همه عالم به دنبال حسینه
و حسین ( علیه السلام) چون برزمین فتاد، چشمه عشق افلاكى، از خاك جوشیده و زمین و زمان درهم پیچید . زمان برمدار عاشورا و زمین برگرد كربلا، به طواف آمد و از آن روز هر لحظه عاشورا شد و هر جا كربلا . نام حسین در همه عالم پیچید . امروز چون بیرق عزاى حسین ( علیه السلام) برافراشته مىشود، عالم در مصیبتسنگین او به سوگ مىنشیند .
عزت و افتخار حسینى در كلام امام خمینى
حضرت امام خمینى در اینباره چنین مىفرماید:
شما در كجا سراغ دارید كه ملتى اینطور هماهنگ بشود؟ اینها را در تمام كشورهاى اسلامى و ملتهاى اسلام، سید الشهداء در روز تاسوعا و عاشورا هماهنگ كرده است; بروید هندوستان همین بساط است، بروید پاكستان همین بساط است، بروید افغانستان همین بساط است . هرجا بروید همین بساط است .
محرم در كولومبیا
مراسم عزادارى در كولومبیا به صورت سنتى در ایام سوگوارى حضرت اباعبداللهالحسین اجرا مىشود . شیعیان مهاجر در این كشور فاقد حسینیه یا فاطمیه هستند; ولى با امكانات محدود، عزت و افتخار حسینى را به نمایش مىگذارند . تنها مكان تجمع آنان مسجد شهرمایكائو است .
عاشورا در كانادا
برگزارى مراسم دهه محرم و عاشورا از جمله نمودهاى فرهنگى ویژه شیعیان كاناداست .
برجستهترین ویژگى مراسم عزت و افتخار حسینى كه به صورت مشترك بین جامعه شیعیان مقیم كانادا برگزار مىشود; تشكیل مجالس سخنرانى است كه آنها با دعوت از روحانیان از كشورهاى عراق، لبنان، هند، پاكستان و ایران، از سخنان آنها استفاده مىكنند .
اجراى مراسم عزادارى شیعیان، در مكانهاى استیجارى سرپوشیده، به عنوان حسینیه است و توام با سینه زنى و زنجیر زنى مىباشد . در سال 1993 میلادى، برخى از شیعیان در شهر «تورنتو» كانادا، براى مطرح كردن شیعه به عنوان یك جمعیت مطرح در آن كشور، اقدام به برگزارى راهپیمایى به صورت دستههاى عزادارى نمود كه این موضوع در مطبوعات كانادا نیز منعكس گردید .
قاره آفریقا
شیعیان آفریقاى شرقى، شیعیان دوازده امامى و جمع بیشترى از آنان شیعیان اسماعیلى هستند . در ایام محرم، شیعیان اسماعیلى در مساجد خود به نام «جماعتخوان» و شیعیان امامیه هندى و پاكستانى در مساجد خود به نام «امامباره» به عزادارى براى امام حسین و شهداى كربلا مىپردازند .
عاشورا و محرم در مصر
اولین علوى كه پا به مصر گذاشت، «على بن محمد بن عبدالله» بود و بسیارى از مردم مصر با وى بیعت كردند . تشیع در مصر هواداران بسیارى داشت، تا این كه متوكل عباسى به سبب ترس از قیام و نهضت علویون، دستور تبعید خاندان ابوطالب را از مصر به عراق در سال 236 قمرى صادر كرد . پس از سقوط فاطمیان در مصر، فقط میلاد فرخنده امام حسین تا به امروز همچنان پابرجاست كه همراه با برقرارى جشنهاى رسمى و با شكوه طى چند روز برگزار مىشود . صوفیان مصر، شب نیمه شعبان و ماه مبارك رمضان را همچنان جشن مىگیرند .
عاشورا در تونس
با تسلط فاطمیان در سال 909 میلادى بر تونس، مذهب شیعه دراین كشور كوچك آفریقایى گسترش یافت و باتاسیس شهر مهدیه بر ساحل دریاى مدیترانه، فاطمیان اقدام به ترویج مذهب شیعه در سراسركشور تونس و سپس در شمال آفریقا نمودند . رفته رفته ایام الله تاسوعا و عاشورا جزو سنتهاى مذهبى تونس شد و روز عاشورا از تعطیلات رسمى تونس محسوب مىشد . مردم تونس به پاس عزت و افتخار حسینى در ایام محرم از هرگونه مراسم شادى مثل جشن عروسى و ختنهكنان و ... خوددارى مىكردند و معتقد بودند كه اجراى مراسم شادى در این ایام «مش ملیح» یعنى خوش یمن نیست .
