علت خستگی چشم یا استنوپیا چیست؟

جهت جلوگیری از خستگی چشم  هنگام استفاده از رایانه چه اقدامی لازم است انجام دهیم؟

استنوپیا یا خستگی چشم ممكن است به علت عوامل مرتبط با وضعیت چشم و بینایی، فاكتورهای وضعیتی، شخصیتی و مرتبط با محیط كار شامل: دما، رطوبت و جریان هوای داخل اطاق و یا بیماری‌های سیستمی‌باشد.

وضعیت چشم و بینایی: از علل استنوپی، وضعیت خود چشم است. عیوب انكساری تصحیح‌نشده خصوصاً آستیگماتیسم، پیرچشمی، دوربینی كه به‌طور كامل تصحیح‌نشده، اختلالات دید دوچشمی از عوامل ایجادکننده استرس‌های بینایی در هنگام فعالیت‌های مرتبط با چشم‌ها مانند مطالعه می‌تواند باشد.

وقفه‌های کوتاه‌مدت در فواصل مطالعه (مثلاً هر 1/5 ساعت مطالعه به مدت 15 دقیقه چشم خود را از روی کتاب برداشته و به کار دیگری بپردازید. هرازگاهی چشم خود را به نقطه دور متمرکز کنید.) می‌تواند در کاهش خستگی چشم مؤثر باشد.

عوامل فردی: فاكتورهایی شبیه خستگی عمومی، بیماری، استفاده از دارو و مستعد بودن به میگرن و ترس از نور (فتوفوبی) و فاكتورهای سایكولوژیک مانند نگرانی، عصبی بودن و میزان رضایت شغلی با علائم خستگی چشم مرتبط می‌باشند. البته سن و جنسیت در بروز علائم استنوپی مؤثر است.

عوامل محیطی، مرتبط با محل كار:  فاكتورهای محیطی مانند روشنایی و خیرگی از عوامل بسیار مهم و مؤثر بر استنوپی كاربران محسوب می‌شود. وجود لامپ درخشان در محیط دید ممكن است سبب ناراحتی و خیرگی شود. پنجره‌ها، وجود لامپ‌های فلورسنت در بالای سر و لامپ‌های میز كار نیز غالباً در این مشكل سهیم هستند.

دو نوع خیرگی كلی وجود دارد؛ در نوع اول، توانایی دیدن جزئیات از بین می‌رود و نوع دوم سبب عدم راحتی در دیدن می‌شود. چندین روش برای كاهش خیرگی معرفی‌شده است كه شامل موارد زیر هست:
منابع نور محیطی طوری تعبیه گردند كه به‌صورت مناسبی نور را منتشر كنند. لامپ‌های فلورسنت طوری نصب گردند كه با محل قرار گرفتن كامپیوتر موازی باشد. بهتر است تابش نور به‌صورت غیرمستقیم باشد. خشكی هوای موجود در محیط، سبب حساسیت چشم می‌گردد. این مسئله خصوصاً می‌تواند سبب ناراحتی برای كسانی كه از لنز استفاده می‌کنند گردد.

كاهش تعداد پلک زدن و افزایش تبخیر اشک و درنتیجه خشكی چشم‌ها در زمان مطالعه می‌تواند سبب خستگی چشم‌ها گردد. در بعضی افراد استفاده از اشک‌های مصنوعی می‌تواند سبب جلوگیری از بروز خشكی چشم شود.

آلودگی هوای محیط كار و ایجاد هیپوكسی سبب تسریع رسیدن به حالت خستگی در كاربر می‌شود. همچنین مشخص‌شده است كه نور زیاد همراه با سروصدای زیاد بیشترین اثر را در بروز خستگی و كاهش فعالیت‌های ذهنی فرد اعمال می‌کند.

عوامل وضعیتی: وضعیت نشستن باید به‌گونه‌ای باشد که کمترین فشار بر روی گردن و کمر وارد شود. بهتر است صندلی دسته‌دار باشد و ارتفاع دسته‌ها طوری باشد كه بازوها را حمایت كند. دسته‌های صندلی نباید زیاد بلند یا به سمت جلو كشیده شده باشند. صندلی حتماً باید گودی كمر را پر كند. در حالت نشسته پشت دستگاه باید بین ران و كمر و بین ساق پا و ران زاویه قائمه وجود داشته باشد و برای رسیدن به این حالت باید یک سطح شیب‌دار 15- 10 درجه زیر پا قرار گیرد.

گرچه هر فردی ممكن است علائم متفاوتی از خستگی چشم نشان دهد اما قرمزی، پر آب شدن و حساس شدن چشم‌ها، خستگی، درد یا سنگینی پلک‌ها، سردرد و پشت‌درد، شایع‌ترین علائم خستگی چشم است و اغلب این علائم با استراحت، تغییر شرایط محیط كار و در بعضی موارد استفاده از عینک‌های مناسب از بین می‌روند.

نحوه نشستن باید به‌گونه‌ای باشد که منبع مطالعه در دیدمستقیم فرد باشد و فشار کمتری به سر و گردن و کمر وارد شود. خیرگی و انعكاس نور به حداقل ممكن برسد. مانیتور تمیز و عاری از گردوغبار باشد. استراحت‌های متناوب و منظم برای دوری از خستگی چشم رعایت شود. با پلک زدن، چشم‌ها تمیز و ضدعفونی شده و مانع بروز خشكی چشم گردد.

---

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره پزشکی مرکز مشاوره تبیان