İmamın Özellikleri

    Hayatın ve dinin devam etmesinin garantisi olan, beşerin ihtiyaçlarına cevap veren ve seçkin bir şahsiyeti bulunan Peygamber efendimizin (s.a.a) halifesi; bulunduğu rehberlik ve önderlik makamına uygun olarak bir takım üstün özelliklere sahip olmalıdır. Allah Peygamberi’nin (s.a.a) halifesinde bulunması gereken en önemli özellikler şunlardan ibarettir:

     Takvalı olmalıdır. Günahlardan kaçınmalıdır. Küçük günahları dahi işlemeyecek ismet makamına sahip olmalıdır.

İlahi ilme bağlı olan ve Peygamber efendimizin (s.a.a) ilminden kaynaklanan ilme sahip olmalıdır. Bu bakımdan maddi ve manevi, dini ve dünyevi bütün alanlardaki sorulara cevap verebilmelidir.

   En yüksek derecedeki ahlaki faziletlere sahip olmalıdır.

    Dini öğretiler ışığında, beşeri camiayı yönetip doğru ve sahih bir şekilde idare etmelidir.

    İmam için zikrettiğimiz özellikleri göz önünde bulunduracak olursak, böyle bir insanın seçiminin halkın ilim ve bilgisi dâhilinde olamayacağı açık bir şekilde anlaşılacaktır. Sadece Allah-u Teala sonsuz ilmiyle Peygamberin (s.a.a) halifesini ve ondan sonraki önderi seçebilir. Bundan dolayı imamın en önemli özelliklerinden biri de Allah tarafından seçilip atanmasıdır.

   Zikrettiğimiz özelliklerin önemli olmasından dolayı her biri hakkında kısaca açıklama yapmaya çalışacağız:

İmamın İlmi

    Milletin rehberlik ve önderlik görevini üstlenmiş olan imam, dini bütün boyutları ile bilmesi ve kanunlarını eksiksiz bir şekilde tanıması gerekmektedir. Kur’an-ı Kerim’in bütün ayetlerinin tefsirini ve Peygamber efendimizin (s.a.a) sünnetini bilmelidir. Dini maarifleri açıklayıp halkın çeşitli konulardaki bütün sorularına cevap verebilmelidir. Onlara en iyi şekilde yol gösterebilmelidir.

   Böyle olan bir ilim membaının, halkın bütün kesimlerinin itimat edip güvendiği bir kimse konumunda olacağı çok açıktır. Bu şekil bir ilme sahip olabilme, sadece ilahi ilme bağlı olabilme sonucunda mümkündür. 

Bundan dolayı Şii şöyle inanmaktadır;

   İmamların ve Peygamber efendimizin (s.a.a) hak halifelerinin ilmi, ilahi sonsuz ilimden kaynaklanmaktadır.

İmam Ali (a.s) hak imamın nişaneleri hakkında şöyle buyuruyor:

“İmam; Allah’ın helalleri, haramları,  emirleri, nehiyleri, çeşitli hükümler ve insanların ihtiyacı olan bütün meseleler konusunda en bilgin olan kişidir.”[1]

İmamın İsmeti

    İmametin temel şartlarından ve imamın en önemli özelliklerinden birisi de “İsmet” sıfatıdır. İsmet; hakikate olan ilimden ve kuvvetli iradeden kaynaklanan bir özelliktir. İmamda, bu iki özelliğin bulunmasından dolayı her türlü günaha ve hataya (düşmekten) duçar olmaktan  korunmaktadır. İmam; dini maarifleri tanıma, açıklama, onlara amel etme, İslam toplumunun maslahat ve zararlarını bilme konusunda her türlü sürçmeden masumdur.