یكى دیگر از مراسم این ایام كه به اعتقاد آنها صورت مىگیرد، همراهى در عزادارى حضرتزهراست كه با رفتن به قبرستان در صبح عاشورا، با فاطمه زهرا هم ناله مىشوند . مردم تونس بنابر یك سنت قدیمى، معتقدند كه همه ارواح در روز عاشورا كنار قبر خود حضور پیدا مىكنند و منتظر دیدار بستگان زنده خود هستند و نمىخواهند این انتظار به ناامیدى مبدل گردد و معتقدند ارواحى كه دیدار كننده نداشته باشند، حضرت فاطمه برقبور آنهاتوقف مىكند و جهت آمرزش آنها فاتحه مىخواند .
مردم تونس در این روز هزینه بسیارى جهتخرید طعام و میوه اختصاص مىدهند و روز تاسوعا تاكید برخوردن گوشت مرغ و غذایى شبیه ماكارانى دارند . شب عاشورا با آتش زدن علفهاى خشك و شعلهور كردن آنها كه به «اجیجه» شهرت دارد، گلولههایى را شلیك مىكنند و بر این اعتقادند كه این عمل، موجب شادمانى اطفال كربلا مىگردد . (6)
محرم و صفر در سنگال
شیعیان سنگال بیشتر لبنانى مهاجر كه حدود دوهزار و پانصد و دوهزار سنگالى هستند كه در محرم و مخصوصا عاشورا، مراسم عزادارى برپا مىكنند .
روز عاشورا (معروف به تنخریت) در این كشور تعطیل رسمى است و بعضا هر فرقهاى، روزى را تعطیل مىكند و گاه پیش مىآید كه دویا سه روز متوالى تعطیل است .
مراسم عاشورا در سنگال شكل سنتى دارد و هر فرقه به سبك خودش به عزادارى مىپردازند . مثلا در بین فرقههاى تیجانیه و قادریه تا اندازهاى مرثیه خوانى رواج دارد و واقعه عاشورا را از طریق نوارهاى صوتى براى مردم تشریح مىكنند . برخى به آداب و رسوم سنتى پاىبند نیستند; ولى در روز عاشورا به نماز و روزه مىپردازند و هزار بار (قل هوالله احد) و (استغفرالله) مىخوانند و صلوات مىفرستند .
عاشورا در مراكش
سنتحسنهاى كه در دیگر كشورهاى اسلامى وجود ندارد یاكمتر وجود دارد، این است كه مردم مراكش در روز عاشورا دستهجمعى زكات مىپردازند، تا از این طریق به یارى افراد بىبضاعت و مستحق بشتابند . این زكات به دارایىهاى ثابت و منقول و سودهاى به دست آمده آنها در سال جارى تعلق مىگیرد كه به سبك جشن عاطفهها جمع آورى و به فقرا و مستمندان مىپردازند و از سوى دیگر احیاى عاشورا براى مردم مغرب یادآور شهادت سبطنبى (حسین بن على) در كربلاست .
عاشورا در سومالى
با هجرت جمعى از شیرازىهاى ایران به آفریقا در اوایل قرن سوم هجرى، اسلام، فرهنگ، تمدن و هنر ایرانى به آن قاره راه پیدا كرد . مردم سومالى ایام محرم به ویژه عاشورا را بزرگ مىدارند .
محرم و صفر در كنیا
مردم كنیا، آغاز ماه محرم را آغاز سال هجرى قمرى مىدانند . مراسم عزادارى مردم كنیا در جراید این كشور منعكس مىشود . روش عزادارى مردم كنیا و مجالس وعظ، سخنرانى، سینه زنى، و اصطلاحت عزادار، مجلس (Majlis) ماتم، امام باره و چهلم ( Chelum) نشانگر آن است كه این مراسم چند قرن پیش توسط ایرانیان شیعه به این سرزمین منتقل شده است . مردم كنیا در كنار مراسم سینه زنى، زنجیرزنى، مرثیهسرایى، مجالس تعزیه خوانى (شبیه خوانى) نیز بر پا مىكنند . بعد از چهل روز هم مراسم چهلم امام و شهداى نینوا برپا مىكنند . شیعیان كنیا براین باورند كه آخرین روز صفر، روز قصاص و كشته شدن عمر سعد توسط مختار ثقفى است، لذا به این مناسبت، این روز را جشن مىگیرند و پارچههاى سیاه را از تن بیرون مىآورند و به شادى مىپردازند .
