تبیان، دستیار زندگی

زندگینامه حضرت فاطمه زهرا

آیة الله مظاهرى

اسم آن خانم، فاطمه است و براى آن بزرگوار هشت لقب ذكر كرده‏اند: صدیقه، راضیه، مرضیه، زهرا، بتول، عذرا، مباركه و طاهره ⁽¹⁾ . از بعضى روایات استفاده مى‏شود كه زكیه و محدثه از القاب آن خانم است و كنیه او ام ابیها است. ⁽²⁾

عمر آن بزرگوار تقریبا هجده سال است. در روز جمعه بیستم جمادى الثانى سال دوم بعثت‏به دنیا آمد ⁽³⁾ و سال یازدهم از هجرت، سوم جمادى الثانى ⁽⁴⁾ به دست گردانندگان سقیفه بنى ساعده شهید شد.

شخصیت‏حضرت زهرا را با این بحث كوتاه نمى‏توان معرفى كرد و آنچه در اینجا آورده مى‏شود، قطره‏اى از دریاى فضیلت آن صدیقه شهیده است.

شخصیت اسلامى از دو راه یافت مى‏شود: از راه نسب و از راه حسب و فضایل نفسانى. شخصیت نسبى كه اسلام آن را پذیرفته است، تحت تاثیر عوامل مختلفى است: قانون وراثت، تغذیه از راه مشروع، تاثیر محیط، تاثیر همسر و رفیق، اولاد صالح و غیره در تشكیل چنین شخصیتى نقش دارند. زهرا سلام الله علیها از نظر قانون وراثت، پدرى چون رسول گرامى دارد كه به گفته سعدى همه مراتب انسانیت را به كمالاتش پیموده است. همه تاریكى‏ها به جمالش روشن شده است و همه صفات او در انتهاى خوبى است:

بلغ العلى بكماله كشف الدجى بجماله حسنت جمیع خصاله صلوا علیه و آله

مادرى چون خدیجه دارد كه باید گفت اسلام مرهون زحمات آن بزرگوار است. مادرى كه سه سال، مسلمانان محصور در شعب ابى طالب را اداره كرد و همه اموال خود را در این راه خرج كرد. مادرى كه چندین سال در مكه با آن مصیبتهاى كمر شكن ساخت، و دوش بدوش رسول اكرم، اسلام را یارى فرمود و در این راه سنگها به بدن مباركش فرود آمد، بى حرمتیها به او وارد شد، شماتتها در این راه دید و هرچه این اتفاقات بیشتر مى‏شد، صبر و استقامت او زیادتر مى‏گشت.

و اما از نظر قانون تاثیر غذا: مورخین نوشته‏اند كه وقتى اراده حق تعالى به خلقت زهرا سلام الله علیها تعلق گرفت، پیامبر گرامى مامور شد كه چهل شبانه روز در كوه حرا به ریاضت دینى پردازد. ⁽⁵⁾

حضرت خدیجه در خانه خود، از مردم گوشه گرفته و به عبادت مشغول بود و پیامبر گرامى در كوه حرا، پس از آن مدت فرمان آمد كه پیامبر به خانه بازگردد. از عالم ملكوت براى آنان غذا آوردند. سپس نور زهرا به حضرت خدیجه منتقل شد.

از نظر تاثیر محیط، زهرا علاوه بر آنكه در دامن مادرى فداكار، با گذشت و با استقامت، و در دامن پدرى چون پیامبر گرامى پرورش یافت، محیط زندگى او محیط پر تلاطمى بود. مكه با آن مصیبتها و حوادث ناگوار، محیط پرورش او بود. در شعب ابى طالب با آن حوادثى زندگى كرد كه امیرالمومنین در نهج البلاغه آنجا را براى معاویه چنین توصیف مى‏كند: «شما ما را سه سال در میان آفتاب زندانى كردید، به طورى كه بچه‏هاى ما از گرسنگى و تشنگى مردند، بزرگان ما پوست گذاردند، صداى آه و ناله زنها و بچه‏ها بلند بود...» روشن است‏بچه‏اى كه در این چنین محیطى پرورش یابد; مخصوصا اگر مربى‏اى چون پیامبر گرامى داشته باشد، استقامت او، صبر او و سعه صدر او زیاد خواهد بود:

ناز پرورده تنعم نبرد راه به دوست عاشقى شیوه رندان بلاكش باشد

زهرا سلام الله علیها از نظر همسر و مصاحب، و از نظر اولاد صالح نیز، فوق العاده است. شوهرى چون امیرالمومنین دارد كه بیش از سیصد آیه از قرآن شریف درباره او نازل شده. ⁽⁶⁾

شوهرى كه از نظر تاریخ، قطعى است كه اسلام مرهون او است. شوهرى كه به اقرار خود اهل تسنن، عمر بیش از هفتاد مرتبه در مواقع مختلفه گفته: لولا على لهلك عمر. ⁽⁷⁾

فرزندانى چون حسن، حسین، زینب و كلثوم دارد كه اگر نبودند، قطعا اسلام نبود و به گفته امام حسین و على الاسلام السلام ⁽⁸⁾ زهرا از نظر فرزند، ام الائمه است، سر مستودع است، مادر عصاره عالم خلقت، حضرت بقیة الله عجل الله تعالى فرجه الشریف است.

و اما از نظر فضایل انسانیت، چه مى‏توان گفت در حق كسى كه پیامبر گرامى (ص) كرارا درباره‏اش فرموده است: ان الله اصطفیك و طهرك و اصطفیك على نساء العالمین. ⁽⁹⁾

همانا خداوند تو را برگزیده و پاكیزه و معصوم گردانیده و تو را بر همه زنها رجحان داده است.

اگر براى فضیلت زهرا چیزى جز سوره كوثر نبود، زهرا را بس بود كه بگوید نزد خداوند افضل و برتر از عالمیانم.

انا اعطیناك الكوثر فصل لربك و انحر ان شانئك هو الابتر. ⁽¹⁰⁾

همانا كوثر را بر تو ارزانى داشتیم، پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن، به درستى كه بدخواه تو دنباله بریده است.

زهرا از نظر ایمان، راضیه و مرضیه است:

«یا ایتها النفس المطمئنة ارجعى الى ربك راضیة مرضیة فادخلى فى عبادى و ادخلى جنتی‏». ⁽¹¹⁾

«اى نفس مطمئنه! كه به مقام شهود رسیده‏اى بیا به سوى پروردگارت خشنود شده، و داخل در زمره بندگان من شو و داخل شو در بهشت من.» ما باید بدانیم كه القاب چهارده معصوم، كنیه‏هاى آنان و اسماء آنان بى سبب نیست. همه آنها سر دارد. معنى ندارد زهرا، صدیقه; زكیه; طاهره; محدثه و ... نباشد و به این‏گونه لقبها متصف شود. اگر جبرئیل نیاید و با او محادثه نكند و به او محدثه بگویند، دروغ است: تعالى الله عما یقول غیر العارفین فى حقهم، و معنى ندارد كسى محدثه باشد و ایمانش به مرتبه شهود نرسیده باشد.

پى‏نوشت‏ها:

1 مناقب ج 3، ص 133 و 133 بحار الانوار ج 43 ص 16

2 مناقب ج 3، ص 133 و 133 بحار الانوار ج 43 ص 16

3 شیخ مفید (ره) در حدائق الریاض، مصباح كفعمى (ره) 4 دلائل الامة طبرى شیعى از امام صادق علیه السلام نقل كرده است.

