تبیان، دستیار زندگی

یک چرتکه، یکی دو دفتر و یک قلم، ابزار کار آن‌ها بوده است تا حساب دخل و خرج یک واحد اقتصادی را ثبت کنند و به وضعیت مالی آن سر و سامان ببخشند.این افراد در قدیم عنوانشان "میرزا" بود. بعدها "دفتردار" نام گرفتند و امروزه به نام "حسابدار" فعالیت می‌کنند. البته نسل جدید به جای چرتکه از ماشین حساب یا ماشین‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند و سرو کارشان با کامپیوتر است اما این پیشرفت، بیشتر شامل ابزار کار می‌شود نه نوع کار، چون آن‌ها حسابداری را فنی "تجربی" می‌دانند که باید به روش استاد و شاگردی فرا گرفت و نیازی به تحصیلات دانشگاهی ندارد.حال سؤال اینجاست که اگر حسابداری نیاز به تحصیلات دانشگاهی ندارد، چرا از سال 1345 رشته حسابداری در آموزشگاه عالی حسابداری شرکت ملی نفت ایران و سپس در دانشگاه تهران دایر گردید و امروزه نیز در بسیاری از دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی تدریس می‌شود؟ آیا می‌توان گفت که حسابداری در مفهوم امروزین آن با دفترداری متفاوت است؟در پاسخ باید گفت که حسابداری‌ یک‌ "سیستم" است‌ که‌ در آن‌ فرآیند جمع‌آوری‌، طبقه‌بندی‌، ثبت‌، خلاصه‌ کردن‌ اطلاعات‌ و تهیه‌ گزارش‌های‌ مالی‌ و صورت‌های‌ حسابداری‌ در شکل‌ها و مدل‌های‌ خاص‌ انجام‌ می‌گیرد. تا افراد ذی‌نفع‌ درون‌ سازمانی‌ مثل‌ مدیران‌ سازمان‌ یا برون‌سازمانی‌ مثل‌ بانک‌ها، مجمع‌ عمومی‌ سازمان‌ مورد نظر یا مقامات‌ مالیاتی‌ بتوانند ازاین‌ اطلاعات‌ استفاده‌ کنند. به‌ همین‌ دلیل‌ فردی‌ که‌ تحصیلات‌ دانشگاهی‌ ندارد، بیشتر دفتردار است‌ تا حسابدار. چرا که‌ گزارش‌های‌ این‌ دسته‌ از افراد مطابق‌ استاندارد نیست‌ و پردازش‌ کافی‌ نمی‌شود و بیشتر تراز حساب‌ها می‌باشد. برای‌ مثال‌ یک‌ حسابدار تجربی‌ نمی‌تواند به راحتی‌ بین‌ دارایی‌ کوتاه‌ مدت‌ و بلند مدت‌ تفاوت‌ قائل‌ شود یا نمی‌داند که‌ چگونه‌ باید معاملات‌ ارزی‌ را در دفاتر ثبت‌ کند. از سوی‌ دیگر یک‌ حسابدار متخصص‌، در آینده‌ می‌تواند مدیر مالی‌ یک‌ سازمان‌ یا شرکت‌ گردد؛ یعنی‌ می‌تواند به‌ مدیریت‌ یک‌ شرکت‌ ایده‌ بدهد که‌ منابع‌ موجودش‌ را در چه‌ راه‌هایی‌ سرمایه‌گذاری‌ نماید تا استفاده‌ بهینه‌ کند یا اگر شرکت‌ به‌ منابع‌ مالی‌ جدید نیاز داشت‌ یک‌ مدیر مالی‌ براساس‌ دانش‌ آکادمیک‌ خود می‌تواند بگوید که‌ از چه‌ طریقی‌ باید تأمین‌ مالی‌ کرد در حالی‌ که‌ مجموع‌ این‌ فعالیت‌ها خارج‌ از توانایی‌ یک‌ حسابدار تجربی‌ است‌.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل‌

دروس‌ پایه‌:

روانشناسی‌ عمومی‌، جامعه‌ شناسی‌، اصول‌ علم‌ اقتصاد، ریاضیات‌ پایه‌، ریاضیات‌ کاربردی‌، آمار کاربردی‌، مبانی‌ کاربرد کامپیوتر، پژوهش‌ و عملیات‌، مدیریت‌ تولید، حقوق‌ بازرگانی‌، پول‌ و ارز بانکداری‌ ، مبانی‌ سازمان‌ مدیریت‌، توسعه‌ اقتصادی‌، مالیه‌ عمومی‌، روش‌ تحقیق‌.