عاشورا در سیرالئون
از چند سال پیش در دهه اول ماه محرم و اربعین حسینى، در انستیتو بین المللى علوم اسلام (مهد جمهورى اسلامى ایران) هر شب در سالن اجتماعات رایزنى فرهنگى . مراسم عزادارى و سوگوارى اباعبدالله الحسین برگزار مىشود و در برخى از شهرهاى مهم سیرالئون از جمله «بو» و «كنیما» نیز مراسم مشابهى توسط برخى از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم (تبعه سیرالئون) تشكیل مىشود و به ایراد سخنرانى مىپردازند .
محرم در پاكستان
در ایام محرم و عاشورا جامعه پاكستان حالتسوگوارانهاى به خود مىگیرد و «امام باره» ها و «ذوالجناح» ها كه نقش عمدهاى در فرهنگ عزادارى عاشوراى پاكستان دارند، فعال مىشوند . تاسوعا و عاشورا در سراسر این كشور تعطیل رسمى است و مردم پاكستان فرصت مناسبى براى شركت درمراسم عزادارى دارند . صدا و سیماى پاكستان، روزهاى محرم به ویژه تاسوعا و عاشورا برنامههاى عادى خود را قطع و یكسره برنامههاى مخصوص مراسم عزادارى و اخبار ایام را پخش مىكنند .
محرم در هند
بزرگترین جمعیت تشیع در جهان، در شبه قاره هند و پاكستان است كه تعداد شیعیان هند دوبرابر شیعیان ایران است . (10) مضامین و ارزشهاى شیعى در ادب اردو كه در معمارى امام بارهها به كاررفته است، به چشم مىخورد . در شهر لكنهو با وجود نفوذ بریتانیا، فرهنگ غنى شیعه ادامه یافت و مدرسه «الواعظین» به تربیت مربیان و مبلغان شیعه مىپرداخت . شیعیان هند در ماه محرم هرسال، مراسم با عظمتى در بزرگداشت عزت و افتخار حسینى برپا مىكنند . در این مراسم به سخنرانى و بیان وقایع كربلا با نثر و نظم مىپردازند و متعاقب آن مراسم سینه زنى اجرا مىشود و آرامگاه كوچكى به نام «تعزیه» و علمهایى كه معروف به بیرق حضرت الوالفضل است، در اماكن متبرك خود به نام «امام باره» نگهدارى مىكنند و در روز عاشورا، طى مراسمى، دسته جمعى بیرون مىآورند (نظیر مراسم حمل نخل كه دریزد، جنوب خراسان، و بعضى از شهرهاى اصفهان، مثل شهر علویجه و دیگر شهرهاى ایران مرسوم است)
شور مصیبت امام حسین، تاثیر روحى فوقالعادهاى بر زنان آن دیار باقى مىگذارد . به طورى كه النگوهاى خود را مىشكنند، سرخود را شانه نمىزنند، جواهرات برخویشتن نمىآویزند و از پوشیدنىهایى به رنگ روشن خوددارى مىكنند . این سوگوارىها گاهى تا اربعین امام حسین ادامه مىیابد . مراسم عاشورا، اهل سنت در هند را تحت تاثیر قرارداده و موجب تقرب آنان به شیعه گشته است، به طورى كه عقیده تفضیله (برترى امام على و فرزندانش برسایرخلفا) از سوى بسیارى از نخبگان سنى پذیرفته شده و از بنىامیه تبرى مىجویند .
در خانههاى شیعیان به تعداد افراد خانواده، ماكتهایى شبیه حرم مطهر ائمه وجود دارد كه به «شبیه روضه» مشهوراست . شیعیان هند با روشن كردن شمع و یا عود در كنار آنها حماسه كربلا را در قلوب خود زنده نگه مىدارند . مردان نیز در انجمنهاى مختلفى كه تحت عنوان «انجمن ماتم» استبه عزادارى مىپردازند و در حالى كه شمایل بهدست دارند، از خانهاى به خانه دیگر مىروند و در غروب عاشورا، به محلهایى كه «كربلا» نام گذارى شده است مىروند و درآنجا شمایل را به خاك مىسپارند .
