| روز نهم (روز عرفه)
| □ |
| مرحوم «علاّمه مجلسى» مى گوید: روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامى است و كسى كه بتواند این روز را در «عرفات» باشد، توفیق بزرگى دارد. این روز اعمال و دعاهاى فراوانى دارد و بهترین عمل در این روز، دعا است.(1)
این روز، براى تقویت معرفت الهى، و رابطه عمیق تر با حضرت حق و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، بسیار مناسب و مغتنم است. ▼ |
| مرحوم «علاّمه مجلسى» مى گوید: روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامى است و كسى كه بتواند این روز را در «عرفات» باشد، توفیق بزرگى دارد. این روز اعمال و دعاهاى فراوانى دارد و بهترین عمل در این روز، دعا است.(1)
این روز، براى تقویت معرفت الهى، و رابطه عمیق تر با حضرت حق و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، بسیار مناسب و مغتنم است.
این روز، بویژه براى كسانى كه در سرزمین پرخاطره و انسان ساز «عرفات» باشند و در مناسك حج شركت داشته باشند، سعادت مضاعف خواهد بود; آنان كه در لباس سفید احرام، با قلبى مملوّ از عشق خداوند، دعاى عرفه امام حسین(علیه السلام) را در سرزمین عرفات زمزمه مى كنند، از این زلال معرفت ناب، بیش از دیگران سیراب مى شوند.
امام باقر(علیه السلام) از امام زین العابدین(علیه السلام) روایت كرده است كه آن حضرت در روز عرفه جمعى را مشاهده كرد كه دست نیاز به سوى مردم دراز كرده و كمك مى خواستند! حضرت فرمود: واى بر شما! آیا از غیر خدا در این روز حاجت مى طلبید در حالى كه در این روز امید مى رود كه فضل خداوند حتّى شامل بچّه هایى شود كه در شكم مادرانند.(2)
در روز عرفه، مخصوصاً دعا براى مؤمنان و دوستان بسیار سفارش شده است. چه آنان كه زنده اند و چه كسانى كه از دنیا رفته اند.(3)
از ابراهیم بن هاشم كه از بزرگان شیعه است چنین نقل شده كه: «عبد اللّه بن جندب» را در سرزمین عرفات دیدم كه در روز عرفه، غرق در دعا و راز و نیاز بود. دست هاى خود را به سوى آسمان بلند كرده بود و اشك از چشمانش سرازیر بود، و فراوان گریه مى كرد; در پایان نزد او رفتم و گفتم: وقوف و عبادت هیچ كس را مثل تو ندیدم. گفت به خدا سوگند! فقط براى برادران مؤمن دعا كردم، زیرا از امام موسى كاظم(علیه السلام) شنیدم كه فرمود: هر كس براى برادران مؤمن خود دعا كند، از عرش ندا مى رسد كه صدهزار برابر آن براى خود تو خواهد بود، و من نخواستم از صد هزار برابر دعاى فرشتگان كه یقیناً مستجاب است، دست بردارم! و براى خودم دعا كنم كه نمى دانم مستجاب خواهد شد یا خیر!(4)
اعمال روز عرفه:
1ـ روزه گرفتن; كه پاداش فراوانى دارد. ولى اگر روزه در آن روز سبب ضعف و ناتوانى جهت دعا و انجام اعمال و عبادات روز عرفه شود ترك آن بهتر است!(5) (البتّه روزه مربوط به كسانى است كه در وطن هستند یا قصد اقامت ده روز كرده اند).
2ـ غسل كردن قبل از غروب آفتاب.(6)
3ـ زیارت امام حسین(علیه السلام)، كه زیارت آن حضرت در روز عرفه طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) پاداش حج و عمره بسیار، و جهاد فراوان دارد.(7)
در روایت دیگرى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است كه خداوند در روز عرفه، توجّه خاصّى به زائران قبر امام حسین(علیه السلام) دارد، حاجاتشان را برآورده مى سازد و گناهانشان را مى آمرزد.(8)
در حدیث دیگرى از سه امام بزرگوار، حضرت امام صادق و امام كاظم و امام رضا(علیهم السلام) آمده است كه هر كس روز عرفه به زیارت امام حسین(علیه السلام) برود، خداوند او را با ایمان محكم همراه با اطمینان باز مى گرداند.(9)
به هر حال، همان گونه كه «سیّد بن طاووس»، در «اقبال» فرموده است: احادیث در فضیلت زیارت امام حسین(علیه السلام) در روز عرفه، متواتر است.(10) به همین دلیل سیل مشتاقان در این روز به سوى مرقد آن حضرت سرازیر مى شود.