5 بحار الانوار ج 6 بیت الاحزان محدث قمى (ره)، ص 5

6 خطیب بغدادى در تاریخ خود ج 6 ص 221 و ابن حجر در صواعق ص 76، شبلنجى در نورالابصار ص 73 از ابن عسكر از ابن عباس: در كتاب خداى تعالى براى هیچ فردى، آنقدر كه در فضیلت على علیه السلام نازل شده، آیه نازل نشده است.

7 سنن بیهقى ج 7 ص 442، ریاض النضره ج 2 ص 196

8 مقتل خوارزمى ج 1 ص 184 لهوف ص 20

9 مناقب ابن شهر آشوب ج 3 امالى صدوق سوره كوثر.

10 سوره كوثر.

11 فجر آیات 27 تا 30.

زهرا از نظر علم داراى مصحف است.

از نظر روایات، كتابهایى نزد ائمه طاهرین است كه از جمله آن كتابها مصحف فاطمه سلام الله علیها است.

این كتاب را ائمه به آن افتخار مى‏كرده‏اند و مى‏گفتند: علم ما كان و یكون و ما هو كائن در آن است; و به خط امیرالمؤمنین و املاى حضرت زهرا سلام الله علیهما مى‏باشد.

عبادت زهرا

در روایات آمده است كه زهرا به قدرى روى پا ایستاد و عبادت كرد كه پاهاى او متورم شد ⁽¹⁶⁾ امام حسن علیه السلام مى‏گوید، مادرم از اول شب تا صبح عبادت مى‏كرد و هرگاه از نماز فارغ مى‏شد، به دیگران دعا مى‏كرد. از او پرسیدم كه چرا به ما دعا نكردید؟ فرمود: عزیز من اول دیگران، سپس ما الجار ثم الدار.

تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها بسیار با فضیلت است. امام صادق علیه السلام فرموده:

«تسبیح جده‏ام زهرا سلام الله علیها نزد من از هزار ركعت نماز بهتر است‏» .

مى‏گویند: زهرا براى كمك، خادمه‏اى لازم داشت و گرفتن خادم و خادمه در آن زمان رایج و بلكه لازم بود. چون زهرا سلام الله علیها بر رسول الله وارد شد قبل از آنكه در این مورد چیزى بگوید، پیامبر فرمود: زهرا جان مى‏خواهى چیزى به تو یاد دهم كه بهتر از دنیا و آنچه در آن است‏باشد؟ و تسبیح مشهور را به او یاد داد.

زهرا سلام الله علیها با خوشحالى تمام به خانه بازگشت و به امیرالمومنین عرض كرد با دعایى كه از پدرم صلوات الله علیه گرفته‏ام، خیر دنیا نصیب من شده است.

سخاوت و ایثار زهرا

مفسرین شیعه و سنى اتفاق دارند كه روزى زهرا سلام الله علیها با اطرافیانش روزه بودند. در هنگام افطار فقیرى رسید و از آنها چیزى خواست. زهرا، شوهرش، بچه‏هایش و خادمه‏اش افطار خود را به آن گدا دادند. زهرا براى افطار روز بعد نانى تهیه كرد. یتیمى آمد، زهرا نان را به یتیم داد در مرتبه سوم نانى تهیه نمود اسیرى آمد و افطار خود را به او داد و بالاخره هر سه شب را بدون افطار صبح كرد و آیه شریفه نازل شد «و یطعمون الطعام على حبه مسكینا و یتیما و اسیرا. انما نطعمكم لوجه الله لا نرید منكم جزاءا و لا شكورا!» ⁽¹⁹⁾ «و اطعام كردند طعامى را كه دوست داشتند به مسكین و یتیم و اسیر جز این نیست كه این كار را فقط براى خدا مى‏كنیم و از شما جز او سپاسى نمى‏خواهیم‏» .

