تبیان، دستیار زندگی

آنچه از این پس با عنوان «روان‏شناسی موفقیت در نویسندگی» ارائه می‏شود، روشهای کاربردی برای نویسنده شدن است. معیارهای روان‏شناختیِ موفقیت در به کارگیری این روشها را به همراه این مباحث مطرح می‏کنیم. در این سلسله مقالات می‏کوشیم مطالب تجربه شده و قابل اجرا در قلمرو نویسندگی را ـ به ویژه برای مبلّغان گرامی ـ به زبان ساده عرضه کنیم.

شما خوانندگان هوشمند، به موازات مطالعه این نوشتار، گام به گام با آن همراه می‏شوید و با اجرای توصیه‏ها و تمرینهای مربوط به هر بخش، در وادی نویسندگی پیشرفت می‏کنید.

فروتنانه از شما خوانندگان فرهیخته خواهشمندیم که ما را از موهبت انتقادات سازنده و پیشنهادات ارزنده خود بهره‏مند سازید تا در بهبود کیفی این نوشته از آنها استفاده کنیم.

پرسشِ آغازین؛ پاسخ نوین

آنان که به نویسندگی علاقه‏مندند و در خود ذوق نویسندگی می‏یابند یا ضرورتِ هنر نویسندگی را دریافته‏اند، نخستین پرسشی که در ذهنشان جوانه می‏زند، این است که «برای نویسنده شدن از کجا باید آغاز کنیم؟»؛ «چه کنیم که بتوانیم آنچه را در ذهن و دلِ خود داریم، به رساترین و شیواترین وجه بنویسیم؟»

شاید به شیوه رایج، در پاسخ این پرسش، گفته شود که «برای نویسنده شدن باید از آیین نگارش و روش نوشتن آغاز کنیم». امّا ما بر این باوریم که برای نویسنده شدن و موفقیت در این زمینه باید از «نویسنده» آغاز کنیم؛ یعنی از کسی که می‏خواهد بنویسد. «نوشته» که اثر و معلول نویسنده و بازتابِ اندیشه اوست، در رتبه بعدی قرار دارد. از این رو در آغاز باید از شاخصهای روانیِ لازم برای موفقیت در نویسندگی بحث کنیم.

شبکه معرفتیِ موفقیت‏آمیز

از آنجا که شخصیت آدمی همان اندیشه اوست (ای برادر تو همین اندیشه‏ای)، جدول شخصیت او را شبکه‏ای از اندیشه‏های در هم تنیده، شکل می‏دهد؛ از این رو شبکه معرفتیِ ویژه‏ای لازم است تا آدمی بتواند با بهره‏مندیِ هوشمندانه از آن جدولِ معرفتی، به حلِّ «معّمای موفقیت در نویسندگی» نایل آید.

تاروپودِ «ذهن و دلِ یک نویسنده موفق» از اندیشه‏ها و احساسهای موفقیّت‏آمیزِ او بافته شده است و بافت قلبی و ذهنی او از آفَتِ اُفت‏آورِ ناامیدی مصون است.

«خودارزیابی» در عرصه نویسندگی آنچنان آسان است که از هم‏اکنون می‏توانی پیش‏بینی کنی که آیا در نویسندگی موفّق خواهی شد یا نه؟ به این صورت که ببینی آیا واقعا «فکر می‏کنی در نویسندگی می‏توانی موفق شوی یا نه؟». اگر شناخت، فکر و باورت این باشد که می‏توانی موفق شوی، قطعا این هویّتِ معرفتیِ خود باورانه، تو را به اقدامهای عالی در وادی نویسندگی وادار می‏کند و اقدامهای قاطعانه تو، خود باوری‏ات را به ثمر می‏نشاند؛ یعنی در عرصه نویسندگی می‏درخشی و لذّتِ نوشتن و عزّتِ «زکاتِ علم بخشیدن» را می‏چشی و عشق را بذل و ایثار می‏کنی.