دروس‌ اصلی‌ و تخصصی‌:

اصول‌ حسابداری‌، حسابداری‌ میانه‌، حسابداری‌ پیشرفته‌، حسابداری ‌صنعتی‌، حسابرسی‌، حسابداری‌ مالیاتی‌، اصول‌ تنظیم‌ و کنترل‌ بودجه‌، مدیریت‌ مالی‌، مباحث‌ جاری‌ حسابداری‌ ، متون‌ حسابداری‌.

موقعیت شغلی در ایران

دانشجویان دوره کارشناسی اقتصاد بیشتر اطلاعات اولیه و پایه را مطالعه می‌کنند در نتیجه نباید انتظار داشته باشند که پس از فارغ‌التحصیلی به طور تخصصی و کاربردی فعالیت نمایند مگر دانشجویانی که خودشان مطالعه و فعالیت بیشتری داشته و تئوری‌هایی را که مطالعه می‌کنند, به کار نیز می‌گیرند. یعنی می‌توانند مدلهای اقتصادی نوشته, تجزیه و تحلیل کرده و پیشنهادهای تازه‌ای برای رفع مشکلات اقتصادی مؤسسه و سازمان‌های مختلف ارائه دهند.البته این به آن معنا نیست که در حال حاضر فارغ‌التحصیلان این رشته بازار کار ندارند بلکه می‌توانند در بخش‌های مختلف وزارت اقتصاد مثل بخش مالیات, وزارت صنایع, سازمان برنامه و بودجه, بانک مرکزی و مرکز آمار فعالیت کنند و مهمتر از همه اینکه حتی اگر فارغ‌‌التحصیلان اقتصاد در رشته تخصصی خود فعالیت نکنند, به دلیل داشتن ذهنی باز و تحلیل‌گر و آشنایی صحیح با مسائل و مباحث اقتصادی, نگاه کارشناسانه‌ای نسبت به جامعه و پیرامون خود دارند و می‌توانند در هر شغلی موفق و کارآمد باشند.

توانایی‌های لازم

در مقطع متوسطه, کتاب اقتصاد تنها برای دانش‌آموزان رشته علوم‌انسانی ارائه شده است و چون مباحث این کتاب جنبه حفظی دارد, بسیاری از داوطلبان آزمون سراسری تصور می‌کنند که برای موفقیت در رشته اقتصاد باید حافظه قوی داشت تا بتوان مفاهیم و نظریه‌های متعدد را حفظ کرد. در حالی که به گفته استادان و دانشجویان این رشته, دانشجوی اقتصاد بیش از هر چیز باید در درس ریاضی قوی باشد تا بتواند در این رشته موفق گردد.همچنین دانشجوی اقتصاد لازم است که به مباحث اجتماعی علاقه‌مند بوده و الفبای جامعه‌شناسی, علوم سیاسی و روانشناسی را بداند چون اقتصاد یک حلقه از علوم اجتماعی است و زنجیره علوم اجتماعی نیز به هم مرتبط است.

اقتصاد کشاورزی

دانشجویان این شاخه, اقتصادی را که به محصولات کشاورزی و زمین و زراعت باز می‌گردد, مطالعه می‌کنند. زیرا بازار محصولات کشاورزی به دلیل این‌که در بسیاری از موارد، پیوستگی تولید را ندارد همچنین متغیرهایی مثل آب و هوا و خاک در آن اثر عمده‌ای می‌گذارد, به مطالعه تخصصی و ویژه‌ای نیازمند است؛ یعنی کارشناس اقتصادی این بخش باید علاوه بر آشنایی با اصول و مبانی علم اقتصاد, با مسائل کشاورزی از قبیل تولید کشاورزی و بازارهای محصولات کشاورزی آشنایی داشته باشد.

دروس تخصصی اقتصاد کشاورزی :

اقتصاد کشاورزی, توسعه و سیاست کشاورزی, اقتصاد منابع, اقتصاد سنجی, ارزیابی طرح‌های اقتصادی, بازاریابی محصولات کشاورزی, مدیریت مزرعه, جامعه‌شناسی روستایی, پژوهش عملیاتی.

