصر نماز و بطلان روزه تخفیف نیست و از این جهت، در مواردی كه به هر دلیلی خستگی یا مشقت نباشد، این حكم منتفی نمی‏شود.
امام صادق علیه‏السلام از پدران خود و آنان از رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله نقل كرده‏اند كه: «انّ الله اهدی الیَّ و الی امتی هدیة لم یهدها الی احد من الامم كرامة من الله لنا، قالوا و ماذاك یا رسول الله؟ قال: الافطار فی السفر و التقصیر فی الصلاة. فمن لم یفعل ذلك، فقد رد علی الله عزوجل هدیته؛15 خداوند متعال هدیه‏ای به من و امتم كرامت فرموده كه به امت‏های گذشته نداده است. عرض كردند: آن هدیه چیست؟ فرمود: اجازه افطار روزه و نصف شدن نماز [نمازهای چهار ركعتی] در مسافرت؛ پس هر كسی چنین نكند، هدیه خداوند را رد كرده است».
حضرت علی علیه‏السلام می‏فرماید: «من قصر الصلاة فی السفر و افطر، فقد قبل تخفیف الله عزّوجل و كملت صلاتُهُ؛16 هر كس نماز را در مسافرت شكسته بخواند و روزه‏اش را افطار كند، تخفیف [و هدیه] خداوند را پذیرفته و نمازش كامل است».
برای این كه به این پرسش بهتر پاسخ دهیم، توجه شما را به چند نكته جلب می‏كنیم:
1. گرچه این روزها، وسایل نقلیه و ابزار مسافرت با گذشته فرق كرده است، ولی در عین حال، هم اكنون نیز مسافرت دارای محذورات زیادی است. شما اگر به تجربه خودتان مراجعه كنید، ملاحظه خواهید كرد كه اصولاً در سفر ـ به ویژه در میان راه ـ آن آرامش لازم وجود ندارد؛ به ویژه آن كه در سفر با وسایل سریع، دغدغه‏ها بسیار زیاد و فرصت اندك است. بنابراین، با توجه به مشكلات زیاد و عدم آرامش، دستور قصر نماز مسافر صادر شده است.
2. خستگی ناشی از طی مسافت ـ كه طبعا با وسایل نقلیه در روزگاران گذشته دشوارتر بود ـ یكی از حكمت‏های مهم قصر نماز است و نه آن كه علت تامه (اصلی) باشد. نه در روایتی و نه به هیچ دلیل عقلی ما دسترسی پیدا نكردیم كه دلیل قصر، منحصراً همین امر بوده است تا اشكال مذكور وارد باشد.
3. روایاتی كه بیان‏گر قصر نماز مسافر است، بر دو دسته است:
الف) ملاك قصر را «ثمانیة فراسخ» (هشت فرسخ) رفت و برگشت می‏داند.
ب) ملاك قصر نماز مسافر را «مسیرة یوم» (مسیر یك روز) می‏داند.
مشهور فقیهان ـ بلكه اجماع فقها ـ به روایات «ثمانیة فراسخ» تمسك كرده‏اند و روایات «مسیرة یوم» را حمل نموده‏اند بر این كه در زمان‏های قدیم، یك روز مسافرت، با هشت فرسخ مساوی بوده است و نظر به این كه «مسیرة یوم» یك روز مسافرت با «ثمانیة فراسخ» منطبق بوده است؛ در احادیث معصومان، گاهی ملاك شكسته شدن نماز با عنوان 8 فرسخ بیان شده است و گاهی با عنوان یك روز مسافرت.
به عبارت دیگر، «مسیرة یوم» عنوان مشیر است نه عنوان وصفی.
4. مسافر به كسی می‏گویند كه از وطن خویش خارج شده است و خروج از وطن، اصل و اساس در مسافرت است؛ یعنی، اگر كسی از وطن خویش خارج نشود، دیگر مسافر نیست. زمان معرِّف و نشانه مسافرت است؛ نه اصل مسافرت و به همین جهت در عرف، مسافر به كسی می‏گویند كه از منزل خارج شده، قصد هشت فرسخ را دارد.

