تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : طبق قاعدة "الولد للفراش" جنين سقط شده منتسب به پدر شما بوده و شرعا فرزند او محسوب مي شده است، بنابراين نمي بايستي او را سفارش و توصيه يا مجبور مي كرديد بچه را سقط كند، ولي چون مباشر سقط جنين نبوديد، دية آن برعهدة شما نيست. آن زن مي توانست بدون توجه به خواسته و سفارش شما دست به سقط جنين نكند. كار اشتباهي كرده ايد كه او را سفارش به سقط كرده ايد. بايد توبه كنيد.

پاسخ : انسان ها يا به طور كامل سر در گرو هيچ يك از مكاتب آسماني ننهاده اند و متدين به هيچ دين و آييني نيستند و يا اين كه يكي از اديان توحيدي را پذيرفته اند، مثلاً‌ يهودي هستند و كتابشان تورات است و پيامبر شان موسي مي باشد و يا اين كه مسيحي بوده و به پيامبري حضرت عيسي اعتقاد دارند و انجيل كتابشان مي باشد. هر دو دسته در قيامت در بارگاه الهي باز خواست مي شوند و هيچ گونه عذري در مورد عدم پذيرش دين اسلام از آن ها پذيرفته نيست. طبق نظر فقهاي شيعه اين گونه اشخاص علاوه بر اين كه در اصول مورد مؤاخذه قرار مي گيرد،‌ در فروع و جزء جزء احكام ديني نيز مسئول هستند. اگر ظهور دين اسلام را درك كرده اند، در كتب ديني آنها بشارت به ظهور پيامبر اسلام داده شده است و بايد به دين اسلام ايمان مي آوردند. اينان در كلية اعمال مورد بازخواست قرار مي گيرند. اگر عذر صحيحي نداشته باشند، مستحق عذاب الهي هستند.البته همة آن ها به يك گونه نيستند. كساني ميانشان هستند كه حداقل به دستورهاي ديني خود عمل مي كنند و يا بر اساس نداي فطرت و وجدان خود، سعي در زندگي پاك و درست دارند. كساني ديگر كه حتي به همان دستورهاي ديني خود عمل نمي‌كنند و بر خلاف فطرت و وجدان عمل مي كنند. مطمئناً حساب اين دو دسته در روز قيامت يكي نيست.

پاسخ : در مورد قيامت و محاسبه اعمال پيروان غير اسلامى لازم است گذرا امورى را متذكر شويم، بدين شرح: 1 - دين حق در هر زمانى يكى بيش، نيست، بنابر اين معنا ندارد بعد از بعثت پيامبر اسلام(ص) و با توجه به خاتميت آن حضرت، دينى غير از اسلام مورد قبول درگاه خداوندى باشد (و من يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل منه) (1)2 - رستگارى در جهان آخرت به دو چيز (عمل صالح و اعتقاد راستين به خدا) وابسته است. اگر فردى از عمل پسنديده بهره‏مند باشد و نسبت به مبدأ و قيامت باورى درست داشته باشد و به تعبير قرآن از قلبى سليم بهره‏مند باشد، در قيامت رستگار مى‏گردد. "يوم لا ينفع و لا بنون إلّا عن أتى اللَّه بقلب سليم".(2)3 - در جهان بينى اسلامى اين باور آمده است كه خداوند با بندگانش به عدل حكم مى‏كند و به متقضاى آن عذاب الهى بعد از اتمام حج است، يعنى خداوند حكيم و عادل بعد از آن كه راه حق را بررسى انسان‏ها تبيين نمود (توسط حجت‏هاى باطن و ظاهرى) آن گاه آنان را به حساب و كتاب عمل فرامى خواند. (ماكنا معذّبين حتى نبعث رسولاً)(3) به مقتضاى اين آيه كسانى كه حجت بر آنان تمام نشده است و نتوانستند دين حق را بشناسند و در نتوانستن تقصيرى نداشتند، از اين جهت مشمول عذاب الهى قرار نمى‏گيرند. 4 - در فرهنگ اسلامى كفر چند معنا دارد كه يكى از آن‏ها عناد و انكار حقايق است و اين در قيامت باعث عقوبت مى‏گردد، نه كفرى كه از روى نادانى و از قصور و استضعاف فكرى باشد كه در اين صورت ممكن است مشمول رحمت الهى قرار گيرد.