تبیان، دستیار زندگی

خولیو سزار مارتین خبرنگار اروگوئه اى روزنامه ال ناسیونال به دین اسلام گروید خبرنگار روزنامه ال ناسیونال اروگوئه که سال گذشته براى پوشش مراسم ارتحال امام به تهران سفر کرده بود، به دین مبین اسلام مشرف گردید. آقاى خولیو سزار مارتین خبرنگار اروگوئه اى روزنامه ال ناسیونال، تحت تأثیر جو معنوى مراسم سالگرد امام خمینى (ره) به اسلام علاقمند شد. وى سپس با سفر به شهر مقدس قم و مطالعه بیشتر به دین مبین اسلام مشرف گردید. مارتین پس از بازگشت به اروگوئه، با ارسال نامه اى به وزارت امور خارجه کشورمان این تشرف را رسماً اعلام کرد.

چه خوش روزی بود روز جدایی اگر با وی نباشد بی وفایی

کاریز خوش دارد خیال کند که رودها تنها برای این هستند که به او آب برسانند!

ماه روشنی اش را در سراسر آسمان می پراکند و لکه های سیاهش را برای خود نگه میدارد.

نا امیدى از رحمت خدا منشأ ناامیدى یأس از رحمت خدا و بخشایش او، نقطه مقابل رجاء و امیدوارى به پروردگار و منشأ آن در باور نادرست است. اگر كسى عقیده‏اش نسبت به خداوند ناقص باشد و رحمت بى‏پایان و قدرت بى‏نهایت او را نشناسد ناامید مى‏شود. چنین نقصى در خداباورى، انسان را به كفر مى‏كشاند و حتى مى‏توان گفت یأس كامل فقط براى كافر قابل تصور است و هیچ مؤمنى دچار آن نمى‏شود. در قرآن كریم آمده است: لا تایئسوا من روح الله انه لا یأیئس من روح الله الا القوم الكافرون (180) از رحمت خدا نومید نباشید، زیرا جز گروه كافران كسى از رحمت خدا نومید نمى‏شود. دومین باور نادرستى كه به یأس مى‏انجامد، اعتقاد به این است كه اعمال ما مستقلا موجب رستگارى ما مى‏شوند. خداوند، جهان را به گونه‏اى آفریده است كه نظم آن از طریق رابطه على برقرار است و سنت او بر این است كه امور را به واسطه اسباب آنها پدید آورد. ولى توحید راستین از ان كسى است كه معتقد است تأثیر اسباب و وسایط وابسته به اراده خداوند است؛ به طورى كه اگر اراده او تعلق نگیرد اسباب، تأثیر خود را از دست مى‏دهند. اگر كسى معتقد شود كه رستگارى انسان نتیجه قطعى عمل اوست، از دو حال خارج نمى‏شود: یا به عمل صالح روى مى‏آورد كه در این صورت در خطر عجب و ایمنى از مكر خداست. چنان كه در روایت آمده است: لو لم تذنبوا لخشیت علیكم ما هو شر من الذنوب، قیل ما هو؟ قال: العجب؛ (181) اگر گناه نمى‏كردید بر شما از چیزى بدتر از گناهان بیمناك مى‏شدم پرسیدند آن چه از گناه بدتر است چیست؟ فرمود: عجب. و یا عمل صالح را ترك مى‏كند، كه در این حالت چون خود را از دست خالى مى‏بیند و علت رستگارى را مفقود مى‏داند نومید مى‏شود. علت اصیل و واقعى رستگارى، خداوند است و عمل ما واسطه و بهانه جریان اراده خداوند است. وساطت این واسطه نیز به اراده خداست. اگر خدا بخواهد اعمال ما در رستگاریمان اثر خواهد گذاشت. این بدان معنا نیست كه خداوند در بخشودن بندگان و رستگار كردن آنان نیازمند واسطه است، بلكه اگر اراده او تعلق گیرد بدون مهیا بودن اسباب، انسان رستگار مى‏شود. در روایت آمده است: اعملوا و أبشروا و اعلموا ان احداً لن ینجیه عمله؛ (182) عمل كنید و شاد باشید و بدانید كه هیچ كس را