جمع بندی

نظر به این كه از منظر مشهور فقیهان، موضوع قصر نماز، «مسیرة یوم» نیست؛ بلكه «ثمانیة فراسخ» (8 فرسخ) است، دیگر شبهه این كه «مسافرت در گذشته با اسب و شتر بوده و امروزه ممكن است با هواپیما باشد و كمتر از یك ساعت طول بكشد و حكم مسافر شرعی را ندارد، وارد نیست؛ زیرا این اشكال در صورتی وارد است كه موضوع قصر نماز «مسیرة یوم» (یك روز كامل) باشد و نه هشت فرسخ؛ در حالی كه از روایات استفاده می‏شود كه موضوع قصر نماز هشت فرسخ است و نه «مسیرة یوم». بنابراین، حكم نماز شكسته ـ كه در فقه مطرح شده است ـ برای زمان حال و آینده نیز، مانند گذشته صادق است.

پی نوشت

1. بقره (2)، آیه 153.
2. طه (20)، آیه 14.
3. نساء (4)، آیه 43.
4. همان، آیه 43.
5. عنكبوت (29)، آیه 45.
6. مصباح یزدی، 28 گفتار پیرامون مسائل اعتقادی و اخلاقی، ص 89.
7. هود (11)، آیه 7؛ ملك (67)، آیه 2.
8. 28 گفتار پیرامون مسائل اعتقادی و اخلاقی، ص 144ـ145.
9. مطالعه اثر نفیس آیة‏الله مصباح یزدی، تحت عنوان «خودشناسی برای خودسازی»، در این زمینه بسیار سودمند است.
10. بقره (2)، آیه 183 ـ 185.
11. مشكوة المصابیح، ص 179،(حاشیه).
12. همان.
13. سید عبدالأعلی‏سبزواری، مهذّب الاحكام، ج 10، ص 210.
14. كنزالعمال، ج 8، ص 503.
15. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 5، ص 540.
16. میرزا حسین نوری، مستدرك الوسائل الشیعه، ج 1، ص 503.

سفر و آداب سفر زیارتی

تعریف آداب

از امیر مؤمنان على (ع) نقل شده كه فرمودند: «الآداب حلل مجدّدة» بهترین زیور براى انسان ادب است،
نیز فرمود: «الآداب تلقیح الأفهام و نتائج الأذهان» ادب باعث رشد فهم و ثمر دادن ذهن است.
حفظ حد و اندازه هر چیزى و تجاوز ننمودن از آن را ادب آن چیز گویند.
مثلا زبان انسان باید چیزى را كه باعث خوارى و ذلت انسان است نگوید بنا بر این اگر كسى فحش و ناسزا مى‏گوید چون زبان او حدّ و مرز خود را رعایت نكرده از ادب زبان خارج شده و مى‏توان او را بى‏ادب نامید. اما او بى‏اخلاق یا بد اخلاق نیست. زبیدى گوید: «حقیقت ادب همان دعا است. سپس گوید استادم از اساتید خود نقل كرده كه ادب ملكه‏اى است كه صاحب خود را از آنچه ناپسند بوده و باعث خوارى مى‏گردد باز مى‏دارد، فیومى نیز در «المصباح المنیر» گوید:
«ادب تمرین دادن نفس به ارزشهاى اخلاقى است. » و ابو زید انصارى گفته است:
هر ورزش پسندیده كه انسان را داراى فضیلتى نماید ادب نامیده مى‏شود، و كتاب تهذیب نیز شبیه آن را گفته است. و در كتاب التوشیح آمده است كه:
ادب بكارگیرى سخن یا عمل پسندیده است. و نیز بدست آوردن هر چه نیكو شمرده مى‏شود و نیز تعظیم نسبت به افراد برتر، و نرمى نسبت به افراد پایین را ادب گویند. و خفاجى در كتاب عنایه از شرح ادب الكاتب جوالیقى نقل كرده است كه از نظر لغت، اخلاق پسندیده و انجام دادن خوبیها را ادب نامند. و در میان مسلمانان اصطلاح جدید پدید آمده كه به علوم عربى نیز ادب گفته مى‏شود».[1]
حال با توجه به آنچه که از آداب تعریف شد میتوان گفت برای خط دهی و اصلاح رفتارهای یک زائر مسلمان، در سفر زیارتی، آدابی در دین مبین اسلام ذکر شده است که در صورت رعایت آنها رفتار یک زائر به رفتاری پسندیده و خوب تغییر می یابد و باعث می شود که در این سفر، به اهدافی که در پی آنست به نحو احسن برسد.