(4) 5 - هر فعلى دو جنبه دارد: يكى از جهت وجود خارجى آن و ديگرى از جهت وجود داخلى يا انگيزه فاعل و نيّت. فعلى كه از هر دو جهت خوب و ارزشمند باشد، يعنى هم از حُسن فعلى بهره‏مند باشد(مانند خدمت به مردم) و هم از حُسن فاعلى (يعنى با انگيزه الهى و به خاطر خدمت به مردم)، چنين فعلى آدمى را در قيامت رستگار مى‏كند. حال اگر عملى از غير مسلمان از حُسن فعلى و حُسن فاعلى بهره‏مند باشد، به مقتضاى حكم عقل و روايات اسلامى احتمال نجات در اين گونه افراد وجود دارد.(5) 6 - يك سرى امور ممكن است اعمال پسنديده را نابود كند كه از آن‏ها به "حبط اعمال" يا آفت اعمال ياد مى‏شود، ممكن است غير مسلمان كار خوبى انجام دهد و در پى حق باشد، ولى بعد از آن با ارتكاب يك سرى امور، اعمال خوب گذشته‏اش را نابود كند. (6) با بيان اين امور مى‏گوييم: اگر بعد از بعثت پيامبر اسلام(ص) غير مسلمان(اعم از يهوديان، مسيحيان و ديگران) كه: اولاً: در پى شناخت و يافتن دين حق برآيند، نه در پى انكار و عناد، و بدون اين كه تقصيرى داشته باشند، نتوانند به حقانيت دين اسلام نايل گردند، ثانياً: با شناختى كه به حقانيت دينشان دارند، حال دينشان دين حضرت مسيح باشد يا دين حضرت عيسى و يا غير آن به دستورهاى آن نيز پاى بند باشند، ثالثاً كارهايى كه انجام مى‏دهند، هم از حسن فعلى بهره‏مند باشند و هم از حسن فاعلى، رابعاً: بعد از آن كارهاى نيكشان به آفت‏ها (؛ يعنى حبط اعمال) دچار نشده باشد: در اين صورت اين گونه افراد كه به تعبير شهيد مطهرى مسلمان فطرى هستند) (7) بعيد نيست در آخرت در زمره نجات يافتگان از دوزخ قرار گيرند. اين به مقتضاى عدل و حكمت خداوندى است كه روايات اسلامى اين سخن را تصديق مى‏كند(8) شهيد مطهرى در اين باره مى‏گويند: "اگر كسى داراى صفت تسليم باشد و به عللى حقيقت اسلام بر او مكتوم مانده باشد و او در اين باره بى تقصير باشد، هرگز خداوند او را معذّب نمى‏سازد، او اهل نجات از دوزخ است" (9) نيز گفته است: "به نظر من اگر افرادى يافت شوند كه نيكى به انسان‏هاى ديگر و حتى نيكى به يك جاندار اعم از انسان يا حيوان را بدون هيچ چشم انتظارى انجام دهند و حتى در عمق وجدان خود از آن جهت خدمت نكنند كه چهره خود را در آيينه وجود محرومين مى‏بينند، يعنى ترس از اين كه روزى چنين سرنوشتى داشته باشند، عامل محرك آن‏ها نباشد، بلكه طورى انگيزه احسان و خدمت در آن‏ها قوى باشد كه اگر بدانند هيچ گونه سودى عايد آن‏ها نمى‏شود، حتى يك نفر هم از كار آن‏ها آگاه نمى‏گردد و احدى به آن‏ها يك "بارك اللَّه" هم نخواهد گفت، باز هم آن كار خير را انجام مى‏دهند و تحت تأثير عادت و امثال آن هم نباشد، بايد گفت:در عمق ضمير اين انسان‏ها نورى از معرفت خداوند هست و به فرض اين كه به زبان انكار كنند، در عمق ضمير اقرار دارد، افكارشان در واقع و نفس الامر انكار يك موهومى است كه آن را به جاى خدا تصور كرده‏اند و يا انكار يك موهوم ديگرى است كه آن را به جاى بازگشت به خدا و قيامت تصور كرده‏اند ،نه انكار خداو معاد واقعى... بنابر اين بعيد نيست كه اين گونه كسان واقعاً و عملاً در زمره اهل كفر محشور نگردند، هر چند لساناً منكر شمرده مى‏شود، واللَّه اعلم"(10) پى نوشت‏ها:1 - آل عمران، (3)، آيه 85. 2 - شعرا (26)، آيات 88 و 89. 3 - اسراء (17)، آيه 15. 4 - رجوع شود به آيات سوره توبه(9)، آيه 106، ونساء(4)، آيات 98 و 99. 5 - مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 1، ص 307 و 308. 6 - همان، ص 313.7 - مرتضى مطهرى، همان، ص 294.8 - رجوع شود به همان، ص 307 و 308. 9 - همان، ص 293. 10 - همان، ص 309.