امّا اگر کسی شناخت، فکر و باورش از خودش این باشد که نمی‏تواند در نویسندگی موفّق شود، این هویّت معرفتیِ خود شکنانه، او را به قهقرا می‏برد و اراده هر گونه اقدام سازنده در عرصه نوشتن را از او می‏گیرد و بر اثر این بی‏تحرّکیِ خودانکارانه، شکوفه استعدادهایش به خزان می‏نشیند. چنین فردی با این شبکه معرفتیِ نومیدانه و توان سوزانه هرگز موفق نمی‏شود، مگر آنکه از این خوابِ گران برخیزد و به این ایستایی خودخواسته و خودساخته پایان دهد و تواناییهای خود و دانش موفقیت را بیاموزد و روح امید را بر کالبد فکر و احساس خود بیفشاند.

پس شرط موفقیت در نویسندگی این است که از ژرفای جان باور کنی که می‏توانی.

خواستن واقعی

«اگر واقعا بخواهی می‏توانی»؛ این معیاری بزرگ و رازی سترگ برای موفقیت در نویسندگی است. اگر واقعا «بخواهی» نویسنده موفقی بشوی قطعا «می‏توانی». راهِ سنجشِ این معنا آسان است.

اگر می‏خواهی خود را بیازمایی و پی ببری به اینکه چه قدر در «خواستن واقعی» جدی هستی و چه قدر «توانستنِ خود» را باور کرده‏ای، ببین در عمل چه می‏کنی؟ آیا «شروع به نوشتن» می‏کنی؟ آیا به «نوشتن» تا موفقیتِ مطلوب ادامه می‏دهی؟ آیا سینه ذهن و دلِ خود را در مقابل هر نوع فکر و احساسِ دلسرد کننده سپر می‏کنی و اندیشه شکست را شکست می‏دهی؟ اگر دیدی چنین است، بدان که «واقعا می‏خواهی» که نویسنده موفقی بشوی و «واقعا باور کرده‏ای که می‏توانی». در این صورت می‏توان گفت که در واقع نویسنده موفقی شده‏ای! چرا که «سالی که نکوست از بهارش پیداست». موفقیت تو همین امروز هم هویداست و تو با هر سطر و با هر روز نوشتن، قلّه‏ای از قلل رفیع و کران ناپیدای پیروزی را فتح می‏کنی.

غلبه بر وسوسه نتوانستن

یکی از ترسهای شایع در میان آدمیان، ترس از ناشناخته‏هاست. آغازِ راهِ قلم زدن در اقلیم نویسندگی، به نوعی قدم زدن در وادی ناشناخته‏ای است که در ذهن و دل بسیاری از انسانها ترسِ وهم‏انگیزی تولید می‏کند. مطالعه تجارب آغاز کار نویسندگان بزرگ نشان می‏دهد که ترسِ مبهمی از قلم و کاغذ و نوشتن داشته‏اند و ندای نتوانستن در وجودشان طنین‏انداز می‏شده، امّا به این «وسوسه نتوانستن» اعتنایی نکرده‏اند و با رفتن به سراغ قلم و کاغذ، «نوشتن» را آغاز کرده‏اند و با کمال تعجّب، فرشته امید در گستره هستی‏شان «ندای توانستن» را در داده، و آنان «شجاعت نوشتن» را در خود جلوه‏گر دیده و متجلّی ساخته‏اند. در نتیجه با اراده‏ای مصمّم و انگیزه‏ای سرشار از ایمان به موفقیت توانسته‏اند از نخستین سدِّ ذهنیِ نفسگیر عبور کنند وبه فراخنای هموار و سبز گسترِ نویسندگی برسند.

شکستن طلسم شروع

همین الان شروع کن. متن ساده‏ای بنویس. موضوع این متنِ متین می‏تواند زیباترین و خیال‏انگیزترین و شادی بخش‏ترین خاطره گذشته تو باشد. آن‏چنان به ژرفای آن خاطره سفر کن که گویی هم‏اکنون دوباره تکرار می‏شود. تو در نوشته‏ات به بازآفرینی آن رویداد زیبا بپرداز و آن را با خلاّقیت اعجازآمیز ذهنی‏ات دوباره تصویر کن.