آداب سفرزیارتی

سفر، موجب تكامل و تعالی انسان و بیانگر عروج اوست به خصوص که اگر این سفر، سفر زیارتی باشد؛ سرشت آدمیتوجیه كننده سیر وسفر وسیاحت و گردشگری است. با سیری در تاریخ و مروری بر احوالبزرگان علم واخلاق ، به این نكته پی می بریم كه سفر برای خود آدابی دارد که به سه قسم آداب پیش از سفر،آداب حین سفر وآداب پس از سفر تقسیم می شود که به ذکر آنها می پردازیم:

آداب پیش از سفر

نیت[2]:

اولین ادبی كه زائر باید به آن در زیارت خویش توجه داشته باشد «نیت» است.
نیت: قصد زیارت كردن؛ این كه قصد كنی زائر شوی و بر یافته خویش عهد بندی. نیت تو باید نیت زیارت ولی خدا باشد نه دیدن حریم حرم. مانند نیت نماز كه قصدت نزدیكی به خداست برای زیارت نیز باید قصدت نزدیكی به خدا از طریق توسل به ولی خدا باشد و این اولین پله از نردبان قرب الهی‌ست.. وقتی قصد زیارت می‌كنی باید آن را با دیگر مقاصد دنیایی آلوده نسازی و منظور تو تنها تجدید عهد با ولی خدا و اجابت دعوت وی و طلب شفاعت از آنان باشد نه چیز دیگری، هنگامی كه می‌گویی: «انی قصدتك» من قصد تو را كردم، یعنی از هر آن چه غیر توست دل بریدم و به سوی تو پناه آوردم؛ زیرا هر كه با شماست، با خداست. شما شفیعان سرای جاویدید و واسطه رحمت خداوند، هر كه به شما معتصم شود و از شما پیروی كند بهشت جایگاه ابدی اوست.» وقتی بدانی قصدت از زیارت چیست، پای در كدامین خاك می‌گذاری، پای بوس خاكی می‌شوی كه روزانه صدها هزار فرشته خاك بوسش می‌شوند كم كم حجاب‌ها از جلوی چشمانت كنار می‌روند. با چشم سر نمی‌شود دید، باید چشم دل را گشود و خود را در ساحت حریمش پیدا كرد آن وقت می‌شود قصد زیارت نمود.
«نبیند چشم نابینا خصوص اسرار پنهانی»
این حس ذره ذره به تو حیا می‌دهد حیایی كه پیش زمینه ترك گناه است. نیت دل كندن از غیر و پیوستن به یار، آن جاست كه مصداق این بیت شعر می‌شوی «ما سمیعیم و بصیریم و هشیم، با شما نامحرمان ما خامشیم»

تدارك ره توشه كافی[3]:

دومین ادب این كه ره توشه كافی برای سفر تدارك دیده باشی، حضرت رسول در این باره می‌فرمایند: «از شرف آدمیست كه توشه خود را نیكو گرداند» و امام صادق(ع) نیز متذكر می‌شوند: چون به سفر روید سفره با خود بردارید و طعام‌های نفیس در آن قرار دهید.

حلال بودن خرجی سفر[4]:

سومین؛ در حلال بودن خرجی سفر دقت كنی و از آلودگی آن به مال حرام به شدت احتراز نمایی. لقمه‌ای كه قرار است بر تو قوت بخشد باید طیب و طاهر باشد و اگر غیر آن در بطن تو باشد لذت چشیدن طعم شیرین زیارت را از تو می‌گیرد پس در آنچه زاد و توشه خود می‌كنی مطمئن باش كه قصد زیارت فقط سبك معرفت است كه رسیدن به آن با لقمه غیر دست نیافتنی ست.

آگاه‌سازی بستگان از سفر[5]:

چهارمین؛ بستگان، نزدیكان و دوستان دینی خود را از سفر خویش آگاه‌سازی و با آنها وداع كنی، در حدیثی از امام صادق(ع) كه از سیره جدشان حضرت رسول(ص) ذكر می‌كنند اهمیت وداع را می‌توان احساس كرد. ایشان می‌فرمایند: وقتی حضرت رسول(ص) با مؤمنی وداع می‌كردند می‌فرمودند: خداوند شما را رحمت كند و پرهیزگاری را توشه شما داند و شما را به سوی هر خیری متوجه گرداند و جمیع حاجات شما را برآورد و دین و دنیای شما را سالم دارد، شما را به راحت برگرداند به سوی جمعی كه ایشان به سلامت باشند.

