ميرى باوه رداران دهفهرمێ - «نهج البلاغه»: ج1 / ص 155 چاپى دار الأندلس له بيروت وص 149 چاپى ديكه وج1 / ص 153 چاپى الاستقامة له مصر ; ئهم چاپه يه كه نووسه ر كه ڵكى لێوه رگرتووه. «فَأَينَ تَذهَبونَ و أنّى تَؤْفكونَ، وَالأعلامُ قائمة والآياتُ واضِحة، والمنارُ مَنْصوبة، فأينَ يُتاهُ بكم، بَل كَيْفَ تَعْمَهونَ و بَينكمْ عِترةُ نَبيِّكمْ و هُم أزمّةُ الحقّ، و أعلام الدّين و ألسنةُ الصِّدق فأنزلُوهُم بِأَحْسَن مَنازِلِ الْقرآن و رِدُوهُم و رُود الهيم العِطاشِ. أيهاالناسُ خُذوها من خاتم النبيين(صلى الله عليه وآله) إِنَّهُ يَمُوتُ مَنْ مات مِنّا و لَيْسَ بِميّت و يَبْلى مَن بَلىَ مِنّا و لَيس ببال، فَلا تَقُولُوا بِما لا تَعْرفون فَإنَّ اكڤرَ الحَقَّ فيما تُنكرون، وأعذرُوا مَنْ لا حُجَّة لَكم عليه و أنا هُوَ، ألمْ أعمل فيكُم بالڤقْل الأكبر و أترك فيكُم الڤقْلَ الأصغَرَ، وركزت فيكم راية الايمان...».
«بۆ كوێ ده چن و روو له كام لا ده كه ن، به يداخه كانى ههق شه كاوه يه و نيشانه كانى درهوشاوه يه و چراكانى رێناسى هه ڵكراون، به نه زانى به ره و كوێ ده چن؟ چۆن سه ر لێشێواون؟ له حاڵێكدا بنه ماڵه ى پاكى پێغهمبهر له نيوانتاندايه، ئه وانه ئاڵا و به يداخى ههقن و زمانى راستى، ئه وانه له چاكترين شوێنێ كه قورئانه كانتان ده پارێزن، دانێن (له دڵه پاكه كانتانا) و وهك تينوهكان بۆ تينوێتى شكاندن هێرش ببه ن بۆ سه رچاوهكانيان. خه ڵكينه! ئهم راستيه له ئاخرين پێغهمبهر(صلى الله عليه وآله)فێر بن كه «هه ركێ له ئێمه ئهمرێ له راستيدا نه مردووه و هه ركێ له ئێمه كۆنه ده بێ له راستيدا كۆنه نه بووه. كه واته ئهوشته ى كه نايزانن مه يڵێن، چونكو زۆربه ى ههقيقه ته كان له و شتانه دان كه ئێوه ره فزيان ده كه نه وه و داواى لێبوردن له و كه سانه بكه ن كه هيچ به ڵگه يه كتان بۆ دژايه تى كردنى نيه، كه ئه وه منم، مه گه ر من له نێوان ئێوه فهرمووده كانى قورئانم به جێ نه هێنا؟ وه عهترهتى پێغهمبهرم(صلى الله عليه وآله) له نێو ئێوه دا به جێ نه هێشت؟ وه مه گه ر من به يداخى ئيمانم له نێو ئێوه دا هه ڵنه كرد؟...) - خوتبه ى 87، لێكدانهوهی سوبحى ساڵح.
وه ههروهها ئهوحه زره ته دهفهرمێ - نهج البلاغه : ج2 / ص 190 چاپى دار الأندلس، ص 184 چاپى ديكه. «اُنْظُرُوا أهلَ بَيت نَبيِّكم فَألزِمُوا سَمْتَهُمْ واتَّبعوا أڤرَهُمْ فَلَنْ يُخرِجُوكُم مِنْ هُدىً، و لَنْ يُعيدُوكُم في ردىً، فإنْ لَبدُوا فَالبُدوا، و إن نَهَضُوا فَانْهَضوا، و لا تَسبقُوهُم فَتَضِلوا، ولا تَتَأخَّروا عَنْهُم فَتَهلِكوا». (بروانن بۆ ئهھلى بهیتى پێغهمبهره كه تان له و شوێنه وه برۆن كه ئه وان ده چن و پێ له سه ر پێيان دانێن، ئه وانه ئێوه به لارێدانابه ن و به رهو خراپه تان نابه ن، ئه گه ر بێ ده نگ بوون، ئێوه ش بێ ده نگ بن، ئه گه ر هه ستان، ئێوه ش رابن، نه كه ونه پێشيانه وه، چونكوو گومرا ده بن و نه كه ونه دواشه وهكه له نێو ده چن.) - نهج البلاغه، صبحى صالح / خوتبه ى 97.
وه جارێكيتر ميرى باوه رداران(عليه السلام) خه ڵكى ئاگادار كرده وه و فهرموويهتى - نهج البلاغه ج3 ص 439 چاپى الأندلس وص 433 چاپى ديكه. «هم عيش العلم و موت الجهل، لا يخالفون الحق و لا يختلفون فيه، هم دعائم الاسلام و ولائج الاعتصام، بهم عاد الحق فى نصابه، و انزاح الباطل عن مقامه و انقطع لسانه عن منبته. عقلوا الدين عقل وعاية و رعاية، لاعقل سماع و رواية، فان رواة العلم كڤير و رعاته قليل».