پاسخ : اين سؤال ممكن است براي خيلي ها مطرح باشد كه همه چيز را خدا آفريده، پس خدا را كه آفريد؟ جواب اين است كه: خدا آفريننده ندارد، زيرا موجودي نيازمند به آفريننده است كه ممكن الوجود و پديده باشد، يعني قبلاً وجود هستي نداشته و براي پديد آمدن نياز به پديد آورنده داشته باشد، ولي خدا اين گونه نيست، يعني او ممكن الوجود و پديده نيست، بلكه واجب الوجود و ازلي است و هستي را دارا است و نياز به بخشندة هستي ندارد. پس هستي مخلوقات از خدا است، ولي هستي خدا از چيزي ديگر نيست، بلكه او خود داراي هستي و بلكه عين هستي است و موجودي كه چيزي را داشته باشد، ديگر در داشتن آن نياز به ديگري ندارد. شوري هر چيز از نمك است، ولي شوري نمك ذاتي است، يعني ذاتاً شور است. چربي همه غذاها از روغن است، ولي چربي روغن ذاتي است.هستي همة مخلوقات از خدا است، ولي هستي خدا ذاتي است. به ديگر سخن: خدا عين هستي است و موجودي كه عين هستي است و خودِ هستي است، خالي از هستي نيست تا نيازمند به هستي بخش باشد. چيزي نيازمند هستي بخش است كه هستي نداشته باشد، اما خداوند ذاتش هستي است و ذاتش وجود است.1از طرف ديگر اگر خدا مانند ساير موجودات نياز به علت پدپد آورنده داشته باشد، لازم مي آيد جملگي جهان معلول بدون علت باشد. واضح است كه معلول بدون علت امكان ندارد. پس براي اين كه همه آفريده ها بدون علت نباشند لازم است از خدايي سرچشمه گرفته باشند كه معلوليت در او راه نداشته باشد.2اگر قرار باشد كه خدا نيز علتي داشته باشد و كسي او را به وجود آورده باشد، ديگر خدا نخواهد بود، بلكه موجودي كه او را به وجود آورده، بالاتر از او است و او مي تواند خدا باشد. در هر حال بايد به موجودي برسيم كه ديگر نياز به هيچ كس و هيچ چيز نداشته باشد و همان خدا است وگرنه جهان هستي، معلول بدون علت خواهد شد. پي نوشت ها : 1 - مرتضي مطهري، علل گرايش به مادي گري، ص 106 ـ 107.2 - مؤسسه در راه حق، بيست پاسخ، ص 7.