عاشورا در آلمان
پس از جنگ جهانى اول، گروهى از سربازان و افسران مسلمان ارتشهاى درگیر، در آلمان باقى ماندند . طبق منابع آلمانىها در حال حاضر حدود دو میلیون مسلمان در جمهورى فدرال آلمان زندگى مىكنند كه بیشتر آنان شیعه و در شهرهاى فرانكفورت، مونیخ، آخن، هانوور، هامبورگ زندگى مىكنند . در شهر هامبورگ حدود پانزده هزار ایرانى زندگى مىكنند كه محل عبادت و عزادارى آنها مسجدى در كنار دریاچه «استر» است . ساختن این مسجد در سال1332ش، بنا به تقاضاى جمعى از شیعیان ایرانى مقیم هامبورگ به دستور آیه الله العظمى بروجردى شد .
برنامههاى عزادارى در مسجد هامبورگ در ایام محرم به ویژه تاسوعا و عاشورا با تلاوت قرآن و سپس سخنرانى آغاز مىشود و با سینه زنى به پایان مىرسد، شیعیان ایرانى و پاكستانى و افغانى بیشترین عزاداران را تشكیل مىدهند كه برخى از آنان از شهرهاى اطراف آلمان كه تا چهارصد كیلومتر بامركز اسلامى هامبورگ فاصله دارد، شركت مىكنند و تا صبح در آنجا به عزادارى مىپردازند .
محرم در بلژیك
مراسم عاشورا در بین شیعیان بلژیك به صورت كاملا طبیعى و بدون خرافه اجرا مىشود . بعضى از آنها در مسجدالرضا و برخى با اجاره مكانهایى مختلف (تحت عنوان حسینیه) و شیعیان عراقى در شهر «آنورس» در یك منزل شخصى گرد هم مىآیند و به سینه زنى و نوحه خوانى مىپردازند .
به طور كلى فرهنگ عاشورا و گرامىداشت آن، در بین شیعیان روح تازهاى دمیده و خصوصا در سالهاى اخیر عزادارى آنها به سبك عزادارى و نوحه سرایى اعراب ایرانى الاصل است .
محرم و عاشورا در انگلستان
مركزى كه محل تجمع مسلمانان به ویژه شیعیان در آن كشوراست، حسینیهاى استبه نام «امام حسین» كه بیشتر گردآورندگان آن ایرانى و عرب هستند، بسیارى از برادران انگلیسى مشتاق شركت و حضور دراین حسینیه هستند، اما به سبب عدم آشنایى با زبان عربى و فارسى، این كار برایشان دشوار است .
محرم در یونان
مراسم عاشورا به وسیله شیعیان پاكستانى در منازلشان و توسط سفارت ایران در محل سفارتخانه برگزار مىشود و شیعیان در مراسم عزادارى یكدیگر شركت مىكنند .
محرم در دانمارك
حدود چهل هزار شیعه در دانمارك زندگى مىكنند . این كشور بر خلاف برخى كشورهاى دیگر، مشوق مؤسسان مراكز فرهنگى است و هفتاد درصد هزینه مدرسه سازى، كتابخانه، مراكز آموزشى، مسجد و حسینیه را مىپردازد . مراسم عزاى حسینى در نه مركز اسلامى با نامهاى زیر اجرا مىشود:
1 دارالحسین
2 مؤسسه دارالحسین
3 حسینیه ایرانیان
4 حسینیه شهید صدر
5 مركز فرهنگى لبنانىها
6 حسینیه مركز جعفرى
7 حسینیه مصلى الایمان
8 حسینیه افاغنه
9 حسینیه شیرازى
عاشورا در پرتغال
شیعیان همه ساله مراسم تاسوعاو عاشورا و شام غریبان را در محل «محفل شیعیان امام زمان (عج) در شهر «آلمادا» واقع در «لیسبون» برگزار مىكنند . در این مراسم پس از مداحى، سینه زنى، نوحه خوانى و سخنرانى، نماز جماعتبرگزار مىگردد و در پایان حاضران اطعام مىشوند .
عاشورا در تركیه
برخى از منابع حدود یك سوم از كل كردهاى ساكن تركیه را شیعه یا علوى مىدانند و بعضى دیگر علویون تركیه را بالغ بر بیست و پنج درصد یعنى یك چهارم سكنه تركیه مىدانند . همایش شیعیان در محرم و عاشورا در مناطق و شهرهاى مختلف تركیه از جمله میدان عاشوراى زینبیه در منطقه «هالكالى» استانبول، مسجد امام حسین منطقه «كایشلى داغى» ناحیه «قاضى كوى» و مسجد «سیداحمد درهسى» منطقه «كوشویلو» نشانگر كثرت جمعیت علویون و جعفرى مذهبان است . آنها از اول تا دهم محرم لباس سیاه برتن مىكنند و براى گرامىداشتیاد وخاطره شهداى كربلا به عزادارى مىپردازند و در مقابل همدیگر مىایستند و شروع به سینهزنى و زنجیرزنى مىكنند و بسیارى از عزاداران، پیراهن سفیدى روى لباس مشكى خود مىپوشند كه به معنى كفن است و نوارهایى از پارچههاى سبز و قرمز بر پیشانى مىبندند . پس از مراسم سینهزنى و عزادارى، از سخنان رهبر شیعیان تركیه بهره مىبرند و سپس نمایش تمثیلى (تعزیه) از حادثه كربلا بر بالاى یك تپه شنى به مورد اجرا در مىآید .