اقتصاد صنعتی

در شاخه اقتصاد صنعتی دانشجویان طی چند واحد با ساختار بازار صنعت, بازرگانی بین‌المللی, منافع و مضرات انحصار, سیاست رقابت, منافع مصرف‌کننده, هزینه‌ها و حقوق و مقررات کاری که تنظیم‌کننده روابط بین کارگران و کارفرمایان است, آشنا می‌شوند.

اقتصاد بازرگانی

اقتصاد بازرگانی یکی از شاخه‌های کاربردی اقتصاد است که در آن دانشجو با جنبه‌های توصیفی و تحلیلی مدیریت تولید, مدیریت بازاریابی و کاربردهای آن، قوانین و مقررات مالیات در ایران, انواع حسابرسی و اصول حسابداری آشنا می‌شود. همچنین با استفاده از یک سری مدل‌های تصمیم‌گیری و متدهای کمی, تعیین خط مشی مطلوب را در مسائلی که یک مدیر با آن مواجه می‌شود، فرا می‌گیرد.

دروس تخصصی اقتصاد بازرگانی :

اقتصاد مدیریت, روش‌های مقداری در بازرگانی, مدیریت تولید, ارزیابی طرح‌های اقتصادی, حسابداری شرکت‌ها, حسابداری صنعتی, اصول بازاریابی, اصول بیمه, مدیریت مالی.

اقتصاد نظری

هسته اصلی تئوری‌های اقتصادی مثل اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی در شاخه اقتصاد نظری مطالعه می‌شود؛ یعنی این شاخه بیشتر جنبه انتزاعی و تئوری دارد و تأکید آن بر روی تئوری‌های ریاضی است و دانشجوی اقتصاد نظری کمتر پدیده‌هایی از قبیل تجارت را مطالعه می‌کند.

دروس تخصصی اقتصاد نظری :

اقتصاد کشاورزی, اقتصاد مدیریت, اقتصاد ریاضی, اقتصاد سنجی, تاریخ عقاید اقتصادی, برنامه‌ریزی اقتصادی, اقتصاد منابع .

چیستی و چرایی رشته اقتصاد

 آیا خیابانی را می‌شناسید که در آن نانوایی, خواروبار فروشی, میوه‌فروشی یا آرایشگاه نباشد؟ بی‌شک در هر خیابانی مراکز خدماتی یاد شده و دهها واحد خدماتی دیگر به چشم می‌خورد. اما چرا در حالی که هیچ سازمان یا نهادی مسؤول ایجاد این مراکز در خیابان‌های مختلف نیست ما در هر خیابانی به واحدهای فوق دسترسی داریم؟راستی چرا بسیاری از واحدهای خدماتی 50 سال پیش مثل لحاف‌ دوزی, چینی بندزنی و حلبی‌سازی از بین رفته‌اند و در مقابل مغازه‌های تزئینات ساختمانی و فروشگاه‌های لوازم صوتی و تصویری ایجاد شده است؟ علم اقتصاد به سؤال‌های فوق پاسخ می‌دهدو این که در یک جامعه چه عواملی باعث تخصیص منابع می‌شود. به عبارت دیگر علم اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع است. منابعی که کم یا محدود هستند. این علم در مراکز آموزش عالی تحت عنوان رشته علوم اقتصادی ارائه می‌شود. رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی دارای شش شاخه اقتصاد نظری, بازرگانی, کشاورزی, پول و بانکداری, صنعتی و حمل و نقل است و داوطلبان هر سه گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی, علوم تجربی و علوم انسانی می‌توانند این رشته را انتخاب کنند. البته برای داوطلبان علوم انسانی شاخه اقتصاد نظری ارائه نشده است. اما به گفته استادان این رشته تفاوت شاخه‌های مختلف اقتصاد در مقطع کارشناسی کمتر از 30 واحد درسی است و چون دانشجویان می‌توانند 9 واحد اختیاری خود را از شاخه دیگر انتخاب کنند، تفاوت قابل توجهی بین شاخه‌های مختلف این رشته وجود ندارد. بویژه این که بین دروس تخصصی هر شاخه نیز تشابه‌های بسیاری وجود دارد برای مثال از یازده درس اختصاصی شاخه اقتصاد پول و بانکداری , چهار درس آن با شاخه اقتصاد بازرگانی مشترک است. با این همه ما برای آشنایی شما با شاخه‌های رشته اقتصاد, به معرفی اجمالی آن‌ها می‌پردازیم.