پاسخ : جواب ‏: با احترام و سپاس از اين كه با ما مكاتبه نموده و پرسش‏هاى خويش را براى ما ارسال نموديد. اينكخداوند نه مرد است و نه زن. او فوق امور طبيعى و ماديات است و به طور كلى در مورد امور فوق طبيعى (مجردات) زن و مرد بوده معنا ندارد. امّا اين كه چرا براى خدا از ضمير مذكر استفاده مى‏شود، مربوط به ادبيات عرب است. در ادبيات فارسى ضمير مذكر و مؤنّث نداريم، ولى در عربى داريم. در ادبيات فارسى ضمير مثنى نداريم، امّا در ادبيات عرب داريم. اين از ويژگى‏هاى ادبيات عرب است. حال چرا ضميرى ويژه براى خدا وضع نكرده‏اند، مى‏گوييم: اگر بنا باشد براى امورى كه نه زن هستند و نه مرد، ضميرى وضع گردد، مشكلات عديده‏اى در تكلّم پيدا مى‏شود، آن گاه ديگر زبان عربى، زبانى فصيح و روان نمى‏باشد. مى‏بايست براى خداوند ضميرى ويژه، براى فرشتگان ضميرى ديگر، همين طور براى هر چيز غير مادى، حتى امور مادى (كه زن و مرد در آنان نيست) مى‏بايست براى همه ضميرى ويژه در نظر گرفت. در اين صورت تعليم و تعلّم و تكلّم زبان عربى مشكل و دشوار مى‏شد.با توجه به مطالب فوق اين نكته را نيز متذكر مى‏شويم كه اصولاً ضماير مذكر تنها براى جنس مذكر يا مردان در كلام و ادبيات عرب استفاده نمى‏شود، بلكه استفاده از ضماير يا صيغه مذكر متعدد است كه تنها يك مورد آن براى جنس مذكر (مردان) استفاده مى‏شود. گاهى با توجه به لفظ، ضمير مذكر مى‏آيد، در حالى كه شايد جنس مؤنث باشد، هم چنين در مورد خداوند و برخى از مجردات كه زن و مرد در آن‏ها معنا ندارد. در مورد خداوند با توجه به لفظ اللَّه و بعضى از معيارهاى ديگر است كه ربطى به جنس مذكّر و مؤنّث ندارد.

پاسخ : خداوند غنى و بى نياز از همه چيز است، چون غير از خدا هر چه موجود است ، همه مخلوق خدا است و نيازمند به او. قرآن مي‌فرمايد : "اى مردم! شما همگى نيازمند به خداييد. تنها خداوند است كه بى نياز و شايستة هر گونه حمد و ستايش است"1 در آية ديگر فرمود: " هر كسى كفر ورزد و حج را ترك كند، به خود زيان رسانده است . خداوند از همة جهانيان بى نياز است".2بنابر اين خداوند بى نياز مطلق است و مخلوقات همه محتاج اويند. او است كه همة نيازهاى مخلوقاتش را بر طرف مي‌كند. ما انسان‌ها كه يكى از مخلوقات خداييم ، سراسر وجودمان را نياز و احتياج فرا گرفته است، مانند نياز به آب و غذا و هوا و . . . كه با نبود يكى از اين ها قادر به ادامة حيات نيستيم . ما چند دقيقه يا چند ثانيه نمي‌توانيم بدون هوا زنده بمانيم. همة اين نيازمنديها به وسيلة آب و هوا و غذا و . . . بر طرف مي‌شود كه خداى مهربان با خلق آن نياز ما را برطرف كرده است . آرى اين خداى حكيم ومهربان است كه به هنگام تولد بچه، خون را تبديل به شير مي‌كند و نوزاد آن را از پستان مادر تغذيه مي‌نمايد. يكى از نيازهاى ما نيازهاى روحى است مثل احتياج به محبت . از اين رو بچه‌هايى كه در خانوادة خود احساس كمبود محبت نسبت به خودشان كنند، دچار اختلالات روحى و روانى مي‌گردند. يكى از نيازهاى واقعى و اساسى روح بشر مسئله عبادت و پرستش است، چون خداوند انسان را براى تكامل آفريده است و تكامل او جز از راه عبادت و بندگى به دست نميآيد.بنابر اين خداوند نياز به عبادت ما ندارد، بلكه ما محتاج به عبادت او هستيم كه با بندگى او به نعمت هاى جاودان نايل شويم. قرآن مي‌فرمايد : "كسى كه جهاد و تلاش كند ، براى خود جهاد مى كند؛ چرا كه خداوند از همة جهانيان بى نياز است". 