Cemaat Namazı

S.1: Cemaat namazında imam nasıl niyet etmelidir; cemaat niyeti mi, münferid mi?

C: Cemaat faziletini elde etmek isterse imamın cemaat niyeti etmesi gerekir; ancak imamlık kastı olmaksızın namaza başlarsa onun namazının ve diğerlerinin ona uymasının sakıncası yoktur.

S.2: Askeri mekanlarda -idari saatlerde kılınan- cemaat namazı vakitlerinde askeriyeye mensup olan bazı görevliler işlerinden dolayı cemaat namazına katılamıyorlar. Oysa işi idari saatten sonraya veya bir sonraki güne bırakmak mümkündür; onların bu amelleri namazı hafife almak sayılır mı?

C: Cemaat namazına katılmak kendiliğinden farz değildir; ancak, kendi vaktinde kılınması daha faziletlidir. Namazın ilk vaktinin ve cemaat namazının faziletine erişmek için idari işleri bu ilahi farizeyi cemaatle ve en az vakitte yerine getirebilecek şekilde ayarlasınlar.

S.3: Devlet dairelerinde cemaat namazı için çalışmaya ara verildiğinde namazhanelerde, namazdan önce veya sonra yahut iki namaz arasında düzenlenen ve farz namazdan daha fazla vakit tutan tevessül duası veya diğer uzun dualar yahut müstehap namaz gibi farz olmayan ameller hakkında görüşünüz nedir?

C: İslam'ın şiarlarından olan bu ilahi farizeyi (namazı) yerine getirmek için düzenlenen cemaat namazı dışında okunan fazla dua ve müstehap ameller idari saatin zayi olmasına ve görevlerini geçiktirmeye sebep olursa sakıncalıdır.

S.4: Çok sayıda insanların katılarak cemaat namazı kıldıkları yerin ezan ve ikaamet sesinin duyulduğu 50 veya 100 metre yakınlığında ikinci bir yerde cemaat namazı düzenlemek sahih midir?

C: Böyle düzenlenen ikinci bir cemaatın sakıncası yoktur; ancak dini tören olan cemaat namazının daha görkemli olmasını sağlamak için mü'minlerin bir yerde toplanarak hep birlikte bir cemaat namazı oluşturmaları daha uygundur.

S.5: Camide cemaat namazı kılınırken bir veya bir kaç kişi cemaat imamını fasıklıkla suçlamak ve zayıflatmak amacıyla münferid olarak (tek başlarına) namaz kılıyorlar, bu hareketin hükmü nedir?

C: Bu amel sakıncalıdır; çünkü cemaat namazını zayıflatmak ve halkın adil bildiği cemaat imamına hakaret ve saygısızlık etmek câiz değildir.

S.6: Bir mahellede bir kaç cami var ve bütün bu camilerde cemaat namazı kılınıyor. Bu arada, bir camiyle arasında on ev ve diğer camiyle arasında iki ev kadar mesafe bulunan bir evde de cemaat namazı kılınıyor; bunun hükmü nedir?

C: Cemaat namazı vahdete vesile olmalıdır, tefrika ve ihtilaf ortamı yaratmak vesilesi değil. Caminin yakınında olan evde cemaat namazı kıldırmak ihtilaf ve tefrikaya sebep olmazsa sakıncası yoktur.

S.7: Caminin yönetim kurulunun teyid ettiği sabit imamdan izin almaksızın o camide başka birisinin cemaat namazı kıldırması câiz midir?

C: Cemaat namazı kıldırmak, sabit imamdan izin almaya bağlı değildir; ancak namaz vaktinde cemaat namazı için camide hazır olduğu zaman sabit imamı rahatsız etmemek daha iyidir; hatta bu iş (sabit imamdan izin almaksızın camaat namazı kıldırmak) fitne ve benzeri şeylere sebep olursa haramdır.

S.8: Cemaat imamı bazen konuşmalarında din alimine uygun olmayan şakalar yaparsa bununla adaletten düşer mi?

C: Bu husus namaz kılanların teşhisine bağlıdır; dine aykırı olmaz ve mürüvvetli olmayla çelişmezse adalete zararı dokunmaz.

