تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : مراسم حج يكي از عبادتهاي گروهي است كه بايد با وارستگي كامل انجام گيرد. از اين رو، بايد حاجيان به پوشيدن دو تكه پارچه بسنده كنند و لباسهاي رسمي و معمولي خويش را، كه نشانه تمايز و اختلاف و گاه تفاخر و برتري است، از تن بيرون آورند و همه يكسان و همسان نمايند. به عبارت ديگر، حج تجليگاه تساوي انسانها در برابر خداست و از اين رو، لازم است حاجيان از هر چيز كه پديدآورنده گوناگوني است، به دور مانند و همه يكرنگ و يكسان در اين مراسم بزرگ شركت جويند(1). « بخش پاسخ به سؤالات »1) كتاب پرسشها و پاسخ‏هاي مذهبي، ج 3، ص 123.

پاسخ : قرباني كردن در هنگامي جز هنگام مراسم حج داراي شرايطي ويژه نيست و چنانچه قرباني هديه نيز باشد، اشكالي ندارد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : طواف نساء يكي از واجبات حج است. كسي كه مي‏خواهد اعمال حج را انجام دهد، نخست بايد مُحرم شود و بدين سان، چيزهايي بر او حرام مي‏شود كه يكي از آنها تمتّع بردن از زن است. زنان نيز چون محرم مي‏شوند، هر مردي بر آنان حرام مي‏گردد. ولي پس از طواف نساء اين حرمت از مردان و نيز زنان برطرف مي‏شود. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : يكي از اعمال واجب در صحراي مني «رمي جمرات» است يعني پرتاب كردن تعداد معيني سنگريزه به ستونهاي مشخصي در مني كه به نام «جمره اولي و جمره وسطي و جمره عقبه» ناميده مي‏شود. روز عيد حاجي وظيفه دارد عمل «رمي جمره عقبه» را به جا آورد و روز يازدهم و دوازدهم هر 3 جمره را به ترتيب انجام دهد. حكمت اين عمل اين است كه در برخي از روايات وارد شده زماني كه حضرت آدم«عليه السلام» به امر خداو همراهي جبرئيل به انجام مناسك حج، پرداخت و از مني عازم بيت(كعبه) شد در محل «جمرات» شيطان 3 بار بر او ممثل شد و خواست آن حضرت از انجام وظيفه باز دارد به اشاره جبرئيل در هر موضع از مواضع 3 گانه با پرتاب هفت سنگ، او را از خود طرد نمود و لذا اين سنّت «طرد ابليس» در ميان فرزندان آدم«عليه السلام» باقي ماند. و از برخي روايات استفاده مي‏شود كه اين جريان براي حضرت ابراهيم«عليه السلام» پيش آمد. اين عمل طرد شيطان تثبيت عبوديّت و اطاعت خداوند متعال است و اين كه انسان وظيفه دارد در تمام دوران زندگي براي موفقيّت در انجام فرائض ديني و دستورات الهي با شيطان جن و شيطان نفس مبارزه كند. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : عمره جاي حج تمتع را نمي‏گيرد و اگر حج بر كس واجب شود بايد مقدمات آن را فراهم كند و آن را به جاي آورد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : بايد اين مطلب را قبول كنيم، كه انسان در هر كاري كه انجام مي‏دهد بايد احتمال شكست را در آن كار بدهد. و نبايد توقع داشته باشيم كه كارمان صد در صد همراه با پيروزي باشد. ولي آنچه را در ضمن كار بايد توجّه كنيم اين است كه عوامل شكست را بشناسيم، و آنها را در كارمان دخالت ندهيم و اگر يك يا چند بار در عملي شكست خورديم، دقّت كنيم و بينديشيم كه علّت شكست را پيدا كنيم. تا در موارد بعد عمل دچار آن نشويم. در روايت آمده كه مؤمن از يك ناحيه دو بار گزيده نمي‏شود، اگر دفعه اوّل مواجه با عدم موفقيّت شد در دفعه دوم حساب شده عمل مي‏كند. و آنچه ما را در كارها موفق مي‏كند و مي‏توانيم بر آنچه از ناحيه روزگار به ما مي‏رسد فائق و پيروز شويم، تعقل و انديشيدنِ صحيح است، علي«عليه السلام» فرمودند: «لايستعان علي الدهرالّا بالعقل؛ تنها به وسيله عقل مي‏توان بر(مصائب و سختي‏هاي) روزگار كمك طلبيد». به هر حال نبايد نااميد شد با فكر و مشورت با اهل انديشه و فكر و ياري خدا و توجّه به عنايت اولياء و معصومين«عليهم السلام» در كارها موفقيّت به دست مي‏آيد. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : در دعاي ابو حمزه ثمالي كه در ماه مبارك رمضان خوانده مي‏شود نكاتي نهفته است كه مي‏تواند پاسخ بخشي از سؤالات باشد، در رابطه با تغيير حالات و شاداب و خستگي كه در وجود انسان پيش مي‏آيد، امام سجاد«عليه السلام» در اين دعا مطالبي دارد از خستگي و تغيير حالات و... به طور طبيعي انسان پس از توجّه و شناخت و حركت ناچار به حالتي مي‏رسد كه خسته مي‏شود و احساس مي‏كند كه رها شده و تنهايش گذاشته‏اند نمازش خالي است و روحش بي‏جواب و صدايش محروم، مي‏توان اين حالت را در خود دوستاني كه تازه راه افتاده‏اند و با شور دويده‏اند ديد، بعضي‏ها به اين حالت بي‏اعتنا مي‏شوند و فراري و بعضي‏ها با آن درگير مي‏شوند و خسته، بعضي‏ها با اين و آن مي‏گويند و جواب مي‏خواهند، امّا بعضي‏ها كه مي‏توانند از بدها خوب استفاده كنند و در بن‏بست‏ها راه بسازند بهره برمي‏دارند و از همان حالت‏ها كه يافته‏اند طبيعي است به حركت‏هاي بيشتري مي‏رسند اينها اين حال را، اين خستگي را با دوست در ميان مي‏گذارند به جاي اينكه در زير آوار خستگي بميرند و يا به خودكشي بينديشند و يا به بازگشت و فرار رو بياورند آن را با يار مي‏گويند پس بهتر است با احساس غربت پيوند به خداوند تبارك و تعالي پيدا كنيم كه در دعاي كميل اميرالمؤمنين علي«عليه السلام» مي‏فرمايد: «الهي من لي غيرك» من غير تو چه كسي دارم، از او كمك بخواهم و بدانم اوست كه مي‏تواند در همه امور ياور ما باشد و اوست آگاه به مصلحت و خير و شر امور، هر چه از او رسد نيكوست و بايد بدانيم كه نبايست هميشه تقدير ما به آنچه مورد خواست و خوشايند ماست رقم بخورد كه تفاوت است بين خوشي و خوبي كه ما بايد به دنبال خير و خوبي باشيم هر چند با حالات ما سازگار نيست و عمل به تكاليف الهي را سرمشق خود قرار دهيم هر چند سخت و ناگوار باشد كه كسي كه از او ايمان بطلبد و مزه شيرين ايمان را بچشد هيچگاه از او جدا نمي‏گردد. اصلاً مؤمن تا مرحله تثبيت دچار فراز و نشيب است و امّا كافر است كه يك جور باز مي‏آيد و در كفر پيش مي‏رود. مطالعه اين حالات خود، جالب و آشنا كننده به ضعفها است. ثبات به تدريج حاصل مي‏شود. عواملي براي به دست آوردن ثبات در دين ذكر شده، قرائت قرآن، انفاق، دعا، تفكر. در اين موارد مداومت لازم است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اميد در هر انساني با سرشت او زاده مي‏شود اين شوق غريزي از موهبت‏هاي خداوند در آدمي است. پيامبر اكرم«صلي الله عليه وآله» فرموده‏اند اگر اميد نبود، مادري فرزندش را شير نمي‏داد و كسي درختي نمي‏نشاند پس اميد هست اما بايد آنرا زنده نگه داشت(1). در اين موضوع دو موضوع هست: 1 - اصل اميد براي اقدام و تلاش الزامي است اما بحث بر سر اين است كه به چه چيز بايد اميد بست؟ قرآن عزيز مي‏فرمايد: انتم ترجون من الله ما لايرجون(2)؛ شما اميدي مثل خدا داريد كه غير مؤمنان از آن محرومند. جريان زندگي انسان طوري است كه براي تربيت و تكامل او و غافل نشدن از هدف بلند زندگي، پيوسته اميدهاي حقير و پايين‏تر از هدف متعالي او به بن بست مي‏رسد مثل آنكه مي‏بينيم درست موقع گرفتن نتيجه‏ها، مشكلي و مانعي پيش مي‏آيد و غصّه‏اي سر برمي‏آورد. گرچه اين يك ارزش است و براي انسانهاي والا و طالب تعالي نعمت شمرده مي‏شود؛ اما چنين نيست كه با امكانات زندگي برخورد منفي داشته باشيم. چنانكه وقتي كسي كه به ابوذر (ره) گفت تو كه اميدي به فرداي خود نداري چرا دو كيسه گندم در خانه داري! فرمود: چرا هميشه انتظار مرگ داريد. چه بسا عمرم طولاني شود. چنين است كه امام علي(ع) مي‏فرمايد: از آنجا كه اميد نداري اميدوارتر باش! 2 - نتيجه بخش اول چنين مي‏شود كه ما اميدي بزرگ مثل خدا داريم، اميدي مثل توسل به اهل بيت«عليه السلام»به ويژه امام زمان«عج»كه حضور دارد گرچه ظهور ندارد، داريم. 3 - با توجه به اصول گذشته بايد دست به كار شد حتي كارهاي كوچك را به صورت تمريني مقدمه كارهاي بزرگ قرار داد و هنگامي كه نتيجه كار خود را مشاهده مي‏كنيم نشاط و اميد توليد مي‏شود. 4 - هيچ چيز حتي مرگ نااميد كننده نيست. زيرا با بينش عميق دين، معاد، استمرار زندگيست حتي حياتي برتر از اين دنيا. 5 - نماز و قرائت قرآن و زيارت ائمه«عليه السلام»اين اميد را متعادل، واقع گرا، و زنده مي‏دارد. « بخش پاسخ به سؤالات »1) نهج الفصاحه، ترجمه پاينده ص 1892) سوره نساء آيه 104

پاسخ : اين اصل صحيح است كه صفات نيك يا بد ممكن است از ناحيه پدر به عنوان وراثت به فرزند منتقل شود امّا چون انسان داراي اختيار و اراده است وراثت كسي را مجبور به گناه نمي‏كند گذشته از اينكه عامل تربيت بر وراثت غلبه دارد و از طريق تربيت مي‏توان صفات زشتي را كه از پدر به پسر منتقل شده از بين برد و صفات خوب را جايگزين آنها نمود. به عبارت روشن‏تر مي‏توان گفت، وراثت، محيط غريزه‏ها، همه مؤثّر هستند امّا حاكم نيستند سهم اصيل در انسان مربوط به انتخاب و اراده آدمي است. « بخش پاسخ به سؤالات »

پاسخ : اين پرسش مي‏تواند از دو ديدگاه پاسخ بگيرد. اگر منظور روشهاي روانشناسانه باشد بايد به كتابهايي درباره تقويت اراده رجوع كرد. اما در بينش ديني چنين مسيري فهرست شده است‏ 1 - علي«عليه السلام» مي‏فرمايد: ضادوا التواني بالعزم(1)؛ سستي را با عزم مدارا كنيد. 2 - زمينه عزم و قدرت اراده چيست؟ آن گرامي مي‏فرمايد: اصل العزم الحزم(2)يعني ريشه اراده در دورانديشي است، انساني كه سست اراده است درباره سود و زيان خويش هنوز به احساس نزديكي نرسيده، والا چرا براي گرسنگي و تشنگي خود اقدام مي‏كند و اراده را به كار مي‏اندازد. بايد نسبت به سرنوشت خويش و آن موضوع را كه اراده را به كار مي‏اندازد انديشيد و عواقب آن را سنجيد. انسان زماني حركت مي‏كند كه بين آنچه كه هست و آنچه مي‏تواند باشد، فاصله را احساس كند. 3 - نااميديهاي كاذب و خيالي از نرسيدن اراده را سست مي‏كند بايد كارهاي كوچكي را تجربه كرد و بهترين موفقيت را چشيد آن گاه كارهاي بزرگ را انتخاب كرد. 4 - نيايش بسيار مؤثر است در دعاي امام سجاد«عليه السلام» آمده است و أعنّي بعزم الاراده؛ خدايا مرا به تصميمي كه محرك اراده باشد ياري كن! « بخش پاسخ به سؤالات »1) 2) و 2 - ميزان‏الحكه، ج 5، ص 1969.