باز هم موسم پرپر شدن گل آمد    باز هم فصل فراق گل و بلبل آمد

آسمان دل ما ابرى و بارانى شد    دیده را موسم اشك و گهرافشانى شد

دل بى‏سوز و گداز از غم زهرا دل نیست    دل اگر نشكند از ماتم او، جز گل نیست

خون و اشك از دل و از دیده ما مى‏جوشد    فاطمه صورت خود را ز على مى‏پوشد

عمر كوتاه تو، اى فاطمه فهرست غم است    قبر پنهان تو روشنگر اوج ستم است

رفتى، اما ز تو منظومه غم بر جا ماند    با دل خسته و بشكسته على تنها ماند

اثر دست‏ستم از رخ نیلى نرود     هرگز از یاد على، ضربت‏سیلى نرود

با على راز نگفتى تو زبازوى كبود    باپدرگوى كه بعد از تو چه بود و چه نبود

شهر اگر شهر تو، پس حمله به آن خانه چرا     مرگ جانسوز چرا؟ دفن غریبانه چرا؟

داغ ما آتش و میخ در و سینه است هنوز    مدفن گمشده در شهر مدینه است هنوز

باغ، تاراج شده، عطر اقاقى مانده است    سنت دفن شبانه ز تو باقى مانده است

جلوه جنت‏به چشم خاكیان دارد بقیع

جلوه جنت‏به چشم خاكیان دارد بقیع یا صفاى خلوت افلاكیان دارد بقیع

گر حصار كعبه را جبریل دربانى كند صد چو موسى و مسیحا پاسبان دارد بقیع

گر چه با شمع و چراغ این آستان بیگانه است الفتى با مهر و ماه آسمان دارد بقیع

گرچه محصولش بظاهر یك نیستان ناله است یك چمن گل نیز در آغوش جان دارد بقیع

گرچه مى‏تابد بر او خورشید سوزان حجاز از پر و بال ملائك سایبان دارد بقیع

میتوان گفت ازگلاب گریه اهل نظر بى نهایت چشمه اشك روان دارد بقیع

بشكند بار امانت گرچه پشت كوه را قدرت حمل چنین بار گران دارد بقیع

تا سروكارش بود با عترت پاك رسول كى عنایت‏با كم و كیف جهان دارد بقیع

این مبارك بقعه را حاجت‏بنور ماه نیست در دل هر ذره خورشیدى نهان دارد بقیع

اینكه ریزد از در و دیوار او گرد ملال هر وجب خاكش هزاران داستان دارد بقیع

چون شد ابراهیم قربان حسین فاطمه پاس حفظ این امانت را بجان دارد بقیع

فاطمه بنت اسد عباس عم، ام البنین اینهمه همسایه عرش آستان دارد بقیع

در پناه مجتبى در ظل زین العابدین ارتباط معنوى با قدسیان دارد بقیع

باقر علم نبى و صادق آل رسول خفته‏اند آنجا كه عمر جاودان دارد بقیع

×××

قرنها بگذشته بر این ماجرا اما هنوز داغ هجده ساله زهراى جوان دارد بقیع

كس نمیداند چرا یا قرة عین الرسول منظره فصل غم انگیر خزان دارد بقیع

آخر اینجا قصه گوى رنج‏بى پایان تست غصه و غم كاروان در كاروان دارد بقیع

خفته بین منبر و محرابى اما بازهم از تو اى انسیه حورا نشان دارد بقیع

راز مخفى بودن قبر ترا با ما نگفت تا بكى مهر خموشى بر دهان دارد بقیع؟

شب كه تنها میشود با خلوت روحانى‏اش اى مدینه انتظار میهمان دارد بقیع

شب كه تاریك است و در بر روى مردم بسته‏اند زائرى چون مهدى صاحب زمان دارد بقیع

كاش باشد قبضه خاكم در آن وادى «شفق‏» چون ز فیض فاطمه خط امان دارد بقیع

محمد جواد غفور زاده كاشانى (شفق)

  شهر نراق

ولادت و زندگانى علمى ملااحمد

ملااحمد فرزند ملامهدى مشهور به «فاضل نراقى‏» چهاردهم جمادى الاخر 1185 هجرى قمرى مطابق 1150 هجرى شمسى و 1771 میلادى در عصر «كریم خان زند» در نراق ⁽¹⁾ از قراى تابعه كاشان متولد شد ⁽²⁾ .