3 در جاى ديگر مي‌فرمايد: " كسى كه عمل صالحى به جا آورد ، به سود خود به جا آورده است، و كسى كه كار بدى انجام دهد ، به زيان خود او است. سپس همة شما به سوى پروردگارتان باز مي‌گرديد".4در آيه ديگر فرمود: "كسى كه پاكى گزيند، به نفع خود او است".5 نتيجه اينكه انسان در پرتو اعمال صالح تكامل مي‌يابد و به آسمان قرب خدا پرواز مي‌كند وبه خوشبختى هميشگى مي‌رسد. و بر اثر جرم و گناه سقوط مي‌كند و بر بدبختى ابدى گرفتار مي‌شود . عبادت خداوند انجام هر عملي است كه انسان را به خدا نزديك ساخته واز زشتي ها دور نمايد .بنابر اين عبادت خدا منحصر در نماز نيست.خدمت خالصانه به انسان ها و...نيز عبادت است. انجام هر عملي كه در آيات و روايات به انجام آنها توصيه شده عبادت است.اما به نظر مي رسد كه مقصود از سوال نماز است: پى بردن به تمام آثار و فلسفه نماز و عبادت شايد در توان بشر عادى نباشد، در آيات قرآن و از طريق پيامبر و پيشوايان دينى نيز تنها بخشى از آثار و حكمت‏هاى نماز و عبادت بيان شده است. با توجه به آيات و روايات در اين زمينه، برخى از آثار و حكمت‏ها چنين است: 1 - قرب معنوى يكى از آثار بسيار مهم نماز قرب به خداوند است. اين اثر روح عبادت و نماز را تشكيل مى‏دهد و يكى از آيات قرآن هدف آفرينش انسان عبادت بيان شده است 6 كه حكايت گر بعد معنوى نماز و اهميت آن است، امام على(ع) فرمود: "الصلوة قربان لكل تقى 7، نماز وسيله تقرب هر پرهيز كارى به خداوند است". در برخى از روايات از نماز به عنوان معراج مؤمن ياد شده كه اشاره به آثار معنوى آن مى‏باشد. 2 - ياد خدا و آرامش روانى در قرآن آمده است: "اقم الصلوة لذكرى8، نماز را بر پا دار تا به ياد من باشى". يكى از نويسندگان در تفسير اين آيه مى‏نويسد: "روح واساس و هدف و پايه و مقدمه و نتيجه و بالاخره فلسفه نماز همان ياد خدا است. همان "ذكر اللَّه" است كه در آيه فوق به عنوان برترين نتيجه بيان شده است" 9 ذكر و ياد خداوند نقش تعيين كننده در آرامش روانى دارد. نماز به عنوان ذكر خدا به انسان‏هاى نماز گذار آرامش مى‏دهد، "ألا بذكر اللَّه تطمئن القلوب10، آگاه باشيد ياد خدا مايه اطمينان است". 3 - عامل باز دارنده از گناه يكى از آثار مهم نماز جلوگير از گناه است: "إنّ الصلوة تنهى عن الفحشا و المنكر"(11). طبيعت نماز از آن جا كه انسان را به ياد خدا نيرومندترين عامل بازدارنده يعنى اعتقاد به مبدأ و معاد مى‏اندازد، داراى اثر بازدارندگى از فحشا و منكر است. انسان كه به نماز مى‏ايستد و تكبير مى‏گويد، خدا را از همه چيز بالاتر مى‏شمرد... بدون شك در قلب و روح چنين انسانى، جنبشى به سوى حق و حركت به سوى پاكى و جهشى به سوى تقوا پيدا مى‏شود..."(12) 4 - گناه زدايى يكى از آثار بسيار مهم نماز گناه زدايى است. نماز وسيله شستشو از گناهان و مغفرت و آمرزش الهى است(13). پيامبر(ص) از ياران خود سؤال كرد: اگر بر در خانه يكى از شما نهرى از آب صاف و پاكيزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهيد، آيا چيزى از آلودگى و كثافت در بدن او مى‏ماند؟ در پاسخ عرض كردند،نه. حضرت فرمود: نماز درست هماننداين آب جارى است. هر زمان كه انساننماز مى‏خواند، گناهانى كه در ميان دو نماز انجام شده است، از بين مى‏رود."