عملش نجات نمى‏دهد. این روایت مى‏تواند به دو نكته اشاره داشته باشد: اول آن كه اعمال ما در مقایسه با عظمت خداوند و نعمت رستگارى او چنان ناچیز، یا ناقص و ناخالص است كه نمى‏توان آن را سبب نجات دانست؛ دوم این كه عمل هیچ كس بدون اراده خداوند تأثیرى ندارد و این خداوند مهربان است كه مى‏خواهد اعمال انسان‏ها موجب رستگاریشان باشد. عوامل ناامیدى چند عامل را مى‏توان در پدید آمدن حالت یأس مؤثر دانست: الف: گناه و اصرار بر آن: كسى كه زیاد گناه مى‏كند و یا زیاد توبه مى‏شكند در صورتى كه ایمانى راسخ به صفات رحمت و لطف پروردگار نداشته باشد در معرض یأس از رحمت خدا قرار مى‏گیرد. ب: استعجال: كسى كه دعا مى‏كند و از درگاه خداوند درخواستى دارد چون خواسته‏اش برآورده نمى‏شود و دعایش مستجاب نمى‏گردد، ممكن است گمان كند كه نظر رحمت خداوند از او برگشته است و ناامید گردد. امام صادق(ع) مى‏فرمایند: لا یزال المؤمن بخیر و رخاء و رحمة من اللَّه، مالم یستعجل فیقنط، فیترك الدعاء قلا له: كیف یستعجل؟ قال: یقول: قد دعوت منذكذا و كذا و لا ارى الاجابة؛ (183) مؤمن پیوسته در نیكى و راحتى و مهربانى خداست تا زمانى كه استعجال نكند پس چون استعجال كند نومید مى‏شود و دعا را ترك مى‏كند. راوى مى‏گوید: از ایشان پرسیدم: چگونه استعجال مى‏كند؟ فرمودند: با خود مى‏گوید مدتى طولانى دعا كردم و اجابت نشد. این عوامل در صورتى مؤثر واقع مى‏شوند كه زمینه اعتقادى فرد نادرست و خداشناسى او ناقص باشد. به عبارت دیگر در صورتى كه منشأ اعتقادى یأس و قنوط فراهم نباشد، یأس بر بنده عارض نمى‏شود و اگر در گذرگاه زمان لحظاتى احساس نومیدى بر او چیزه شود قابل درمان است. آثار ناامیدى 1- ترك توبه و استغفار: كسى كه از رستگارى ناامید است در فكر جبران گذشته بر نمى‏آید زیرا جبران آن را ناممكن مى‏داند. 2- فرو رفتن در گناه: كسى كه از رحمت خدا نومید باشد و امید رستگارى نداشته باشد با خود مى‏گوید من كه آخرت بدى دارم؛ پس لااقل نباید لذات دنیا را از خود دریغ كنم. با این اندیشه نادرست ارتكاب گناه براى او آسان مى‏شود و در دریاى عصیان غرقه مى‏گردد. 3- كفر یا تباهى دنیا: كسى كه به دلیل اطمنیان از آخرت بد خود، به گناهان لذت آور روى مى‏آورد بسا كه از لذات دنیایى هم بهره‏اى نداشته باشد؛ زیرا اگر همچنان به قیامت و محاسبه آخرت معتقد باشد تصور آخرت دهشتناكش شیرینى هر لذتى را بر او تلخ مى‏كند و یا در اثر زشت‏كارى به كفر و انكار خدا و قیامت مبتلا مى‏شود. 4- تباهى آخرت: طبیعى است كه آثار سه گانه گذشته به آخرتى پر از عذاب و رنج منتهى مى‏شوند. انسان مأیوس از رحمت خدا، افزون بر كیفرى كه براى گناهانش مى‏كشد، كیفرى هم براى یأس خود تحمل خواهد كرد؛ زیرا یأس و قنوط از رحمت خدا گناهى كبیره محسوب مى‏شود. درمان نا امیدى یأس حالتى روحى است كه در هر زمینه‏اى كه پدید آید باید با آن مقابله كرد و به فكر درمان آن بود. انسانى كه در رسیدن به اهداف دنیاى مأیوس است از كار و تلاش باز مى‏ماند و زندگى او دچار ركود و افسردگى مى‏شود. نتیجه این ركود و افسردگى، رنج‏هایى است كه خود فرد مأیوس تحمل مى‏كند و سختى‏هایى كه