دروس مقدمات و صرف و نحو را در كاشان تحصیل نمود، سپس فقه، اصول، حكمت كلام و فلسفه را نزد پدرش محقق نراقى فرار گرفت. دروس منطق، ریاضى، نجوم، علوم معقول و منقول و سایر علوم غریبه را در محضر اساتید فن آموخت. با توجه به ذهن سرشار از پویایى و تحرك در یادگیرى مسائل، به سرعت پله‏هاى نردبان ترقى و تكامل را یكى پس از دیگرى پیمود.

ایشان در اوایل عمر، علوم و دانش‏هاى بى‏شمارى انداخت; به طورى كه هنگامى كه «معالم‏» و «مطول‏» را تدریس مى‏نمود، طلاب را جمع كرده و با آن‏ها به مباحث علمى و مناظرات اصولى مى‏پرداخت.

ملا احمد تحت تعلیم و تربیت پدر به بالندگى و شكوفایى رسید. او با بهره‏مندى از دانش و تفكر پدر كه خود دانش‏مندى نوجو، فیلسوف و فقیهى وارسته و از درخشان‏ترین چهره‏هاى علم و دانش و اجتهاد در نیمه دوم قرن سیزدهم بودند، قله‏هاى اندیشه و معرفت را فتح كرد و با درك محضر عالمان بزرگ نجف و كربلا بركمالات خویش افزود و در مدت كوتاهى موفق به اخد درجه اجتهاد از اساتید مشهور خود گردید.

ایشان چند صباحى را نزد پدر و دیگر اساتید فن، تلمذ نمود و بقیه عمر را با هوش فوق‏العاده خود به تحقیق و تدبر در علوم و منابع علمى پرداخت و توانست‏بعد از مدت قلیلى در علوم معقول، منقول و حتى علوم غریبه صاحب نظر و مجتهد بشود.

وى مرجعیت عام و ریاست علمى در عصر خویش را عهده‏دار بوده و محل مراجعات توده مردم براى حل مشكلات و مصائب زندگى آنان به شمار مى‏رفت.

مهاجرت به عتبات عالیات ملا احمد براى تكمیل دروس عالى، راهى حوزه علمیه نجف اشرف گردید كه در هزاره اول قمرى از مهم‏ترین و پر رونق‏ترین حوزه‏هاى علمیه محسوب مى‏شدند. و از محضر درس اساتیدى همانند كاشف الغطا، و میرزا مهدى شهرستانى در نجف و كربلا بهره جست. ایشان با كسب درجه اجتهاد و اجازه نقل احادیث از اساتید خود، عازم موطن خود شهر كاشان گردید.

درباره مهاجرت ایشان به بلاد طیبه كربلا و نجف تشكیك و تردید كرده‏اند و بنابرنقل بعضى از مورخان، دو تاریخ براى هجرت ایشان برشمرده‏اند كه ذیلا به تشریح آن دو مى‏پردازیم:

1. ایشان در سال 1205 هجرى قمرى اولین بار در معیت پدرش به عتبات عالیات مسافرت نمود كه مورد اجماع است.

2. وى در سال 1210 هجرى قمرى دومین بار به عتبات عالیات مهاجرت نمود كه مورد اختلاف است.

البته در سال و تاریخ مهاجرت دوم ایشان نیز تردید كرده‏اند. بعضى‏ها آن را سال 1212 به ثبت رسانده‏اند.

پایگاه اطلاع‌رسانی مركز مطالعات و پژوهش‌های فلكی و نجومی، امكان قبله‌یابی اینترنتی را در هر نقطه‌ای از جهان فراهم كرد.

http://www.nojumi.org/farsi/qebleh/index.htm