غسل طهارت[6]:

پنجمین؛ غسل طهارت جسم كه متن دعای آن در كتب دینی ذكر شده است كه ما در این جا به برگرفته‌ای از معنی آن اشاره می‌كنیم. به نام خدا و به مدد خدا، هیچ نیرو و قدرتی جز به مدد الهی وجود ندارد، بر آئین رسول خدا و سخنگویان راستگوی خدا كه درود خدا بر تمامی آنها باد. خدایا به وسیله این غسل دلم را پاك و سینه‌ام را گشاده ساز و قلبم را نورانی كن. خدایا این غسل را مایه نورانیت و پاكی و محفوظ ماندن و سبب شفای من از هر درد و بیماری و آفت و بدی‌ای كه از آن هراس دارم و می‌پرهیزم قرار بده و قلب و اعضا و استخوان‌ها و خون و مو و پوست و مغز و اعصابم و آنچه زمین از من می‌كاهد را به وسیله این غسل پاك گردان. خدایا در روز نیازمندی و تهی‌دستی و بی‌چیزی‌ام در پیشگاه تو این غسل را شاهدی به سود من قرار ده ای پروردگار جهانیان كه همانا تو بر هر چیز توانایی.
اللهم طهر قلبی و اشرح لی صدری و أجر علی لسانی مدحتك و الثناء علیك. اللهم اجعله لی طهوراً و شفاء و نوراً انك علی كل شیء قدیر . اللهم اجعله لی نورا و طهورا و حرزاً و كافیاً من كل داء و سقم و من كل آفه و عاهه و طهر به قلبی و جوارحی و عظامی و لحمی و دمی و شعری و بشری و مخی و عصبی و ما اقلت الارض منی و اجعله لی شاهداً یوم القیامه یوم حاجتی و فقری و فاقتی.
طهارتی دیگر كه برای نایل ماندن به دیدار امام لازم است طهارت ذهنی است. فكر نیز مانند جسم احتیاج به طهارت دارد. در روایات آمده است كه می‌دانید چه چیز ذهن شما را آلوده می‌كند؟ پاسخ روشن است! سوء‌ظن به امام معصوم(ع). من و تو وقتی می‌خواهیم به زیارت بیاییم می‌گوئیم با این همه گناه امام مرا می‌پذیرد؟ این نوع گفتار سوء ظنی است به امام معصوم(ع). آری اگر به خودمان نگاه كنیم كه ذره‌ای گذشت در وجودمان نیست پندارمان درست است اما امام خدای كرم است روی زمین، او مانند مونسی دلسوز، پدری مهربان و برادری همدل است. و این نص صریح قرآن است كه خداوند خطاب به گناهكاران می‌فرماید: اگر همه گناهان را كردی و از بخشش ناامید هستی از رحمت من (خدا) ناامید مشو چرا كه گناه همه توبه‌كنندگان را می‌بخشم.

همراه داشتن انگشتر عقیق[7]:

ششمین؛ انگشتر عقیق با نگین زرد رنگ كه نقش روی آن «ماشاء الله لاقوه الا بالله استغفرالله»: هر چه خدا بخواهد است. نیرویی جز به مدد الهی وجود ندارد از او طلب مغفرت می‌كنم، و نقش روی دیگر آن محمد و علی باشد به دست كنی و اگر انگشتر فیروزه بود بهتر است نگینی داشته باشد كه یك روی آن «الله الملك» خدا فرمانرواست، و روی دیگر آن «الملك لله الواحد القهار» فرمانروایی تنها از آن خدای یكتا و قهار است، نقش شده باشد.

همراه داشتن تربت امام حسین(ع)[8]:

هفتمین؛ مقداری تربت امام حسین(ع) را با خود برداری، به راستی اگر نبود این خاك هیچ تربتی دیگر نبود كه شفیع شود بین تو و خدا كه به واسطه این خاك كه همراه خویش ساخته‌ای نظری حسینی به دلت بیندازد و سببی شود برای نجات و قبولی زیارتت. منقول است هنگام برداشتن آن این دعا را بخوانی: «خدایا این خاك قبر امام حسین(ع) است كه ولی تو و فرزند ولی تو هست آن را بر گرفتم تا از آنچه می‌ترسم و نمی‌ترسم پناهم باشد و همچنین روایت است هنگامی كه حضرت صادق(ع) به عراق آمدند گروهی نزد وی جمع شدند و پرسیدند كه می‌دانیم تربت امام حسین(ع) شفای هر ذرداست. آیا باعث ایمنی از هر خوف و بیم نیز می‌شود؟ ایشان فرمودند: هر گاه كسى خواهد كه او را از هر بیمى امان بخشد باید تسبیحى كه از تربت آن حضرت ساخته باشند در دست بگیرد و سه مرتبه این دعا را بخواند أَصْبَحْتُ [أَمْسَیْتُ‏] اللَّهُمَّ مُعْتَصِما بِذِمَامِكَ وَ جِوَارِكَ الْمَنِیعِ الَّذِی لا یُطَاوَلُ وَ لا یُحَاوَلُ مِنْ شَرِّ كُلِّ غَاشِمٍ وَ طَارِقٍ مِنْ سَائِرِ مَنْ خَلَقْتَ وَ مَا خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ الصَّامِتِ وَ النَّاطِقِ [فِی جُنَّةٍ] مِنْ كُلِّ مَخُوفٍ بِلِبَاسٍ سَابِغَةٍ حَصِینَةٍ وَ هِیَ وِلاءُ أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّكَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ [مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏] مُحْتَجِزا [مُحْتَجِبا] مِنْ كُلِّ قَاصِدٍ لِی إِلَى أَذِیَّةٍ بِجِدَارٍ حَصِینٍ الْإِخْلاصِ فِی الاعْتِرَافِ بِحَقِّهِمْ وَ التَّمَسُّكِ بِحَبْلِهِمْ جَمِیعا مُوقِنا أَنَّ الْحَقَّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ وَ مِنْهُمْ وَ فِیهِمْ وَ بِهِمْ أُوَالِی مَنْ وَالَوْا وَ أُعَادِی مَنْ عَادَوْا وَ أُجَانِبُ مَنْ جَانَبُوا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِذْنِی اللَّهُمَّ بِهِمْ مِنْ شَرِّ كُلِّ مَا أَتَّقِیهِ یَا عَظِیمُ حَجَزْتُ الْأَعَادِیَ عَنِّی بِبَدِیعِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّا جَعَلْنَا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّا فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ پس تسبیح را ببوسد و بر هر دو چشم بمالد و بگوید اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذِهِ التُّرْبَةِ الْمُبَارَكَةِ وَ بِحَقِّ صَاحِبِهَا وَ بِحَقِّ جَدِّهِ وَ بِحَقِّ أَبِیهِ وَ بِحَقِّ أُمِّهِ وَ بِحَقِّ أَخِیهِ وَ بِحَقِّ وُلْدِهِ الطَّاهِرِینَ اجْعَلْهَا شِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاءٍ وَ أَمَانا مِنْ كُلِّ خَوْفٍ وَ حِفْظا مِنْ كُلِّ سُوءٍ پس تسبیح را بر جبین خود بگذارد پس اگر در صبح چنین كند در امان خدا باشد تا شام و اگر در شام چنین كند در امان خدا باشد تا صبح.

قرائت قرآن[9]:

هشتمین ادب؛ سوره‌های حمد، فلق و ناس، آیه الكرسی و قدر و آخر سوره آل عمران را بخوانی.

قرائت دو ركعت نماز[10]:

نهمین گام برای وصول به ساحت امام(ع) این است كه اعضای خانواده خود را به گرد خویش جمع كنی و دو ركعت نماز بخوانی و از خدا طلب خیر كنی و سوره آیه الكرسی را بخوانی و بعد از حمد و ثنای پروردگار اعضای خانواده خویش را به خدا بسپاری به یمن تلاوت این سوره، امام محمدباقر(ع) نیز هرگاه عزم سفر می‌كردند خانواده خود را در حجره‌ای جمع می‌نمودند و این دعا را می‌خواندند: اللهم انی استودعك الفداة نفسی و مالی و اهلی و ولدی الشاهد منا و الغائب. اللهم احفظنا و احفظ علینا. اللهم اجعلنا فی جوارك. اللهم لا تسلبنا نعمتك و لا تغییر ما بنا من عافیتك و فضلك.

خداحافظی[11]:

دهمین ادب از آداب پیش از سفر این است كه با خانواده خود خداحافظی كنی و بر در خانه بایستی و تسبیحات حضرت زهرا(س) را بگویی و هر یك از سوره‌های حمد و آیه الكرسی را بر 3 جانب خود یعنی سمت راست و چپ و پیش رو بخوانی و خواندن دعایی كه شرح آن در كتاب حلیه المتقین علامه محمدباقر مجلسی آمده است و به جهت اكمال آن وارد شده است. «اللهم احفظنی و احفظ ما معی و سلمنی و سلم ما معی و بلفنی و بلغ ما معی ببلاغك الحسن الجمیل.»

زمزمه سوره توحید[12]:

یازدهمین؛ یازده مرتبه سوره توحید را زمزمه كنی و همچنین سوره‌های قدر و آیه الكرسی و فلق و ناس را و سپس عطر تلاوت این سوره‌ها را با لمس بدن خود تا همیشه ماندگار كنی در اعضا و جوارحت.