S.9: İnsan iyice tanımadığı bir cemaat imamına uyabilir mi?

C: İmamın adaleti hangi yolla olursa olsun me'muma sabit olursa ona uymak câizdir ve cemaat sahihtir.

S.10: Birisini adil ve takvalı bilen, aynı zamanda adil bildiği söz konusu adamın bazı yerlerde kendisine zulmettiğine inanan kimse buna rağmen onu adil bilebilir mi?

C: O adamın (zulmettiğini bildiği kimsenin) bilerek, kasten, kendi ihtiyarıyla ve şer'î bir delili olmaksızın o işi yaptığı ispatlanmazsa onun fasık olduğuna hükmetmesi câiz değildir.

S.11: İsmini bilmeksizin ve yüzünü görmeksizin hazır imama uymak câiz midir?

C: Hangi yolla olursa olsun adaletine kanaat ederse ona uyması sahihtir.

S.12: Marufu emretmeye ve münkerden nehyetmeye gücü olduğu halde bunu yapmayan bir cemaat imamına uymak câiz midir?

C: Söz konusu cemaat imamına göre geçerli sayılan bir mazeretten dolayı marufu emretmeyi terkettiği ihtimali söz konusu olduğu için sırf bu iş (marufu emretmeyi terketmesi) onun adaletine zarar vermez ve ona uymanın sakıncası yoktur.

S.13: Sizce adaletin anlamı nedir?

C: Adalet, şer'î açıdan haram olan işleri yapmaya engel olan ve takvalı olmayı gerektiren nefsani bir halettir ve adaletin isbat olması için de genelde adaletli olmayı gösteren hüsn-i zahir (zahiren iyi oluşu) yeterlidir.

S.14: Biz bir grup genciz ve hüseyniyelerde bir araya geliyoruz. Namaz vakti yaklaşınca adil kişilerden birisini öne geçirerek namazda ona uyuyoruz; ancak bazıları itiraz ederek “İmam Humeyni, alim olmayan bir kimsenin arkasında namaz kılmayı haram etmiştir” diyorlar; bunun hükmünü açıklar mısınız?

C: Aziz kardeşlerin, bazı yakın camilere gidip namazı, kendisine uyulabilecek imamlığa ehil olan din aliminin arkasında kolayca kılabilmeleri mümkünse din alimi olmayan birine uymaları yakışmaz, hatta bazı yerlerde din alimi olmayan birine uymak sakıncasız da değildir.

S.15: İki kişi cemaat namazı düzenleyebilir mi?

C: Maksad, birisi imam ve diğeri me'mum olmak üzere iki kişiden oluşan cemaat namazı teşkil etmek olursa sakıncası yoktur.

S.16: Me'mumun, cemaatle kıldığı öğle ve ikindi namazında Fatiha ve sureyi okumasının farz olmayışına nazaran dikkatini toplamak için Fatiha ve sureyi okursa namazının hükmü nedir?

C: Öğle ve ikindi gibi sessiz kılınması gereken namazlarda imam Fatiha ve sureyi okumakla meşgulken me'mumun sessiz durması farzdır ve dikkatini toplamak için bile olsa Fatiha ve sureyi okuması câiz değildir.

S.17: Cemaat imamının, bütün trafik kurallarına uyarak cemaat namazına gitmek için motorsikletten yararlanmasının hükmü nedir?

C: Bulunduğu bölgenin örfünde çirkin bir iş olup şan ve mürüvvete aykırı bir iş sayılmazsa bunun ne adalete bir zararı vardır, ne de imamlığın sıhhatine.

S.18: Cemaat namazının sonları olması nedeniyle cemaat namazına yetişemeyen kimse cemaat namazının sevabına yetişmek için tekbiret-ul ihram getirir, ayak parmakları üzerinde oturur ve imamla birlikte teşehhüdü okur, imamın selamından sonra ayağa kalkarak birinci rekatı okur; sorum şudur: Dört rekatlı namazların ikinci rekatının teşehhüdünde de böyle yapması câiz midir?

C: Cemaat namazının sevabına ulaşmak için bu şekilde imama uymak cemaat imamının namazının son rekatindeki teşehhüdüne mahsustur.

