تأمّلی در آیه 17 سوره نوح

اینکه خداوند متعال می فرماید:«وَ اللَّهُ أَنْبَتَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتا/ و خدا شما را از زمین [مانند] گیاهى رویانید»(نوح/17)، به چه معناست؟

این سوره مبارکه درباره محاجّه حضرت نوح(علیه السلام) با دشمنان است، و بیان می کند که هرچه حضرت قوم خود را به توحید و یکتاپرستی دعوت کرد، آنها نپذیرفتند وایمان نیاوردند، لذا برای اینکه آنها ایمان بیاورند حضرت نوح نعمتهای الهی را برایشان بازگو می کند تا شاید به خاطر این همه نعمت شاکر شوند و ایمان بیاورند، حضرت" نوح" در بیانات عمیق و مستدل خود در برابر مشركان لجوج نخست دست آنها را گرفته و به اعماق وجودشان برد، تا آیات انفسى را مشاهده كنند، سپس همان گونه كه آیات مورد بحث مى‏ گوید آنها را به مطالعه نشانه‏ هاى خدا در عالم بزرگ آفرینش دعوت كرده و آنان را به سیر آفاقى مى‏ برد و نخست از آسمان شروع كرده، مى ‏گوید:" آیا نمى‏ دانید چگونه خداوند هفت آسمان را یكى بالاى دیگرى آفریده است"؟! (أَ لَمْ تَرَوْا كَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً)، سپس مى‏ افزاید:" خداوند ماه را در میان آسمانهاى هفتگانه مایه نور و روشنایى براى شما قرار داد، و خورشید را چراغ فروزانى" (وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُوراً وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً)، سپس بار دیگر به آفرینش انسان باز مى‏ گردد، و مى‏ افزاید:" خداوند شما را همچون گیاهى از زمین رویانید"! (وَ اللَّهُ أَنْبَتَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً) تعبیر به" انبات" و رویانیدن، در مورد انسان، به خاطر آن است كه:
اولا: آفرینش نخستین انسان از خاك است،
ثانیا: تمام مواد غذایى كه انسان مى‏ خورد و به كمك آن رشد و نمو مى‏ كند از زمین است، یا مستقیما مانند سبزیها و دانه‏ هاى غذایى و میوه‏ ها، و یا به طور غیر مستقیم مانند گوشت حیوانات[1]، چون خلقت انسان بالأخره منتهى مى‏ شود به عناصر زمینى، و خلاصه همین عناصر زمین است كه به طور خاصى تركیب مى‏ شود، و به صورت مواد غذایى در مى‏ آید، و پدران و مادران آن را مى‏ خورند، و در مزاجشان نطفه مى شود، و پس از نقل از پشت پدران به رحم مادران، و رشد در رحم كه آن هم به وسیله همین مواد غذایى است، به صورت یك انسان در مى‏ آید و متولد مى‏ شود. حقیقت نبات هم همین است، پس جمله مورد بحث در مقام بیان یك حقیقت است، نه اینكه بخواهد تشبیه و استعاره‏ اى را به كار ببرد.[2]
ثالثا: شباهت زیادى در میان انسان و گیاه وجود دارد و بسیارى از قوانینى كه حاكم بر تغذیه و تولید مثل و نمو و رشد گیاهان است بر انسان نیز حكمفرما است.

این تعبیر در مورد انسان بسیار پر معنى است و نشان مى‏ دهد كه كار خداوند در مساله هدایت فقط كار یك معلم و استاد نیست، بلكه همچون كار یك باغبان است كه بذرهاى گیاهان را در محیط مساعد قرار مى‏ دهد تا استعدادهاى نهفته آنها شكوفا گردد. در مورد حضرت مریم نیز در آیه 37 آل عمران مى‏ خوانیم: وَ أَنْبَتَها نَباتاً حسنا" خداوند به طرز شایسته ‏اى گیاه وجود مریم را آفرید و پرورش داد"[3]

پی نوشت:
[1] تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی،دار الكتب الإسلامی،تهران‏، 1374 ش‏،ج25،ص78 .
[2] ترجمه تفسیر المیزان‏، طباطبایى، سید محمد حسین، سید محمد باقر موسوى همدانى،دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم،ج20،ص50
[3] تفسیر نمونه،همان

---

منبع : رهروان ولایت