تبیان، دستیار زندگی

عنوان:	بهترین مردم
متن حدیث:	خیرالناس القضاه بالحق

ترجمه:

دادرسان حق ، بهترین مردم هستند

هنگامى كه این آیه (135 /آل عمران) نازل شد: وَ الَّذینَ إذا فَعَلُوا فاحِشَةً أوْ ظَلَمُوا أنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إلاَّ اللَّهُ وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلى ما فَعَلُوا وَ هُمْ یَعْلَمُونَ (3آل عمران/135) و كسانى كه چون كار ناشایستى كردند یا بر خویشتن ستم روا داشتند خداى را یاد كنند و براى گناهانشان آمرزش خواهند - و چه كسى جز خداوند گناهان را مى‏آمرزد - و آنانكه آگاهانه در كارهاى [ناروایى] كه كرده‏اند پافشارى و پیگیرى نكرده‏اند.
    (پرهیزگاران كسانى هستند كه هرگاه مرتكب گناه زشتى شدند یا به خود ستم كردند به یاد خدا مى‏افتند و براى گناهان خود طلب آمرزش مى‏كنند).
    یعنى توبه مى‏كنند و توبه آنها پذیرفته درگاه خدا مى‏شود. ابلیس نگران شد و به فراز كوه ثور (كه از كوههاى بلند مكه است) رفت و با بلندترین صداى خود فریاد زد و اعوان و فرزندان خود را نزد خود طلبید. آنها به دور او اجتماع كردند و علت این دعوت را پرسیدند، گفت: چنین آیه‏اى نازل شده (آیه توبه، كه بوسیله توبه تمام زحمات ما به هدر مى‏رود). كیست كه در برابر آن چاره اندیشى كند؟ یكى گفت: من با دعوت انسانها به این گناه و آن گناه اثر آیه را خنثى مى‏كنم، ابلیس پیشنهاد او را رد كرد. دیگرى نیز شبیه آن پیشنهاد را كرد آن نیز رد شد.
    سومى و چهارمى و ... پیشنهاداتى كردند همه رد شد تا اینكه شیطان كهنه كارى به نام (وسواس خناس) به پیش آمد و گفت: من این مشكل را حل مى‏كنم. ابلیس گفت: چگونه؟ خناس گفت: اعدهم و امینهم حتى یوقعوا الخطیئة فاذا واقعوا الخطیئة انسیتهم الاستغفار: (انسانها را با وعده‏ها و آرزوها آلوده به گناه مى‏كنم سپس استغفار و بازگشت به سوى خدا را از یاد آنها مى‏برم) یعنى با ایجاد فراموشكارى آنها را از فكر توبه بیرون مى‏برم. ابلیس این پیشنهاد را پذیرفت و به او گفت: انت لها: تو را مأمور این كار كردم كه كار بجایى است. و این مأموریت را تا پایان دنیا به عهده (وسواس خناس )گذاشت. باید توجه داشت كه كلمه (وسواس )به معنى وسوسه‏گر است و (خناس) به معنى گریز و پنهانى است، چرا كه شیطان از نام خدا مى‏گریزد و پنهان میگردد.

رسول الله صلى الله علیه و آله مسئولیت هاى بزرگ فرهنگى ، اجتماعى و نظامى را به جوانان واگذار مى كرد. پیش از هجرت به مدینه ، مصعب بن عمیر كه نوجوانى بیش نبود، از سوى رسول الله صلى الله علیه و آله براى انجام رسالت فرهنگى و تبلیغى به مدینه اعزام مى شود: و قال رسول الله صلى الله علیه و آله لمصعب و كان فتا حدثا و امره رسول الله صلى الله علیه و آله بالخروج .(37) همین جوان در جنگ هاى بدر و احد فرمانده و پرچمدار سپاه حق است ، كه با حماسه آفرینى در جنگ احد به شهادت مى رسد.

*شهادت

                       امام جواد (ع)

                                                                          تسلیت باد*

اگر بزرگىِّ هدف ، كمىِ وسایل و عظمت نتیجه را براى یك نابغه بشرى مقیاس بگیریم در تاریخ نظیرى مانند حضرت محمّد (ص) نمى توان یافت ، وى در ثُلث اراضى مسكونى امپراطورى ها ،ارتش ها، قوانین ، خاندان ها و توده هاى عظیم بشرى را به حركت در آورد ،بیشتر و با عظمت تر از آن این است كه عقل ها ، اندیشه ها ،عقیده ها و روان ها را به نهضت در آورد .
هیچ فردى داوطلبانه یا از روى اجبار هدفى عالى تر از هدف پیامبر اسلام نداشته است زیرا دین اسلام موجب از بین بردنِ موهوم پرستى گردیده است ، همان موهوم پرستى كه بین خدا و مخلوقش به وجود آمده بود و همچنین باعث نزدیك كردن انسان به خدا و توسعه عقیده معقولِ خداپرستى مىباشد و در میان آن همه هرج و مرج و بى نظمى و اغتشاشِ بت پرستان و معتقدین به خدایان متعدّد، اسلام تنها فكر منطقى مى باشد .
هیچ پیامبرىنتوانسته است ماند پیامبر اسلام انقلابى آن چنان مقدّس و طولانى و پر اهمیّت در آن مدت خیلى كم به مرحله عمل در آورد زیرا هنوز دو قرن از آغاز كار پیامبر اسلام نگذشته بود كه دین اونُضج گرفت و اول بار در سه ناحیه عربستان و سپس در سایه كلمه توحید سواحل رود سیحون و هند غربى و مصر و حبشه و تمام آفریقاى شمالىو بیشتر جزایر مدیترانه و قسمتى از خاك فرانسه و قسمت عمده سرزمین اسپانیا گسترش یافت .