4ـ پس از نماز عصر، و قبل از آن كه دعاهاى روز عرفه را بخواند، دو ركعت نماز در زیر آسمان، بجا آورد و به گناهان و خطاهاى خود اعتراف كند، كه امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر كس چنین كند، پاداش كسانى كه در سرزمین عرفاتند، را خواهد داشت و گناهانش آمرزیده گردد.(11)
مرحوم «شیخ كفعمى» كیفیّت نماز را این گونه آورده است: پس از آن كه نماز ظهر و عصر را با ركوع و سجود نیكو، بجا آوردى، دو ركعت نماز بخوان ; در ركعت اوّل بعد از سوره حمد، سوره توحید (قل هو اللّه احد) و در ركعت دوم، پس از سوره حمد، سوره قُل یا اَیُّهَا الْكافِرُون را بخوان. بعد از آن نیز چهار ركعت نماز بگزار (هر دو ركعت به یك سلام). و در هر ركعت بعد از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید را بخوان (كه نماز امیرالمؤمنین نیز به همین صورت است) آنگاه این تسبیحات را كه از رسول خدا نقل شده است و «سیّدبن طاووس» آن را در «اقبال» آورده، بخوان:
سُبْحانَ مَنْ فِى السَّماءِ عَرْشُهُ... (این تسبیحات را در اعمال شب عرفه ذكر كردیم).
آنگاه صد مرتبه بگو: |
| سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ. |
| منزّه است خدا و حمد از آن خداست و معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از توصیف است. | |
| و صد مرتبه سوره قُل هُوَ اللّهُ أحَد را بخوان.
صد مرتبه آیة الكرسى.
صد مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمّد.
ده مرتبه |
| لااِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى |
| معبودى جز خدا نیست یگانه اى كه شریك ندارد پادشاهى خاصّ اوست و از آن اوست حمد زنده كند | |
| وَیُمیتُ، وَیُمیتُ وَیُحْیى، وَهُوَ حَىٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلى كُلِّ |
| و بمیراند و بمیراند و زنده كند و اوست زنده اى كه نمیرد هر چه خیر است به دست اوست و او بر همه | |
| شَىْء قَدیرٌ. |
| چیز تواناست. | |
| ده مرتبه |
| اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا اِلـهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، وَاَتُوبُ اِلَیْهِ. |
| آمرزش خواهم از خدایى كه معبود به حقى جز او نیست كه زنده و پاینده است و به سویش توبه كنم. | |
| ده مرتبه یا اَللهُ ـ ده مرتبه یا رَحْمنُ ـ ده مرتبه یا رَحیمُ ـ ده مرتبه یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ ـ ده مرتبه یا حَىُّ یا قَیُّومُ ـ ده مرتبه یا حَنّانُ یا مَنّانُ ـ ده مرتبه یا لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ ـ ده مرتبه آمینَ.
پس آنگاه بگو: |
| اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ، یا مَنْ یَحُولُ |
| خدایا از تو خواهم اى كسى كه او نزدیكتر است به من از رگ گردن اى كه حائل شود | |
| بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاَْعْلى وَ بِالاُْفُقِ الْمُبینِ، یا مَنْ هُوَ |
| میان انسان و دلش اى كه او در دیدگاه اعلى است و در افق آشكارى است اى كه او | |
| الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى، یا مَنْ لَیْسَ كَمِثْلِهِ شَىْءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ |
| بخشاینده است و بر عرش استیلا دارد اى كه نیست مانندش چیزى و او شنوا و | |
| الْبَصیرُ، اَسْئَلُكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد. |
| بینا است از تو خواهم كه درود فرستى بر محمّد و آل محمّد. | |
| آنگاه حاجت خود را از خداوند طلب كن كه برآورده خواهد شد، ان شاءاللّه.(12)
(دعاى كوتاه بالا دعاى بسیار پرمحتوایى است كه سزاوار است انسان هر زمان كه حال دعا پیدا كند از آن بهره گیرد و همچنین در قنوت هاى نماز مى توان از آن استفاده كرد; دعایى است كه جمله هاى آن غالباً از آیات قرآن گرفته شده و صفات جمال و جلال خداوند در آن منعكس است).