S.19: Cemaat imamının bir bayramda iki namaz -veya mutlak olarak bir vakitte iki namaz- için imamlık yapması câiz midir?

C: Günlük farz namazlarda cemaat namazını ikinci kere diğer me'mumlar için yenilemenin sakıncası yoktur; hatta bu iş müstehaptır da; ancak bayram namazında sakıncalıdır.

S.20: Cemaat namazında imam yatsı namazının üçüncü veya dördüncü rekatında ve me'mum da ikinci rekatta olursa me'mumun Fatiha ve sureyi sesli okuması farz mıdır?

C: Fatiha ve sureyi sessiz okuması farzdır.

S.21: Cemaat namazının selamından sonra Resulullah'a (S.a.a) salât getirme ayeti okunur ve namaz kılanlar Hz. Muhammed (S.a.a) ve Ehl-i Beyt'ine (a.s) üç salavat getirirler ve ondan sonra da üç tekbir getiriliyor ve daha sonra siyasi sloganları (yani mü'minlerin yüksek sesle okudukları dua ve teberriyi) söylüyorlar; bunun bir sakıncası var mıdır?

C: Salât ayetini* okumak ve Resulullah'la (S.a.a) Ehl-i Beyt'ine (a.s) salavat getirmenin sakıncasız olduğu gibi iyi ve beğenilen bir iştir ve onun sevabı da vardır. Ayrıca, büyük İslam İnkılabı'nın amaç ve hedeflerini hatırlatan ve İslamî şiarları yüceltmek sayılan tekbir ile diğer İslamî sloganları dile getirmek beğenilir bir harekettir.

S.22: Cemaat namazına ikinci rekatta uyan kimse şer'i hükmü bilmeyişinden dolayı sonraki rekatta yerine getirmesi gereken teşehhüd ve kunutu yerine getirmezse namazı sahih midir?

C: Namazı sahihtir; ancak, teşehhüdü kaza ederek iki sehiv secdesi yerine getirmesi gerekir.

S.23: -İmama uymanın sahih oluşunda- namazda kendisine uyulan imamın razı olması şart mıdır? Ve acaba me'muma uymak sahih midir?

C: İmama uymanın sıhhatinde cemaat imamının rızası şart değildir; namazda me'mum olan kimseye uymak da sahih değildir.

S.24: Biri me'mum, diğeri imam olmak üzere iki kişi cemaat namazı kılıyor. Üçüncü kişi gelerek ikinci kişiyi (me'mumu) imam sanıp ona uyar ve namazdan sonra onun imam değil, me'mum olduğunu anlarsa üçüncü kişinin namazının hükmü nedir?

C: Me'muma uymak sahih değildir; ancak bilmeyerek uyar da rüku ve secdelerde kendi münferid vazifesini yerine getirirse; şöyle ki, kasten veya yanlışlıkla bir rüknü azaltmaz ve çoğaltmazsa namazı sahihtir.

S.25: Yatsı namazı kılmak isteyen bir kimsenin akşam namazı kılan cemaate uyması sahih midir?

C: Sakıncası yoktur.

S.26: İmamın durduğu yerin me'muma oranla yüksek olmaması hükmüne riayet etmemek namazı batıl eder mi?

C: İmamın durduğu yerin me'mumun durduğu yere oranla yüksekliğinin şer'î açıdan affedilen miktardan fazla oluşu cemaat namazının batıl olmasına sebep olur.

S.27: Cemaat namazının saflarının birini bütünüyle namazı seferî olarak kılanlar oluşturur ve ondan sonraki safı namazı tam kılanlar oluşturursa, öndeki safta olanlar (namazı seferî olanlar) iki rekat kıldıktan sonra, sonraki iki rekatta imama uymak için hemen kalkarlarsa acaba onların arkasındaki safta yer alanların namazlarının son iki rekatı cemaat halinde kalır mı?

C: Önceki safta yer alanların hepsinin namazı seferî olduğu takdirde, onlardan sonraki saflarda yer alanların cemaatlerinin sıhhati sakıncalıdır; ihtiyat gereği önceki safta olanlar selam için oturduklarında sonraki safta yer alanlar niyetlerini münferid ederek namazlarını bitirmelidirler.