(14)5 - غفلت زدايى‏بزرگ‏ترين مصيبت براى رهروان راه حق آن است كه هدف آفرينش خود را فراموش كند. و غرق در زندگى مادى و لذائذ زودگذر گردند، اما نماز به حكم اين كه در فواصل مختلف در هر شبانه روز پنج بار انجام مى‏شود، مرتباً به انسان اخطار مى‏كند و هشدار مى‏دهد و هدف آفرينش او را خاطر نشان مى‏سازد... و اين نعمت بزرگى است كه انسان وسيله‏اى در اختيار داشته باشد كه در هر شبانه روز چند مرتبه به او بيدار باش گويد.(15) 6 - تكبر زدايى‏يكى از عوامل مهم تكبر زدايى نماز است، زيرا انسان در هر شبانه روز هفده ركعت و در هر ركعت دو بار پيشانى بر خاك در برابر خدا مى‏گذارد و خود را ذره كوچكى در برابر عظمت او مى‏بيند، از اين رو پرده‏هاى غرور و خودخواهى را كنار مى‏زند. از اين رو على(ع) بعد از بيان فلسفه عبادت، يكى از آثار نماز 1 - تكبر زدايى بيان نمود: "خداوند ايمان را براى پاكسازى انسان هااز شرك واجب كرده است و نماز را براى پاكسازى از كبر"(16). 7 - عامل پرورش فضائل اخلاقى نماز روح اخلاص و خداباورى را در انسان افزايش مى‏دهد و نتيجه آن پرورش فضايل اخلاقى است، انسان با نماز خواندن خود را از جهان محدود ماده و چهار ديوار طبيعت بيرون مى‏برد و به ملكوت آسمان‏ها دعوت مى‏كند و با فرشتگان هم صدا مى‏شود و خدا را درهمه حال حاضر و ناظر مى‏داند. 8 - همگرايى علاوه بر آثار مذكور كه معمولاً آثار خودى نماز محسوب مى‏شودند، يكى از آثار مهم اجتماعى و سياسى نماز، همگرايى است، برگزارى نماز جمعه و جماعت، وحدت مسلمانان را به نمايش مى‏گذارد زيرا مسلمانان با صفوف فشرده در كنار هم قرار گرفته و با اوضاع سياسى و اجتماعى جهان آگاهى پيدا مى‏كنند. خطيب جمعه با بيان احكام و طرح مسايل سياسى و اجتماعى به نمازگزاران رشد سياسى مى‏دهد شايد به خاطر آثار مهم نماز جمعه و جماعت است كه در آموزه‏هاى دينى به اين دو فريضه اهميت خاصى داده شده است.(17) پيامبر اسلام(ص) فرمود: "خداوند نماز جمعه را بر شما واجب كرده است هر كس آن را در حيات من يا بعد از وفات من از روى استخفاف يا انكار ترك كند، خداوند او را پريشان مى‏كند و به كار او بركت نمى‏دهد. بدانيد نماز او قبول نمى‏شود، بدانيد زكات او قبول نمى‏شود، بدانيد حج او قبول نمى‏شود،..، تا از اين كار توبه كند..."(18). 9 - نفى طاغوت و ايستاگى در مقابل ستم‏انسانى كه فقط خداوند را عبادت نمايد در مقابل او سر تعظيم و تسليم فرود آورد، هر چه غير خداوند است، براى او حقير و كوچك مى‏شود و كسى نمى‏تواند با ظلم و ستم بر او چيره شود. و در مقابل گردنكشان و ظالمان سر تسليم فرود نمى‏آورد و با طاغوت كنار نمى‏آيد. خداوند اين مسئله را يكى از اهداف بعثت پيامبر(ص) دانسته است: "و در ميان هر امتى، پيامبرى را مبعوث كرديم تا خداوند را عبادت نماييد و از طاغوت (هر چه در مقابل خدا است) پرهيز كنيد.(19)پى نوشت‏ها:1 فاطر (35) آية 15.2 آل عمران (3) آية 973 عنكبوت (28) آيه 6. 4 فجر (89) آيه 27-30. 5 ذاريات (51) آيه 56.6 ذاريات(51)، آيه 56. 7 نهج البلاغه، كلمات قصار، جمله 136، با اقتباس از: تفسير نمونه، ج 16، ص 292.8 طه(20)، آيه 14. 9 تفسير نمونه، ج 16، ص 289. 10 رعد(13)، آيه 28. 11 عنكبوت (29)، آيه 45. 12 تفسير نمونه، ج 16، ص 284. 13 - همان، ص 290. 14 - وسايل الشيعه، ج 3، ص 7. 15 - تفسير نمونه، ج 16، ص 290 - 291.16 - نهج البلاغه، كلمات قصار 252. 17 - جمعه (62) آيه‏ى 9، تفسير نمونه، ج 24، ص 125 به بعد. 18 - وسايل الشيعه، ج 5، ص 7. 19 - نحل (16)، آيه 36.

