تبیان، دستیار زندگی

امام علیه السلام در سخنان خود در پاسخ ولید و مروان اولین انگیزه قیام و مبارزه و علت مخالفت خود با یزید بن معاویه را بیان نمود و اینك به هنگام حركت از مدینه در وصیتنامه خویش به انگیزه دیگر و یا به علة العلل قیام خود كه امر به معروف و نهى از منكر و مبارزه با مفاسد وسیع و نابسامانیهاى ضد اسلامى و ضد انسانى حكومت یزیدى مى باشد، اشاره مى كند و مى فرماید:
((اگر آنان از من تقاضاى بیعت هم نكنند من باز هم آرام و ساكت نخواهم نشست ؛ زیرا اختلاف من با دستگاه خلافت تنها بر سر بیعت با یزید نیست كه با سكوت آنان در موضوع بیعت ، من نیز سكوت اختیار كنم بلكه وجود یزید و خاندان وى موجب پیدایش ظلم و ستم و سبب شیوع فساد و تغییر در احكام اسلام گردیده و این وظیفه من است كه در راه اصلاح این مفاسد و امر به معروف و نهى از منكر و احیاى قانون جدم رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و زنده كردن راه و رسم پدرم على علیه السلام و بسط عدل و داد بپا خیزم و ریشه این نابسامانیها را كه خاندان بنى امیه است قلع و قمع نمایم . و همه جهانیان بدانند كه حسین جاه طلب نبود، طالب مقام و ثروت نبود، شرور، مفسد و اخلالگر نبود و این حالت از روز اول تا ساعت آخر و تالحظه آخر در روح حسین علیه السلام متجلى ومتبلوربود)).
در اینجا این سؤ ال مطرح است كه آیاانجام دادن وظیفه امربه معروف و نهى ازمنكر مشروط به نبودن ضرر جانى و مالى نیست ؟ در صورتى كه امام علیه السلام این شرط را نادیده گرفته و از این مرحله قدم فراتر نهاده و تا نقطه بذل جان و ایثار خون خود و یارانش ، قبول اسارت اهل بیت و دخترانش ‍ پیش رفته است .

امام حسین علیه السلام پیش از امامت
در موضع گیرى هاى اجتماعى امامان در زمان هاى گوناگون تفاوت آشكار مشاهده مى شود. به لحاظ این كه امامان از جهت روحیه و سجایاى اختلافى در این جهت یكسان مى باشند، این تفاوت موضع گیرى ها بازگشت به تفاوت جریان هاى اجتماعى دارد.
این پندار باطل است كه خاستگاه این تفاوت ها بازگشت به روحیات امامان داشته باشد. مثلا امام حسن علیه السلام فردى صلح طلب بوده است كه با بنى امیه مصالحه نموده است ! اما امام حسین علیه السلام فردى ستیزه جو بوده است كه در برابر آنان قد بر افراشته است ! این باور صحیح از اوصاف و گ امامان نمى تواند باشد. زیرا جنگ و صلح با بنى امیه باز گشت به تفاوت ظرفیت ها و شرایط هر زمان دارد. در حقیقت در رابطه با حزب عثمانیه جنگ و صلح دو تاكتیك و دو استراتژى به حساب مى آیند هیچ كدام نمى تواند هدف قرار گیرد.

امام حسین علیه السلام الگوى زندگى و لكم فى اسوه
اندیشه و رفتار تمام امامان در ابعاد گوناگون اسوه و الگوى دیگران مى باشد. همگان باید تلاش كنند همانند امامان سبز و بالنده بیاندیشند و همانند آنان سترگ و مقاوم و پاك و بدون از هر آلایندگى زندگى نمایند.
لیكن در برهه هاى زندگى امامان شاخص هاى بس درخشنده به چشم مى خورد كه آن برجستگى هاى بیش از سایر ویژگى هاى آنان خودنمایى مى نماید. و باید بیش از سایر محورها مورد توجه قرار گیرد.
در زندگى پربار حسین بن على آزاد اندیشى و سترگى و ظلم ستیزى برجستگى است كه دنیاى بشر هیچ گاه نمى تواند از آن غفلت نماید. در سیره زندگى و رفتار اجتماعى امام همام دو پیام رسا به همه انسان هاى پدیدار است . یك پیام به آنان كه حتى دین باور نیستند، لیكن كرامت انسانى خویش را ارج مى نهند و سلطه پذیر نمى خواهند باشند. آزاد اندیش و رادمرد هستند. پیام حسین علیه السلام به اینان این گونه رسا و شفاف است كه اگر دین باور نیستید. آزاد مرد باشید: ان لم یكن لكم دین و كنتم لا تخافون المعاد فكونوا الحرارا فى دنیا كم . و كمترین پیام حماسه حسینى به اینان هیهات منا الذله است . انسان كریم نمى پسندد گرد ذلت بر دامنش ‍ بنشیند.
و اما به انسان هاى دین باور پیامى بس عمیق و در عین حال شفاف و رسا بیان نموده و این حقیقت را به دین باوران آموخت كه با جان خود باید از دین خود حراست نمایند.
همان اندیشه سبزى كه در گفتار امیر المؤمنین علیه السلام آشكار شده است اگر خطر آبرو و سلامت و جان شما را تهدید نمود مال خویش را سپر آن خطر قرار دهید. اما اگر خطر دین شما را تهدید نمود جان خود را سپر دین خود قرار دهید تا دینتان را حراست نمایید. اذا حضرت بلیه فاجعلوا اموالكم دون انفسكم و اذا نزلت نازله فاجعلوا انفسكم دون دینكم . این حقیقت را امامان در اندیشه و رفتار پایدار ساختند. زندگى خونین آنان بهترین گواه این مدعى است .