ــــــــــــــ

سایت حضرت معصومه         مسجد جمکران       
************************
سایت استقلال          برنامه نود        سایت پرسپولیس
************************
 

                                                                             

 

 

لهجه فارسی افغانستان در ‌چهارخانه

محمدکاظم کاظمی

22 آبان 1386 ساعت 08:18

توضیح:این متن را چند ماه قبل، جناب محمد کاظم کاظمی -شاعر و محقق برجسته زبان فارسی - در نقد از سریال چهارخانه،نه برای لوح که برای روزنامه ی جام جم که وابسته به سازمان صدا و سیما است نوشته بودند که به هر دلیل در آن روزنامه منتشر نشده است. با توجه به توجهی سازمان به این امر، لوح با افتخار این نقد را منتشر می کند. امید که اثری افتد و توجهی.

 بسیار رنجبار است که کسی لهجه‌ات‌، این رکن مهم هویتت را به سخره بگیرد. و رنجبارتر این است که لهجه‌ای نازیبا و ناخوشایند را به تو نسبت دهند و آن را به نام تو به سخره بگیرند. و این رنجی است مضاعف‌. 
 

ما مهاجران افغان در ایران‌، هر شب با دیدن مجموعه طنز «چهارخانه‌» چنین رنجی را متحمل می‌شویم‌. البته ما مردم‌، فرزند رنجیم و با آن بزرگ شده‌ایم‌، ولی این بار، دشواری در این است که زبانمان را به سُخره گرفته‌اند و زبان خانه ی حقیقت آدمی است‌.

باری‌، من به دیگر جوانب شخصیتی با عنوان «نذیر شنبه‌» در این مجموعه درنمی‌پیچم و از اینها به اختصار می‌گذرم که در افغانستان کسی را «شنبه‌» و «یک شنبه‌» نام نمی‌نهند و خود می‌دانند که اینها نام روزهای هفته است‌، نه نام آدمیان‌. فقط کلمه ی «جمعه‌» آن هم به خاطر قداستی که دارد، وارد بعضی نامهای ما شده است‌، مثل «جمعه‌گل‌» و امثال اینها. و نیز به این موضوع نمی‌پیچم که نحوه ی حضور این شخصیت و این که به مرور زمان‌، از کارگری به مراتب و شئون دیگر اجتماعی می‌رسد و حتی جای را برای دیگران هم تنگ می‌کند، خود کنایه‌گونه‌ای است بر حضور مردم مهاجر افغانستان در ایران‌. 
 

باری‌، نقطه ی تأکید و گلایه ی اصلی من که حدود بیست سال است در این مملکت قلم می‌زنم و درباره ی زبان فارسی افغانستان و ایران پژوهشهایی کمابیش هم داشته‌ام‌، این است که به‌سخره‌گرفتن لهجه ی هر فارسی‌زبان‌، چه ایرانی و چه غیرایرانی‌، در این روزگاری که ما فارسی‌زبانان نیاز به همراهی و همسویی با هم داریم‌، کاری است ناستودنی‌. این بسیار فرق می‌کند با این که در برنامه ی کودک‌، لهجه ی فلان قبیلة افریقایی را تقلید می‌کنند (مثلاً در برنامة فیتیله‌) چون تشابه یا عدم تشابه این صورت تقلیدشده با اصل آن‌، نه چندان محرز است و نه چندان مهم‌. 
 

از این گذشته‌، چنان که پیشتر اشاره کردم‌، این تقلید از لهجه ی افغانستان‌، متأسفانه بسیار مضحک و ناشیانه از کار درآمده است‌. شاید بگویید این ویژگی یک برنامة طنز است‌، ولی همگان نیک می‌دانیم که طنزآمیزبودن یک مجموعة تلویزیونی‌، نمی‌تواند جوازی برای به سخره‌گرفتن لهجه‌ها باشد، چون یک طنز واقعی‌، باید بیش از لهجه‌های خنده‌آور، بر عناصر باطنی‌تر و عمیق‌تری متکی باشد، به‌گونه‌ای که با یک لهجه ی معیار و بهنجار نیز تأثیر خود را برجای گذارد، چنان که دیگر شخصیتهای این مجموعه‌، لهجه‌هایی سالم و مطابق هنجار دارند. اگر در اینجا نیز ما شخصیتی می‌داشتیم که تا حدود زیادی معرّف چهره ی واقعی مردم افغانستان باشد، البته جای چنین چند و چونی نبود.