S.28: Me'mum namaz için birinci safın iki tarafından birinin başında durursa acaba onunla imam arasında vasıta olan diğer me'mumlar başlamadan önce namaza başlayabilir mi?

C: Cemaat imamı namaza başladıktan sonra, onunla imam arasında vasıta olan me'mumlar namaza başlamak için hazırlanırlarsa o adam cemaat niyetiyle namaza başlayabilir.

S.29: Bir kimse üçüncü rekatta cemaate katılır ve imamın birinci rekatta olduğunu sanarak hiç bir şey okumazsa namazını yenilemesi farz mıdır?

C: Rükuya gitmeden önce bunun farkına varırsa kıraat etmesi (Fatiha ve sureyi okuması) farzdır; ancak rükudan sonra farkına varırsa namazı sahihtir ve üzerine bir şey gelmez; ihtiyaten müstehap olarak kıraatı yerine getirmediği için iki sehiv secdesi de yapmalıdır.

S.30: Devlet dâirelerinde ve liselerde cemaat namazı kılmak için çok ciddi bir şekilde cemaat imamına ihtiyaç vardır; bölgede ise benden başka din alimi olmadığından çeşitli yerlerde bir fariza için üç veya dört kere cemaat imamı olmak zorunda kalıyorum; bir namazı bu şekilde ikinci defa kılmayı bütün taklit mercileri câiz bilmekteler; bu durumda ikiden fazlasını ihtiyat olarak kılınan kaza namazı niyetiyle kılmak câiz midir?

C: Başka bir cemaat için cemaatle kılınan namazı yenilemenin sakıncası yoktur; ancak birden fazlası sakıncalıdır. İhtiyat için kılınan kaza namazıyla da imamlık yapmak sahih değildir.

S.31: Şehrin camilerinden birinin yakınındaki üniversiteye ait binada üniversite sorumluları tarafından cemaat namazı kıldırılıyor. Aynı zamanda o camide de cemaat namazı kıldırılıyor; buna binaen camideki cemaat namazına katılmanın hükmü nedir? Üniversitenin sorumlularının zorlamaları hükmü değiştirir mi?

C: Me'muma göre uyma ve cemaat namazının sıhhati için gerekli şer'î şartlara sahip olan cemaat namazına katılmanın, aynı anda cemaat namazı kılınan camiye yakın olsa bile sakıncası yoktur; ancak yetkililerin görevlileri cemaat namazına katılmaya zorlamalarının şer'î bir dayanağı yoktur.

S.32: Müçtehit olmadığı halde yargı işinde çalışan imamın arkasında namaz kılmak sahih midir?

C: Yargı görevini yürütmesi, ataması sahih olan kimsenin atamasıyla olursa ona uymanın sakıncası yoktur.

S.33: Seferî meselesinde İmam Humeyni'yi taklit eden bir kimsenin İmam Humeyni'yi taklit etmeyen bir cemaat imamına uymasının hükmü nedir; özellikle Cuma namazında?

C: Farklı kişileri taklit etmek namazda imama uymanın sıhhatine engel olmaz; ancak me'mumun taklit merciinin fetvasına göre seferî olan ve cemaat imamının taklit merciinin fetvasına göre tam olan namazda imama uymak sahih değildir.

S.34: Cemaat imamı tekbiret-ul ihramdan (iftitah tekbirinden) sonra yanlışlıkla rükuya giderse me'mumun vazifesi nedir?

C: Me'mum cemaat namazına katıldıktan sonra bunun farkına varırsa niyetini münferid ederek (cemaat namazından ayrılarak) Fatiha ve sureyi okuması farzdır.

S.35: Medreselerde baliğ olmayan talabelerden bir kaçı cemaat namazının üçüncü veya dördüncü safından sonra durur ve o saflardan sonra imama uyan mükelleflerin namazlarının hükmü nedir?

C: Bu takdirde sakıncası yoktur.

S.36: Cemaat imamı mazur olursa, cemaat namazı kıldırabilmesi için gusül yerine teyemmüm alması yeterli midir?

C: Şer'an mazur olursa cenabet guslü yerine teyemmümle cemaat imamlığı yapabilir ve ona uymanın da sakıncası yoktur.