محرم و صفر در بحرین
اكثر جمعیتبحرین شیعه و از كشورهاى ایران، هند، پاكستان، مصروعمان به این مجمع الجزایر مهاجرت كردهاند و در اجراى مراسم سینه زنى، زنجیر زنى و تعزیه خوانى (شبیهخوانى) به سبك كشور خودشان اقدام مىكنند . اكثر عزاداران حسینى در روزها و شبهاى هفتم، هشتم، نهم و دهم محرم، در دستههاى منظم در كوچهها و خیابانهاى بحرین در حالى كه پیشاپیش آنها پرچمهاى سیاه و شعارهاى عاشورا حمل مىشود، به حركت در مىآیند و بانواختن سنج و دمام و بعضا اسبهاى سیاه پوش به صورت ذوالجناح امام، به سینه زنى مىپردازند . روزهاى تاسوعا و عاشورا در بحرین تعطیل رسمى است . در بحرین براى «حسینیه» اصطلاح «ماتم» به كار برده مىشود كه «شیعیان مراسم اجتماعى، اعیاد مذهبى و حتى مراسم عروسى فرزندانشان را در سه هزار حسینیه كوچك و بزرگ برگزار مىكنند .
محرم و صفر در عربستان
به سبب حاكمیت وهابیون بر سرزمین وحى و وجود اختناق درآن كشور، جمعیت دو میلیونى شیعیان عربستان به صورت پنهانى در خانههاى خود براى حضرت اباعبدالله الحسین و شهداى كربلا عزادارى مىكنند .
در مدینه منوره نه مسجد و حسینیه متعلق به شیعیان است كه در ایام محرم و صفر و ماه مبارك رمضان مراسم تعلیم و تفسیر قرآن و مجالس روضهخوانى مفصل و مجللى برپا مىكنند و به عزادارى سنتى مىپردازند . آل سعود چند سالى است كه از ساختن مسجد توسط شیعیان جلوگیرى مىكند و شیعیان مجبورند براى انعقاد مجالس و مراسم مذهبى، حسینیههایى را به عنوان خانه و ملك شخصى ساخته و در آنها تجمع نموده و شعائر دینى و شیعى را اقامه كنند .
در برخى محلات شیعه نشین احساء وقطیف مراسم شبیه خوانى (تعزیه) برپا مىشود و جمعیتبسیارى در آنها شركت مىكنند . در سالهاى قبل مراسم تعزیه خوانى سیار و مفصل بوده است و آتش زدن خیمهها و حمل كاروان اسرا و سرهاى شهدا به كوفه به همراه دسته جات عزادارى به صورت سمبلیك به نمایش گذاشته مىشده است كه حكومت آل سعود از آن ممانعتبه عمل آورده است .
محرم و صفر در عمان
در كشور دو میلیون نفرى عمان، یك صد هزار شیعه دوازده امامى زندگى مىكنند . در اكثر شهرهاى عمان حسینیه و مسجد مخصوص شیعیان بنا شده است كه همه ساله در ماه محرم وصفر این مراكز سیاهپوش و روزها صبح و عصر، روضه خوانى مفصل درآنها برپا مىكنند .
محرم و صفر در كویت
از جمعیتیك میلیون نفرى كویت چهلدرصد آنها شیعه هستند . عزادارى در كویت توسط شیعیان، منحصر به ماه محرم و صفر نیست، بلكه در پنجحسینیه كویت در طول سال، هرشب و هر روز مجالس روضه خوانى برقراراست و كسانى كه فراغت دارند، صبحها قبل از رفتن سركار و شبها بعد از كار در این مجالس شركت مىكننند و بهرهمند مىگردند . این تنها كشور است كه شیعیان آن معتقد به «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلا» هستند . در كشور كویت هیاتها و عزاداران حسینى اجازه خروج از محل عزادارى را ندارند .