 - انما النسیى زیادة فى الكفر به الذین كفروا یحلونه عاما و یحرمونه عاما لیوا طئول عدة ما حرم الله فیحوا ما حرم الله زین لهم سوء اعمالهم .
همانا فراموشى در كفر (عصر جاهلیت )، بسیار بود كه به واسطه آن گمراهى مى شدند آنانى كه كفر ورزیده بودند، به طورى كه سالى را حلال و سالى را حرام مى شمردند تا پاى مال كنند شمار آن چه را كه خدا حرام كرده است . پس آنان ، حلال مى شمردند آن چه (ماه هایى ) را كه خدا حرام كرده بود. (بدین ترتیب ) كردار زشت شان بر آنان آراسته مى گردید.

-   - ان عدة الشهور عند الله اثنا عشر شهرا فى كتاب الله یوم خلق السماوات و الارض منها اربعة حرم ، ذلك الدین القیم فلا تظلموا فیهن انفسكم .
به راستى تعداد ماه ها در نزد خدا، دوازده ماه است . (و این ) در كتاب خدا است از روزى كه آسمان ها و زمین را آفرید. چهار ماه از آن ها (ذى قعده ، ذى حجه ، محرم و رجب ) حرام مى باشند. این است آیین استوار. پس در آن ماه ها بر خود ستم روا مدارید.
از این آیه ، استفاده مى گردد از هنگامى كه خداى سبحان ، زمین و آسمان ها را آفرید و كرات آسمانى ؛ از جمله ماه را در گردش به دور زمین به حركت در آورد، زمان را به سال و سال را به دوازده ماه ، به تعداد منازل ماه ، محدود و مشخص كرد و پیامبران الهى نیز بر اساس آن عمل كرده و اعمال و عبادات خویش (مانند روزه و حج ) را تعیین مى نمودند.
هم چنین در این آیه ، به حرمت چهار ماه از سال و لزوم نگهدارى احترام آن ها به صراحت بیان شده است و این كه شكستن حرمت آن ها و اقدام نمودند به جنگ و خون ریزى در این مدت ، ستم بر بشریت است .
مراد از ((كتاب الله )) در این آیه ، لوح محفوظ است و هم چنین در كتاب هایى كه بر پیامبران پیشین نازل شده اند، مطالب مزبور بیان شده اند  

- فاذا انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشركین حیث وجدتموهم ...
آن گاه كه ماه هاى حرام به پایان رسد، هر كجا مشركان را یافتید با آنان مبارزه كنید.
مشركان و كافران شبه عربستان ، صحنه را بر مسلمانان تنگ كرده و از هر سو با آنان دشمنى مى نمودند و گاهى اقدام به هجوم و آزار مسلمانان مى كردند. مسلمانان به ستوه آمده و از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم درخواست كردند كه به آنان اجازه نبرد با مشركان را بدهد. خداوند متعال آنان را امر به صبر نمود و فرمود كه حرمت ماه هاى حرام را نگهدارید و پس ‍ از پایان این ماه ها، پاسخ آنان را بدهید و هر كجا آنان را یافتید، با آنان مبارزه و نبرد كنید.

- فسیحوا فى الارض اربعة اشهر و اعلموا انكم غیر معجزى الله و ان الله مخزى الكافرین .
چهار ماه (به دور از جنگ و خون ریزى ) در زمین سیر و سیاحت كنید (و مراسم حج خود را به راحتى به جاى آورید) و بدانید كه شماها نمى توانید بازدارنده از خواست خدا باشید و به درستى كه خداوند متعال ، كافران را خوار مى كند.
در این آیه ، خداوند سبحان مردم را در استفاده بهینه از ماه هاى حرام ، از جمله سیر و سیاحت ، زیارت و انجام مراسم حج فرا خواند و آنان را به این امر تشویق كرده است و یادآورى نمود كه اگر بدخواهان و كافران بخواهند این آزادى را از مردم بگیرند، از سوى خداوند متعال به خوارى و نابودى مبتلا مى گردند.

- یا ایها الذین آمنوا لا تحلوا شعائر الله و لا الشهرالحرام  اى كسانى كه ایمان آورده اید، شعائر الهى و ماه حرام را بر خود حلال و مباح نسازید.
این آیه ، بنا به نقل برخى از مفسران  در روز فتح مكه ، خطاب به مسلمانان فاتح نازل شد و به آنان فرمان داد كه پس از پیروزى بر مشركان ، شعائر الهى و ماه هاى حرام را نادیده نگیرند و بسان گذشته ، نسبت به آن ها پاى بند و متعهد باشند.
بنابراین ، اگر آنان به مشركانى برسند كه آداب جاهلیت را در زیارت خانه خدا انجام مى دهند، نسبت به آنان عصبانى نشده و آنان را به قتل نرسانند. زیرا در خانه امن الهى و در ماه حرام قرار دارند.