   İmamın masum olması konusunda çeşitli akli ve nakli (Kuran’dan ve Hadislerden) deliller vardır. Akli delillerin en önemlileri şunlardan ibarettir:

    A- Din ve dindarlık yolunun korunması,  imamın masum olmasına bağlıdır. Zira imam dinin korunmasından, tahrif olmamasından ve halkın din yoluna hidayet olmasından sorumludur. İmamın yalnızca sözleri değil; hatta başkalarının amellerini onaylayıp onaylamama konusundaki tutumu da, toplumun ameli üzerinde etkili olmaktadır.

Dolayısıyla dini anlama ve ona amel etme konusunda her türlü sürçmeden korunmuş olması ve böylelikle izleyicilerini doğru yola hidayet etmesi gerekir.

     B-  İnsanların, dini tanıma ve uygulama konusunda hatasız olmamaları; toplumların imama ihtiyaç duymalarının delillerinden biridir. Eğer halkın rehberi de hata sahibi olursa halkın imama tam olarak güvenmesi nasıl sağlanabilir?! Başka bir ifadeyle; imam, masum olmazsa, halk imama uyma ve emirlerini yerine getirme konusunda şek ve şüpheye düşecektir.[2]

    Kur’an-ı Kerim’de imamın masum olması gerektiğine işaret eden ayetler de bulunmaktadır. Onlardan birisi Bakara suresinin 124. ayetidir. Bu ayette, Allah-u Teala Hz. İbrahim’e (s.a) nübüvvet makamından sonra yüce imamet makamını vermiştir. Daha sonra Hz. İbrahim kendi neslinde de imamlar karar kılınmasını isteyince yüce Allah şöyle buyurmuştur:

“...zalimler benim ahdime nail olamaz!”

    Yani; imamet makamı, Hz. İbrahim’in (a.s) neslinden olanlara, ancak zalim olmayan insanlara mahsustur.

Kur’an-ı Kerim, Allah’a şirk koşmayı büyük bir zulüm olarak kabul etmektedir. Aynı şekilde, Allah’ın emirlerini çiğnemenin de nefse zulüm olduğunu bildirmiştir. 

    Dolayısıyla kim hayatının her hangi bir döneminde günah işlemişse zalim olarak telakki edilmiş ve imamet makamına layık görülmemiştir. Böylelikle bu gibi insanlar bu makama ulaşamayacaklardır.   

     Başka bir ifadeyle; hiç şüphesiz Hz. İbrahim (a.s) “İmamet makamını” zürriyetinden gelip bütün ömrü boyunca günah işleyen veya başlangıçta iyi sonra kötü olan insanlar için istememiştir. Buna göre geriye iki grup kalmaktadır: 

1. Başlangıçta günahkâr olanlar. Ancak sonra tövbe edip iyi olan insanlar.

2. Hiç günah işlemeyen insanlar.

    Allah-u Teala kelamında birinci grubu kabul etmemiştir. Sonuç olarak “İmamet” makamının, ikinci grup için sınırlandırılmış olduğu anlaşılacaktır. Yani hiç günah işlemeyen insanlar bu makama ulaşabileceklerdir.

İmamın Toplumsal Yöneticiliği

   İnsanın, toplumsal bir yapıya sahip olması ve toplumun, insan ruhu, hal ve hareketleri üzerinde büyük tesiri bulunması nedeniyle; İnsanın sahih bir şekilde terbiye edilip Allah’a yakınlaşması yolunda rüşt etmesi için müsait ve münasip toplumsal ortam yaratılmalıdır. 

    Böyle ideal bir toplumun yaratılması da ancak ilahi bir hükümetin kurulması ve teşkil edilmesi ile mümkündür.

Bu bakımdan, insanların imamı ve önderi camiayı yönetebilme gücüne sahip olmalıdır. Kur’an ve nebevi sünnet başta olmak üzere, İslami öğretilerden ilham alarak ve işgüzar becerikli insanlardan yararlanarak İslam hükümetini kurabilmelidir.