از آن گذشته‌، من نمی‌دانم که چرا فقط در برنامه‌های طنز نوبت به ما مردم می‌رسد و چرا کمتر اتفاق افتاده است که در مجموعه‌های تلویزیونی‌، باری یک افغان واقعی‌، با همان رفتار و گفتار طبیعی خودش نشان داده شود، تا حداقل زمینه ی شناخت بهتر میان همزبانان فراهم آید. به راستی شما می‌خواهید از همزبانانتان در آن سوی مرز، یعنی از بخش عمده‌ای از فارسی‌زبانان دنیا، چه تصویری به مردم خود ارائه کنید؟ به راستی این به نفع این حوزه ی زبانی و فرهنگی است‌؟ 
 

البته سازندگان مجموعه‌، گویا برای پیش‌گیری از انتقادهایی که از این رهگذر بر کارشان وارد می‌شود، داستان را چنین تنظیم کرده‌اند که این «شنبه‌» به واقع یک ایرانی است که خود را افغان وانمود کرده است‌. ولی این تمهید، در کل مجموعه بسیار کمرنگ است و در هر حال‌، این شخصیت از هر جایی باشد، گویا لهجه ی  افغانستان را تقلید می‌کند و تأثیر منفی خود را بر جای می‌گذارد.

باری‌، چنان که گفتیم‌، دردآور این است که آنچه با عنوان لهجه ی افغانستان در این مجموعه به نمایش درآمده است‌، با لهجه ی فصیح‌، شیرین و فاخر مردم این کشور تفاوتی بسیار دارد. زبان فارسی در افغانستان‌، از جهاتی‌، دست‌نخورده‌، خالص و باستانگونه (آرکائیک‌) باقی مانده است‌، به گونه‌ای که می‌تواند یادآور لهجه ی فارسی کهن‌، حتی فارسی کهن ایران کنونی باشد. 
 

نمایاندن درست و صادقانة لهجة مردم افغانستان‌، به واقع تصویرکردن بخشی از تاریخ پرافتخار زبان ادب فارسی است‌. این لهجه می‌تواند همانند یک شی‌ء تاریخی گرانبها برای مردم ایران نیز جذاب باشد. ما شنیده‌ایم داستان حیرت‌کردن استادان دانشگاه ایران را از این جملة یک دختر فقیر در کابل که به دوستش گفته بود «شرمت باد، از بیگانه دریوزه می‌کنی‌؟»(1) و دیده‌ایم که یک نویسنده ی صاحب‌نام ایران‌، باری نام مقاله‌اش را از گفتارهای یک کارگر افغان انتخاب کرده بود که «از تلخ پروا نیست‌»(.2)

چنان که پژوهشگران زبان و ادب فارسی مسجل کرده‌اند، لهجه ی فارسی افغانستان و تاجیکستان‌، به‌ویژه در نظام آوایی خود، با لهجه ی کهن فارسی قرابت بسیاری دارد. بررسی شعر مولانا، فردوسی و حتی حافظ، نشان داده‌است که قرائت درست شعر آنان‌، بیش از آن که به لهجه ی رایج در ایران کنونی نزدیک باشد، به لهجه ی افغانستان نزدیک است‌. مثالها و شواهد این بحث‌، بسیار است و من فقط به منابع مورد نظر ارجاع می‌دهم‌(3 ) 
با این وصف‌، می‌توان گفت که ما در افغانستان امروز، به واقع لهجه ی ایران قدیم را می‌بینیم‌، که مردم آن روز طوس و اصفهان و شیراز بدان سخن می‌گفته‌اند. در ایران‌، همان‌گونه که تحولات سازندة زبان بیشتر بوده است‌، گویش فارسی نیز بیشتر تغییر کرده است‌، ولی در افغانستان به تبع رکود نسبی زبان‌، لهجه ی قدیم سالم‌تر باقی مانده است‌. یادآوری می‌کنم که این سخن ما درباره ی لهجه ی واقعی مردم افغانستان است‌، نه آنچه از زبان نذیر شنبه و آن دوستش در مجموعة «چهارخانه‌» می‌شنویم‌. 
  برای ما مردم افغانستان مایه ی مباهات است که بعضی واژگان کهن فارسی را حفظ کرده‌ایم‌. بسیاری از ما، به «اجاق‌»، «آتشدان‌» می‌گوییم‌; به «چکمه‌»، «موزه‌» می‌گوییم‌; به «شلوار»، «ازار» می‌گوییم‌; به «سفره‌»، «دسترخوان‌» (دستارخوان‌) می‌گوییم و کسی که با این واژگان آشنا باشد، لاجرم شاهنامه ی فردوسی و تاریخ بیهقی و دیگر متون کهن فارسی را بهتر درک می‌کند.
ولی به همان میزان‌، مایه ی دریغ است که در شبکه‌های گوناگون صدا و سیما، تقریباً هیچ‌گاه به این ذخایر زبانی اشاره‌ای نشده و راهی برای داد و ستدهای سازنده که پیوستگی بیشتر میان فارسی‌زبانان را سبب خواهد شد، باز نشده است‌.