فعلاً دغدغه درست نویسی، شیوا و رسانویسی هم نداشته باش. «هر چه می‏خواهد دلِ شادت، بنویس.» فقط بنویس برای آنکه نوشته باشی. از خودت توقّعِ نوشتنِ یک متن بی‏عیب و نقص را نداشته باش؛ انتظار نداشته باش که متنی لبریز از آرایه‏های ادبی و پیراسته از نقایص و نواقص دستوری بنویسی. هر طور که فعلاً می‏توانی، بنویس. هر روز این ملاک است. یک سطر، دو سطر، ده سطر، یک صفحه یا بیشتر بنویس؛ مقداری بنویس و در یک فرصت مناسب به یکی از استادان و دوستانِ آشنا به نویسندگی ارائه کن و از او بخواه تا به نقد و بررسی و اصلاح نوشته‏ات بپردازد.

معجزه تشویق

تا آنجا که می‏توانی نوشته خود را به استاد یا دوستی ارائه کن که ضمن نقد عالمانه و منصفانه آن، روحیه شوق‏انگیزی و تشویق در بیان و رفتار و برخورد او موج می‏زند؛ به گونه‏ای که صرف نظر از جایگاه ادبی و علمیِ نوشته تو، همواره به نقاط قوّت و نکات مثبتِ نوشته‏ات تکیه، توجّه و تمرکز کند و برای آن، تو را تحسین و تشویق نماید؛ زیرا به تجربه دریافته‏ایم که تشویق و تحسین برای موفقیت در نویسندگی معجزه می‏کند و رواست اگر آن را شاه کلید موفقیت در نویسندگی بدانیم و بنامیم.

تشویق، بالِ استعدادهای تو را باز می‏کند و تواناییهای نهفته ناآزموده تو را فرا می‏خواند و به محک تجربه می‏کشاند و تو با دیدنِ شکوفه‏های نو شکفته تواناییهای بروز یافته‏ات به وجد می‏آیی و نیروی بیکران درونت را کشف می‏کنی و تواناییهای نو آموخته‏ات را برای صعود بر بامِ سعادت بسیج می‏کنی و از زندگی خود یک شاهکارِ عاشقانه و مقتدرانه می‏سازی.

نقد پذیری، آری؛ ایستایی هرگز!

انسانها به حسب زمینه‏های فرهنگی و تربیتی و حوزه‏های معرفتی و باورهای خود متفاوتند و ویژگیهای شخصیتی منحصر به فردی دارند. از این رو اگر به هر دلیل یا علّتی، کسی که قرار است نوشته تو را نقد و بررسی و اصلاح کند، با تو و نوشته‏ات برخورد منفی و یأس‏آمیز و دلسرد کننده داشت، هرگز از داوری امید شکنانه او نگرانی به خود راه نده و خود را به توقف و ایستایی فرا نخوان، بلکه با حفظ روحیه امیدواری و توکّل به خدا بکوش که از تذکّراتِ اصلاحیِ منصفانه او برای پیشرفت در نویسندگی بهره‏مند شوی و برداشت و برخورد او را به معنای «نتوانستنِ خود» معنا نکن ؛ چرا که توانِ خدادادیِ تو از درونت می‏جوشد و وابسته به قضاوتهای دیگران نیست.

تو می‏توانی مستقل از آرای دیگران به راه روشنِ اندیشمندانه‏ات ادامه دهی و صرفا از نظرهای سازنده و پیش برنده آنان بهره‏مند شوی، بی آنکه از نگرشهای بازدارنده‏شان متأثر و اندوهمند شوی.

تجربه بالندگی در پرتو امید

اگر در آغازِ کار نویسندگی، حتی یک سطر هم نتوانی بنویسی، نباید نا امید شوی. این به این معنا نیست که هیچ وقت نمی‏توانی؛ کدام نویسنده کارآزموده و ماهر و معروفی را سراغ داری که در آغاز نویسندگی‏اش، به خوبیِ امروزش می‏توانسته بنویسد؟ هیچ نویسنده‏ای «مادرزادی» نویسنده به دنیا نیامده است.

البته هر میزان موفقیت در وادی نویسندگی امری نسبی است و هر کس فقط قلّه‏ای از قلل و ساحَتی از وسعت کران ناپیدای نویسندگی را فتح کرده است.