به دیگران تحمیل مى‏نماید. چون این رنج‏ها و سختى‏ها به زودى آشكار مى‏شوند، فرد مأیوس و اطرافیان او به فكر درمان مى‏افتند. این درمان‏ها گاه از طریق اصلاح نگرش فرد به زندگى صورت مى‏گیرد و گاه به وسیله دارو انجام مى‏پذیرد. بدون شك اعتقاد فرد به خداوند و ایمان به صفات جمال و جلال او از بروز یأس در امور دنیوى پیش‏گیرى مى‏كند و در فرض بروز این حالت، درمان آن را آسان مى‏سازد. ولى ان چه بسیار مهم است یأس فرد در پى‏گیرى اهداف اخروى و اصلاح رابطه خود و خداست. چنین یأسى از یك سو بالاترین ضرر را كه هلاكت اخروى است در پى دارد و از سوى دیگر نشانه‏هاى آن به زودى آشكار نمى‏شود. در نتیجه ممكن است فرد بسیار دیر به فكر درمان آن بیافتد. به همین جهت باید در اندیشه پیشگیرى از این بیمارى بزرگ بود. پیشگیرى و درمان اصیل این بیمارى، تنها با از بین بردن منشأ آن امكان‏پذیر است. بنابراین اندیشیدن به رحمت و مغفرت خداوند و نقص و ضعف عمل همه آدمیان در تأمین سعادت آنها، پیشگیرى و درمان این بیمارى را ممكن مى‏سازد. دیگر روش درمان كه در همان روش نخست ریشه دارد، یادآورى سخنانى است كه در قرآن كریم و روایات اهل بیت وارد شده است و از یأس و نومیدى نهى نموده است. خداوند در قرآن كریم فرموده است: قل یعبادى الذین اسرفوا على انفسهم لا تقنطوا من رحمة اللَّه ان اللَّه یغفر الذنوب جمیعا انه هو الغفور الرحیم؛ (184) بگو اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‏اید! از رحمت خود نومید نشوید كه خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است. در آیه 78 سوره یوسف نیز كه قبلا ذكر شد دیدیم كه قرآن كریم از نومیدى نهى كرده و نومیدى از رحمت خدا را ویژه كافران معرفى نموده است. در آیه دیگرى آمده است كه نومیدى از رحمت خداوند ویژه گمراهان است. و من یقنط من رحمة ربه الا الضالون (185) چه كسى جز گمراهان از رحمت پروردگارش نومید مى‏شود؟! همین كه بدانیم نومیدى نشانه كفر و گمراهى است از ناامیدى پرهیز خواهیم كرد. در روایات نیز بزرگى گناه و یأس یادآورى شده است. در روایتى از امام على نقل شده است كه ایشان خطاب به كسى كه به سبب زیادى گناهان نومید شده بود فرمود: یا هذا! یأسك من رحمة الله اعظم من ذنوبك؛ (186) بدان كه نومیدى تو از رحمت خداوند بزرگ‏تر از گناهان توست. نومیدى از رحمت پروردگار، سوءظن به اوست. خداوند در قرآن كریم فرمود: و یعذب المنفقین و المنفقت و المشركین و المشركت الظانین باللَّه ظن السوء علیهم دائرة السوء و غضب اللَّه علیهم و لعنهم و اعدلهم جهنم وساءت مصیرا؛ (187) و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرك را كه به خدا گمان بد مى‏برند مجازات كند آرى حوادث ناگوارى كه براى مؤمنان انتظار مى‏كشند تنها بر خودشان نازل مى‏شود. خداوند بر آنان غضب كرده و از رحمت خدا دورشان ساخته و جهنم را براى آنان آماده، و چه بد سرانجامى است. هر چه سوءظن به خدا مذموم است، حسن ظن به خداوند ستوده و سازنده است. حسن ظن به خداوند محبت انسان به خداوند را متسحكم مى‏كند و انسان را به عمل براى رضاى خدا مشتاق مى‏سازد. حسن ظن به خداوند اطمینان