Ahlaki Kemal ve Sıfatlara Sahip Olması

    İmam, camianın önderi ve rehberi olduğu için; bütün çirkinliklerden, kötülüklerden, uygunsuz ve beğenilmeyen sıfatlardan uzak olmalıdır. Bununla birlikte ahlaki bütün güzel sıfatlara da en iyi şekilde sahip olmalıdır. Zira imam kâmil bir insan olarak takipçileri ve yarenleri için en güzel örnek ve olgu konumundadır.

    İmam Rıza (a.s) şöyle buyuruyor:

“İmamın nişaneleri vardır: O, insanların  en bilgilisi..., en takvalısı, en sabırlısı, en cesuru, en cömerdi ve  en çok ibadet edenidir.”[3]

    Bunlara ilave olarak; imam, Peygamberimizin (s.a.a) makamında oturmuş olan, onun halifeliğini yapan, insanları eğitip öğreten ve terbiye eden kimsedir. Bu açıdan da; imam, diğer insanlardan daha fazla İlahi ahlaka sahip olmak zorundadır.

   İmam Ali (a.s) şöyle buyuruyor:

“(Allah’ın emriyle) kendini halkın imamı karar kılmış olan kimse; başkalarına öğretmeden önce kendi öğrenimi için gayret göstermeli ve başkalarını söz ile terbiye etmeden önce davranışlarıyla terbiye etmelidir.”[4]

İmamın Allah Tarafından Belirlenmesi

    Şia inancına göre; Peygamberin (s.a.a) halifesi ve imam olan kimse, sadece Allah’ın emriyle ve Allah’ın seçimi ile belirlenebilir. Daha sonra Peygamber imam olan kimseyi tanıtır. Bu bakımdan hiçbir kimsenin veya gurubun bu işe karışma hakkı yoktur.

    İmamın, Allah tarafından seçilmesinin birçok delili vardır. Şimdi onlardan bir kaçını aşağıda zikredeceğiz:

    A- Kuran-ı Kerim’in buyruğu üzere her şeyin tek ve mutlak hâkimi Allah’tır. Herkesin sadece Allah’a itaat etmesi gerekir. Allah’ın bu hâkimiyeti (layık gördüğü ve maslahat bildiği) istediği kimseye vermesi inkâr edilemeyecek bir gerçektir.

    Bundan dolayı, peygamberler nasıl Allah tarafından seçilmişlerse, imamlar da Allah tarafından seçilmelidirler. Bu bakımdan halk üzerinde velayet hakkına sahip olacaklardır.

    B- Önceki sayfalarda imam için ismet, ilim... gibi bir takım özellikleri açıkladık. Böyle bir özelliğe (hem de en üstün derecede)  sahip olan bir insanın bulunması ve belirlenmesi, sadece aşikârı ve gizliyi bilen Allah tarafından mümkündür.  Nitekim Allah Kur’an-ı Kerim’de Hz. İbrahim’e (a.s) şöyle buyurmaktadır:

“Ben, seni bütün insanlara imam yapacağım”[5]

Güzel ve Kapsamlı bir Açıklama

      Açıklamalarımızın sonunda sekizinci imamımız Hz. İmam Rıza’dan (a.s) imamın makamı ve özellikleri hakkında nakledilen hadisin bir kısmını zikretmemiz çok uygun olacaktır: 

“Onlar (İmamet konusunda ihtilaf eden kişiler ve imametin seçimle olduğunu zanneden kimseler) cahillik ettiler... Yoksa insanlar, kendi seçimlerine ve oylamalarına bırakılacak kadar,   ümmet içerisindeki imamet makamının değer ve yüceliğini bilmekte midirler?

    Hiç şüphesiz imamet makamının kıymeti, şanı, makamı, hakikati ve derinliği; halkın kendi akılları ile ona ulaşıp, kendi oyları ile seçerek bulmalarından daha yüce, daha azim, daha büyük ve daha derindir...