پاسخ : وظيفة شما نسبت به اموال مردم ( كه نزد شما امانت گذارده اند) اين است كه آنها را به صاحبانش برگردانيد. بايد در شناسايي آنان تا آنجا كه مقدور است، كوشش كنيد . اگر دسترسي به آنان ناممكن باشد، وظيفة شما اين است كه پول ها را به نيت صاحبانشان به فقرا صدقه بدهيد.اما اين كه برخي بدحساب به وظيفة خود عمل نكرده و بدهي هاي خود را نپرداخته اند، مديون هستند. تا آن جا كه براي شما مقدور است، بايد كوشش كنيد اموال را دريافت كنيد و به صاحبان آنها بپردازيد و اگر در گرفتن آنها كوتاهي نكرده باشيد، ضامن نيستيد و لزومي ندارد از جيب خود ، پول را به طلبكاران بدهيد. چون پول ها پيش شما امانت بوده و در حفظ و نگهداري آنها كوتاهي نكرده ايد، پس ضامن نيستيد.بايد اين مطلب را با طلبكارها در ميان بگذاريد و بگوييد: بعضي بدحسابي كرده و پول هايتان را پرداخت نكرده اند.

پاسخ : بسياري از چيزهايي كه هم اكنون در جامعه جزء سنت هاي فراموش نشدني مردم شده است فاقد وجاهت شرعي و ديني است . يكي از همان سنت ها مراسمي است كه هنگام فوت و خصوصا بعد از فوت تحت عنوان هاي مختلف برگزار مي شود.در حالي كه برخي از اين كارها برعكس روايات و احكام ديني است.اگر شخصي از خانواده اي رحلت كرد و از دنيا رفت مستحب است كه تا سه روز غذايي از بيرون تهيه كرده و براي بازماندكان ارسال كنند و اين سنت احتمالا تا به امروز در بعضي از كشورهاي اسلامي متداول است نقل شده در نقاطي از استان لرستان ايران مردم به اين مهم اهتمام داشته و عمل مي كنند.امام باقر (ع) فرمود: سزاوار است همسايگان صاحب عزا به مدت سه روز براي صاحبان عزا طعام درست كنند. (1)امام صادق (ع) فرمود: غذا خوردن نزد اهل مصيبت از كارهاي دوران جاهليت است و سنت (پسنديده) آن است كه براي آنان (عزاداران) طعام و غذا ارسال شود. آن گونه كه پيامبر اسلام (ص) درباره بازماندگان جعفر بن ابي طالب سفارش به ارسال طعام كردند(2) پس سنت اسلام اين است . البته گرفتن مجلس ترحيم و خواندن فاتحه بدون پذيرايي هاي مفصل خوب است ، تا ثواب فاتحه و ... به ميت واصل شود. و در عوض هزينه هاي هنگفتي كه مي شود، مي توان در راههاي بهتر و سودمند تر براي ميت و بازماندگان خرج كرده مانند وقف و ديگر صدقات جاريه، خدمات آموزش و پرورش، مدرسه سازي، ساختن راه ها و بناهايي كه عموم مردم از آن استفاده كنند و شناسايي افراد فقير و مستمند و رسيدگي به وضع آنان . در مورد مراسم سوم و هفتم و ... در روايات چيزي ذكر نشده است ، اما مراسم چهلم به خصوص متأثر از برپايي مراسم اربعين سالار شهيدان مي باشد.پي نوشت ها : 1 - وسايل الشيعه، ج2، ص 889 ، حديث 5.2 - همان، حديث6.