خواندن دعا[13]:

دوازدهمین؛ دعایی بخوانی جهت در امان ماندن در سفر در این باره حكایت زیر خواندنی است در حدیثی معتبر منقول است دو نفر به خدمت حضرت رسول(ص) رسیدند و به ایشان گفتند: ما می‌خواهیم برای تجارت به شام برویم حرزی به ما یاد بده تا در راه بخوانیم. فرمود كه چون در منزلی فرود آیید و نماز خفتن بكنید، بعد از نماز پهلو را به رختخواب بگذارید و تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام را بخوانید و پس از آن آیه الكرسی را بخوانید چون چنین كنید تا صبح محفوظ می‌مانید. وقتی آنها روانه شدند جمعی از دزدان در پی آنها رفتند. اعمالی كه حضرت رسول(ص) تعلیم فرموده بودند انجام دادند شب هنگام دزدان غلام خود را فرستادند تا از آنها خبر بگیرد، چون به نزد آنان رسید دو دیوار را دید و خبری از آن دو تن نبود. وقتی به دزدان گفتند آنها نیز آن مسیر را طی نمودند و همان دیدند كه غلام دیده بود.
سپیده صبح كه سر زد دزدان نزد آن دو تن آمدند و پرسیدند كه شما دیشب در كجا به سر بردید؟ گفتند: در همین مكان. گفتند: ما آمدیم به تفحص شما و به غیر از دو دیوار چیز دیگری ندیدیم راز این واقعه چیست؟ و تجار تعلیم حضرت رسول(ص) را به آنها گفتند. دزدان در حالی كه انگشت حیرت به لب داشتند گفتند: بروید كه دزدی به شما دست نخواهد یافت.

خواندن دعا پیامبر[14]:

سیزدهمین ادب خواندن این دعا هنگام ترك منزل است كه از حضرت رسول(ص) منقول است كه هیچ خلیفه‌ای آدمی در اهلش نمی‌گذارد بهتر از آن كه در وقت بیرون رفتن دو ركعت نماز بخواند و سپس بگوید: اللهم انی استودعك نفسی و اهلی و مالی و ذریتی و دنیای و آخرتی و امانتی و خاتمة عملی.

صدقه دادن[15]:

چهاردهمین گام از آداب پیش از سفر دادن مقداری صدقه است، صدقه‌ای كه در عین ناچیزی هفتاد نوع بلا را از انسان دفع می‌كند.

تسبیحات حضرت زهرا(س)[16]:

پانزدهمین و آخرین گام از آداب پیش از سفر این است كه در هنگام سوار شدن به وسیله‌ای كه قرار است ركاب تو باشد برای رسیدن به عرش الهی این آیه را تلاوت كنی و پس از آن به یاد هفت آسمان عاشقی، هفت كهكشان دلدادگی به حضرت زهرا(س) تسبیحات خاصه ایشان كه تعلیم پدر بزرگوارشان به وی بود را در وقت اضطرارشان زمزمه كنی. «سبحان الذی سخرلنا هذا و ما كنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون» : پاك و منزه است كسی كه این (مركب، وسیله سفر را) مسخر ما كرد و ما خود بر آن توانا نبودیم و همانا ما به سوی پروردگارمان باز می‌گردیم.

پی‌نوشت‌ها:

[1] - الآداب الدینیة للخزانة المعینیة با ترجمه عابدى ص199
[2] - عبد العلى محمدى شاهرودى‏، آداب سفر در فرهنگ نیایش،1 چاپ اول‏،جلدی، نشر آفاق‏ تهران، 1381ش،‏ ص75
[3]- محمد باقر كمره‏اى، آداب و سنن (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، چاپ اول، 1جلدی، نشراسلامیه تهران، 1365ش ص175
[4]- آداب سفر در فرهنگ نیایش ، ص140
[5] - آداب و سنن (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، ص178
-[6] آداب سفر در فرهنگ نیایش ، ص83
[7] - آداب سفر در فرهنگ نیایش ، ص119
[8] -همان، ص65
[9] - آداب و سنن (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، ص145
[10] - آداب سفر در فرهنگ نیایش ، ص64
[11] - آداب و سنن (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، ص178
[12] -همان، ص145
[13] - همان، ص145
[14] - آداب و سنن (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، ص145
-[15] آداب سفر در فرهنگ نیایش ، ص64
[16] -همان، ص239