مرحوم «كفعمى» در ادامه مى افزاید: پس از آن این صلوات را بخوان; امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر كس بخواهد محمّد و آل محمّد را با صلوات بر آنان مسرور و خشنود سازد، این صلوات را بخواند(13): |
| اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطى، وَیا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ، وَیا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ، |
| خدایا اى بخشنده ترین عطابخشان و اى بهترین درخواست شدگان و اى مهربانترین كسى كه از او مهربانى جویند | |
| اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى الاَْوَّلینَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى |
| خدایا درود فرست بر محمّد و آلش در زمره پیشینیان و درود فرست بر محمّد و آلش در زمره | |
| الاْخِرینَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى الْمَلاَِ الاَْعْلى، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد |
| پسینیان و درود فرست بر محمّد و آلش در ساكنین عالم بالا و درود فرست بر محمّد | |
| وَآلِهِ فِى الْمُرْسَلینَ، اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ الْوَسیلَةَ وَ الْفَضیلَةَ، |
| و آلش در زمره مرسلین خدایا عطا كن به محمّد و آلش مقام وسیله و فضیلت | |
| وَالشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْكَبیرَةَ، اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّى اللهُ |
| و شرف و رفعت و درجه بلند خدایا من ایمان آوردم به محمّد صلى الله | |
| عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ اَرَهُ، فَلا تَحْرِمْنى فِى الْقِیمَةِ رُؤْیَتَهُ، وَ ارْزُقْنى صُحْبَتَهُ، |
| علیه و آله با این كه او را ندیده ام پس در روز قیامت از دیدارش محرومم مفرما و مصاحبت و همنشینى او را روزیم فرما | |
| وَتَوَفَّنى عَلى مِلَّتِهِ، وَ اسْقِنى مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً، لا |
| و بر كیش او بمیرانم و بنوشانم از حوض او (حوض كوثر) نوشاندنى سیراب و جانبخش و گوارا كه | |
| اَظْمَأُ بَعْدَهُ اَبَداً، اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْء قَدیرٌ، اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّى |
| پس از آن هرگز تشنه نشوم كه براستى تو بر هر چیز توانایى خدایا من ایمان آورده ام به محمّد صلى | |
| اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ، فَعَرِّفْنى فِى الْجِنانِ وَجْهَهُ، اَللّـهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً |
| الله علیه وآله و او را ندیده ام پس در بهشت رویش را به من نشان ده خدایا برسان به محمّد | |
| صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ مِنّى، تَحِیَّةً كَثیرَةً وَسَلاماً. |
| صلى الله علیه و آله از جانب من تحیتى بسیار و سلامى. | |
| آنگاه دعاى «امّ داوود» را بخوان (كه در اعمال نیمه ماه رجب ـ صفحه 647 ـ گذشت). سپس این تسبیحات را كه پاداش فراوانى دارد،
بخوان: |
| سُبْحانَ اللهِ قَبْلَ كُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ بَعْدَ كُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ مَعَ |
| منزه باد خدا پیش ازهر كس و منزه باد خدا پس از هركس و منزه باد خدا با | |
| كُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ یَبْقى رَبُّنا و یَفْنى كُلُّ أَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً |
| هركس و منزه باد خدا كه باقى ماند پروردگار ما و فانى شود هركس و منزه باد خدا تنزیهى | |
| یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً كَثیراً قَبْلَ كُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ |
| كه فزونى گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونى بسیارى پیش از هركس و منزه باد خدا | |
| تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً كَثیراً بَعْدَ كُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ |
| تنزیهى كه فزونى گیرد برتسبیح تسبیح گویان فزونى بسیارى پس از هر كس و منزه باد | |
| اللهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً كَثیراً مَعَ كُلِّ اَحَد، وَسُبْحانَ |
| خدا تنزیهى كه فزونى گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونى بسیار با هر كس، و منزه باد | |
| اللهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً كَثیراً لِرَبِّنَا الْباقى وَیَفْنى كُلُّ |
| خدا تنزیهى كه فزونى گیرد بر تسبیح تسبیح گویان برترى بسیارى براى پروردگار ما كه باقى ماند و جز او فانى شود هر | |
| اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً لا یُحْصى وَ لا یُدْرى وَ لا یُنْسى، وَ لا یَبْلى |
| كس و منزه باد خدا تنزیهى كه به شماره در نیاید و دانسته نشود و فراموش نگردد و كهنه نشود | |
| وَ لا یَفْنى وَ لَیْسَ لَهُ مُنْتَهى، وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یَدُومُ بِدَوامِهِ، وَ یَبْقى |
| و فنا نپذیرد و انتهایى برایش نباشد و منزه باد خدا تنزیهى كه دوام داشته باشدبه دوام او و باقى ماند | |
| بِبَقآئِهِ فى سِنِى الْعالَمینَ، وَ شُهُورِ الدُّهُورِ، وَ اَیّامِ الدُّنْیا وَ ساعاتِ اللَّیْلِ |
| به بقاى او در طول سالهاى این جهان و سایر جهانیان و ماههاى این روزگار و هر روزگار و روزهاى دنیا و ساعات شب | |
| وَ النَّهارِ، وَ سُبْحانَ اللهِ اَبَدَ الاَْبَدِ، وَمَعَ الاَْبَدِ مِمّا لا یُحْصیهِ الْعَدَدُ، وَ لا |
| و روز و منزه باد خدا تا جاویدان است جاوید و و همراه با جاوید بد انسان كه شماره اش نتوان كرد و | |
| یُفْنیهِ الاَْمَدُ، وَ لا یَقْطَعُهُ الاَْبَدُ، وَتَبارَكَ اللهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ. |
| زمان و مدت آن را به فنا نكشاند و قطعش نكند «هرگز» و بزرگ است خدا بهترین آفریدگان. | |
| بار دیگر همین دعا را بخوان، ولى بجاى سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ كلِّ أَحَد، بگو: وَ الْحَمْدُ لِلّه قَبْلَ كُلِّ اَحَد، و هر جا كه كلمه سُبْحانَ اللّه دارد; به جاى آن اَلْحَمدُ لِلّه بگو و دعا را تا آخر بخوان.
براى بار سوم از ابتدا شروع كن ولى این بار به جاى سُبْحانَ اللّهِ، بگو: لا إِلهَ إلاّ اللّه. مثلاً بگو: لا إله إلاّ اللّه قَبْلَ كُلِّ أَحَد...
در مرتبه چهارم، دعا را از ابتدا شروع كن و تا آخر بخوان، ولى به جاى سبحان اللّه بگو أللّه اكبر. مثلاً مى گویى: أللّه أكبر قَبلَ كلِّ أحد...
سپس دعاى أللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأ وَ تَهَیَّأَ را بخوان (كه در اعمال شب جمعه، صفحه 966 خواهد آمد).(14)
آنگاه با نهایت خشوع و فروتنى، دعاى چهل و هفتم «صحیفه سجّادیّه» را بخوان كه بسیار دعاى گران قدر و ارزشمندى است.(15)
5- دعاى معروف عرفه
از جمله دعاهایى كه خواندنش در روز عرفه سفارش شده است دعاى معروف و مشهور سالار شهیدان امام حسین(علیه السلام) است كه ازمحتواى بسیارباارزش وبى نظیرى برخورداراست;این دعاى پرفیض،گنجینه اى از معارف اسلامى است كه راه خداشناسى و توبه و بازگشت به او را، به هر خداجوى مسلمانى مى آموزد، و روح را به بالاترین اوج معرفت، مى رساند; مى توان گفت یك دوره عرفان اسلامى در آن درج است.
بشر و بشیر(16) از فرزندان «غالب اسدى» روایت كرده اند كه: عصر روز «عرفه» در سرزمین «عرفات» خدمت امام حسین(علیه السلام) بودیم كه آن حضرت با گروهى از اهل بیت و شیعیان خود، در نهایت خشوع و فروتنى، از خیمه خویش بیرون آمدند و در قسمت چپ كوه [= جبل الرحمه، كوه معروفى است در وسط عرفات] رو به سوى كعبه ایستادند و همانند فقیر و نیازمندى كه چیزى طلب كند، دست ها را در برابر صورت گرفتند و این دعا را خواندند.
التماس دعا |