پاسخ : نام بيست و هفت پيامبرالهى در قران مجيد ذكر شده است كه اسامى آن ها به ترتيب عبارت انداز: 1 حضرت آدم 2 حضرت ادريس 3 حضرت نوح 4 حضرت هود 5 حضرت صالح 6 حضرت ابراهيم 7 حضرت اسحاق 8 حضرت اسماعيل 9 حضرت لوط 10 حضرت يعقوب 11 حضرت يوسف 12حضرت ايوب 13 حضرت شعيب 14 حضرت موسى 15 حضرت هارون 16 حضرت طالوت 17-حضرت الياس 18 حضرت اليسع 19 حضرت ذوالكفل 20 حضرت داوود 21 حضرت سليمان 22حضرت يونس 23 حضرت زكريا 24 حضرت يحيى 25 حضرت عيسى 26 حضرت عزير 27 حضرت محمد پيامبرعظيم الشان اسلام (1).در عين حال پيامبران ديگري نيز بوده اند كه نام آنها در قرآن بيان نشده است.خداوند مي فرمايد: و پيش از تو پيامبراني را فرستاديم. سرگذشت بعضي از آنها را براي تو بيان كرديم و سرگذشت برخي ديگر را بيان نكرديم . (2)بنابراين پيامبران منحصر در آناني نيست كه نام شان در قرآن بيان شده است. در برخي از آيات اشاره مي شود كه براي قوم بني اسرائيل پيامبران بسياري بوده اند.روايات واخبار در منابع شيعه وجود دارد كه تعداد پيامبران الهى را تا يكصد و بيست و چهارهزار نفر ذكر مى كنند كه به عنوان نمونه روايتى را از كتاب بحارالأنوار مطرح مى كنيم :در باب وصاياى پيامبر(ص) به أبى ذر آمده است كه أبى ذر غفارى مى گويد: روزى بر پيامبر گرامى اسلام (ص) وارد شدم در حاليكه پيامبر به تنهايى در مسجد نشسته بودند, من خلوتى مسجد را غنيمت شمردم تا اين كه وصايايى را از پيامبر(ص) بشنوم . اتفاقاً از پيامبر(ص) سوال كردم كه : يا رسول الله , أنبياى الهى قبل ازشما چند نفر بودند؟ پيامبر فرمود: يكصد وبيست و چهار هزار نبى(ع) . البته اين روايت طولانى است كه از ادامه آن خوددارى مى كنيم .(3)پي نوشت ها : 1 - احمدعلى بابائى و رضا محمدى , فهرست موضوعى تفسير نمونه , ص 500- 456و على موسوى گرمارودى , داستان پيامبران , جلد هاى 1و 2از آدم تاخاتم , بخش فهرست انبياء.2 - غافر (40) آيه (78) . 3 - محمد باقر مجلسي، بحارالانوار ت ج74، ص 7071.

پاسخ : هرگاه گوينده اذان شخص دقيق و وقت‏شناسى باشد، موقعى كه اذان را شروع كرد، مى‏توان نماز را شروع نمود يا روزه را افطار كرد، ولى اگر با بلند شدن صداى اذان يقين به دخول وقت نكريم، نمى‏توانيم نماز را شروع كنيم، بلكه بايد مقدارى صبر كنيم تا يقين نماييم ظهر يا صبح شده، بعد نماز بخوانيم. مى‏توان گفت اذان‏هاى راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى دقيق است، در عين حال احتياطاً چند لحظه صبر بهتر است.موقعى انسان مى‏تواند مشغول نماز شود كه يقين كند وقت داخل شده است يا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند.(1)پى نوشت‏ها: 1. توضيح المسائل مراجع، مسئله 742 و ذيل آن.