و آرامش لازم براى زندگى پرنشاط و اعمال صالح را فراهم مى‏آورد در روایات، حسن ظن به خداوند، بسیار توصیه شده است. در روایتى نقل شده است كه پیامبر فرمودند: قسم به آن كه معبودى جز او نیست به هیچ مؤمنى خیر دنیا و آخرت داده نشد مگر به سبب حسن ظن و امید او به خداوند و خوش خلق بودنش و خوددارى از غیبت مؤمنان. قسم به آن كه جز او معبودى نیست هیچ مؤمنى پس از توبه و استغفار عذاب نشد، مگر به سبب سوءظن او به خداوند و كوتاهى در امید بستن به خدا و بدخلقى و غیبت مؤمنان. قسم به آن كه جز او معبودى نیست، گمان هیچ بنده مؤمنى به خداوند نیكو نشود مگر آن كه خداوند همراه گمان بنده مؤمن خود باشد همان طور با او رفتار كند كه گمان او بوده است زیرا خداوند كریم است و نیكى‏ها به دست اوست و حیا مى‏كند از این كه بنده مؤمنش به او گمان نیك برد و او خلاف گمان او و امید بنده با او رفتار كند. سپس فرمود: فاحسنوا باللَّه الظن و ارغبوا الیه؛ (188) پس به خدا خوش گمان باشید و به سوى او راغب شوید. مقصود از حسن ظن به خداوند، آن نیست كه فرد زیاده از حد امیدوار شود از تلاش براى كمال خود و رسیدن به رضوان الهى غفلت كند. حسن ظن به خداوند یعنى این كه با نگاه مثبت به خود، جهان و آینده انگیزه كوشش را در خود بپروریم و اقدام به عمل را آسان سازیم. حسن ظن، غافل شدن از گناه نیست، بلكه به این معناست كه حتى گناهكارترین انسان‏ها نیز راه بازگشت و امكان رستگارى دارند. امام صادق(ع) در روایتى خوش گمانى به خدا را این گونه معنا مى‏كنند: حسن الظن باللَّه ان لا ترجوا الا اللَّه و لا تخاف الا ذنبك؛ (189) خوش گمانى به خداوند آن است كه جز به خداوند امیدوار نباشى و جز از گناهانت نهراسى. در خاتمه این مبحث، روایتى از امیرالمؤمنین(ع) نقل مى‏كنیم كه در بردارنده نگرشى كامل و همه جانبه به مسأله خوف و رجاء است و در متن آن مبانى اعتقادى هماهنگى خوف و رجاء بیان شده است. امیرمؤمنان على(ع) مردى را دیدند كه خوف بر او اثر كرده بود پرسیدند: تو را چه مى‏شود؟ پاسخ داد از خدا مى‏هراسم. فرمودند اى بنده خدا! از گناهانت بترس و از عدل خداوند درباره حقوق بندگان بهراس، و در آن چه تو را تكلیف نموده او را اطاعت كن و در آن چه به صلاح توست او را معصیت مكن. آن گاه از خدا مهراس، زیرا او به هیچ كس ظلم نمى‏كند و هرگز كسى را بیش از استحقاقش عذاب نمى‏كند ولى از بدعاقبتى همچنان بیمناك باشد شاید كه وضع تو دگرگون شود. پس اگر مى‏خواهى كه خداوند تو را از بدعاقبتى نیز در امان دارد، بدان نیكى‏هایى كه انجام مى‏دهى به فضل و توفیق خداوند است و بدى‏هایى كه مرتكب مى‏شوى مهلت و فرصتى است كه خداوند به تو مى‏دهد و حلم و بخشایشى است كه نسبت به تو دارد.

آنان که فانو سشان را بر پشت می برند سایه هاشان پیش پایشان می افتد.

خدا به انسان می گوید: شفایت می دهم از این رو که آسیبت می رسانم دوستت دارم از این رو که مکافاتت می کنم.

هر کودکی با این پیام به دنیا می آید که خدا از انسان هنوز نومید نیست.

خدایا آنان که همه چیز دارند مگر تو را به سُخره میگیرند آنان را که هیچ ندارند مگر تو را!

از دست دادن دوستان غربت است.