    Hiç şüphesiz imamet makamı; Allah azze ve celle tarafından, nübüvvet ve Halilullah makamından sonra üçüncü aşama da Hz. İbrahim’e verildi... İmamet; Allah’ın hilafeti, Resulullah’ın (s.a.a) hilafeti,  Emirü’l-Müminin Ali’nin (s.a) makamı, Hasan ve Hüseyin’in (a.s) mirasıdır. Kuşkusuz imamet; dinin dizgini, Müslümanların birlik nedeni,  dinin hayrı ve müminlerin izzetidir... Namazın, orucun, haccın ve cihadın kâmil olması ve... sınırların korunması imamdan (Velayetini kabul etmekten) dolayıdır.

    İmam; Allah’ın helâlini helal ve Allah’ın haramını haram kılar. (Allah’ın hükümlerine göre hükmeder) Allah sınırlarını ayakta tutar. Allah’ın dinini savunur. Hikmetle, güzel öğütle ve açık delille insanları Allah yoluna davet eder.

    İmam doğan güneş gibidir. Nuru bütün âlemi kapsar. Kendisi ufuktadır. Öyle ki eller onu tutamaz ve gözler ona ulaşamaz. İmam parlayan ay, ışık saçan lamba, ışıldayan nurdur. Karanlıklarda, şehir ve çöl yollarında, deniz girdaplarında yol gösteren ve hidayet eden yıldızdır. (Her türlü fitne ve cahillikten insanı kurtaran önderdir.)...

   İmam; iyi bir dost, şefkatli bir baba, can yoldaşı, küçük ve büyük çocuklara karşı iyi bir anne, büyük musibetlerde insanlar için bir sığınaktır. İmam günahlardan ve ayıplardan uzak olan kimsedir. Onun özel bir ilmi, sabrı ve hilmi gibi kendine has nişaneleri vardır... İmam kendi zamanının tek (eşsiz) kimsesidir. Hiçbir kimse onun (makamına) yaklaşamaz ve hiçbir bilgin de onun ile boy ölçüşemez. Hiç bir kimse onun yerini alamaz. Onun bir benzeri ve örneği yoktur...

    Öyleyse imamı tanıyabilecek olan kimdir? Veya imamı seçmesi mümkün olan şahıs kimdir? (Yani; kim seçim ile imamı atayabilir?)

     Heyhat! Heyhat! İşte burada idrakler yollarını kaybetmişler ve akıllar hayretler içinde şaşırıp kalmışlardır. (Bu konuda) Gözler ışıksız, büyükler küçük, hekimler şaşkın... konuşup sohbet edenler onun şan ve faziletlerinden yalnızca birisini beyan etmekten aciz kalmışlardır. Onların hepsi, güçsüz ve aciz olduklarını itiraf ederler...![6]

---------------------------------------------------------

[1]- Mizanü’l-Hikmet, c.1, s.861

[2]- Buna ilave olarak şunu ekleyebiliriz; Eğer imam hatadan korunmamış olursa, insanlarihtiyaçlarına cevap verecek başka bir imamın peşine gitmeleri gerekir.  Eğer o da aynı şekilde olursa, başka bir imam gerekecektir. Bu silsile farzımız sonsuza kadar devam edecektir. Felsefi olarak böyle bir farz mümkün değil muhaldir.

[3]- Maani’l-Ahbar, c.4, s.102

[4]- Mizanu’l-Hikmet, bab.147, s.850

[5]- Bakara, 124

[6]- Usul-u Kafi, bab.15, h.1, s.255

Peygamberin Halifesi

ULULEMR'E İTAAT EDİN

Gadir Hum İle İlgili Ayetler

GADİR-İ HUM OLAYI

İmamet İlâhî Bir Makamdır

İmamet Makamı

İmam'n İsmeti

İmam, İnsan Vücudundaki Kalbe Benzer

Hz.Ali (a.s)'nın Hz. Resulullah (s.a.a) Tarafından Tayini

HER ZAMAN BİR İMAM VARDIR

MASUM İMAMIN SIFATLARI

TATHİR AYETİ

Menzilet Hadisi