(ئه وانه ژيانى زانست و مه رگى نه زانين، لێبورده ييان له زانستيان، ره واڵه تيان له ناخيان و بێ ده نگيان له لۆژێكيان تۆ ئاگادار ئه كاته وه، دژايه تى ناكه ن له گه ڵ ههق و له ههق ووتندا جياوازى يان له نێواندا نيه، ئه وانه پايه كانى ئيسلام و شوێنى پارێزگارى به هۆى ئه وانه ههق رۆيشته وه شوێنى خۆى و ناههق له شوێنى خۆى نه ما و زمانى ههڵكێشرا، له ئايينى خوايان چاك تێگهيشتن و بهجێيان هێنا، نهك ئهوهى كه ببيستن و به خهڵكى بيڵێن، چونكو بێژهرانى زانست زۆرن، به ڵام ئه وانه ى كه چاك بيپارێزن زۆر كه من.) - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 239.
وه له خوتبه يه كى تر دا دهفهرمێ -نهج البلاغه : ج2 / ص 186 . چاپى الأندلس وص 180 چاپى تر. «عِتْرتُهُ خَيرُ العِتَر و أُسرتُهُ خَيرُ الاسر و شَجرَتُهُ خَير الشَّجر نَبَتَتْ في حَرَم و بَسَقَتْ في كَرَم لَها فُروعˇ طِواڵ و ڤمرة لا تُنال- عهترهتى ئهوچاكترين عهترهته كانه، بنه ماڵه كه ى چاكترين بنهماڵهكان و درهختى بوونى باشترين درهخته، درهختێ كه له حهرهمى خوا گهشهى كردووه و له نێو گهورهيى و مه زنيدا پهروهرده بووه، چڵ و لقهكانى درێژ و به رهه مه كانى زۆره.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 94.
وه ههروهها دهفهرمێ - نهج البلاغه : ج2 / ص 270 . چاپى الأندلس وص 264 چاپه كه ى ديكه. «نحنُ الشعارُ والأصحابُ والخزنةُ والأبوابُ، ولا تؤتىَ البيوتُ إلا مِن أبوابها، فمنْ أتاها مِنْ غير أبوابها سُمِّىَ سارِقاً».
(ئێمه دروشم، ياران، گه نج و ده روازه كانى (زانستى پێغهمبهر)ين، ته نيا ده بێ له ده ركه وه بێنه ماڵ و كه سێك كه له ده ركه وه نه يه ته ماڵ، پێى دهڵێن دز.) - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 154.
وه ههروهها لهم خوتبه دا له بارهى ئهھلى بهیته وه دهڵێ: «فيهمْ كَرائِمُ القرآنِ و هُمْ كُنوز الرحمنِ، إنْ نطقُوا صَدقُوا، و إنْ صَمَتُوا لَمْ يَسبقوا، فَلْيصدقْ رائِد أهلهُ، و لْيحضِر عقلهُ».
«ئايه ته مه زنه كانى قورئان له بارهى ئه وانه يه، ئه وانه گه نجه كانى خوان، ئه گه ر قسه بكه ن راست ئه كه ن و ئه گه ر بێ ده نگ بن كه سێك ناكه وێته به ريانه وه، پێشه نگ ده بێ درۆ به كاروان نه كا و ده رك و ئاوه زى حازر كا.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 154.
وه ههروهها دهفهرمێ «واعلمُوا انَّكم لَنْ تعرفوا الرشدَ حتى تَعرفُوا الّذى تركهُ، و لَن تأخُذوا بميڤاقِ الكتاب حتى تَعرفوا الّذى نَقضهُ، و لَنْ تَمسَّكُوا بهِ حتى تَعرفوا الذى نَبذهُ فَالتمسوا ذلِكَ من عِند أهلهِ، فَانّهم عيشُ العلمِ، و مَوتُ الجهلِ، هُمْ الذين يُخْبِرُكُم حُكمُهُمْ عَنْ عِلمِهم، و صَمْتُهُمْ عَنْ مَنْطِقِهِمْ، و ظاهرُهُمْ عن باطِنِهِم، لا يُخالِفُون الدينَ و لا يَخْتَلِفُون فيه، فهوَ بينهمْ شاهد صادقˇ و صامت ناطق» - نهج البلاغه : ج2 / ص 260 چاپى الأندلس وص 254 . چاپه كه ى تر
«ئێوه هه رگيز گه شه و رێناسى ناناسن، مه گه ر ئه وه ى كه په يمان شكێنه كه ى بناسن و ناتوانن په يوه ندى بگرن له گه ڵ قورئان، مه گه ر ئه وه ى كه كه سێك كه قورئانى ره فز كردووه بناسن و ناتوانن دهست به قورئانه وه بگرن، مه گه ر كه سێك كه قورئانى خستوه ته پشت سه رى بناسن، كه واته له خاوه نه كانى داواى بكه ن ئه وانه ى كه ژيانهوهی زانست و مه رگى نه زانين، ئه وانه كه سانێكن كه زانستيان ئێوه له زانايان ئاگادار ئه كاته وه. بێده نگيان ئاگادارتان ئه كاته وه له لۆژێكيان و رواڵه تيان له ناخيان، له گه ڵ ئايينى خوا دژايه تى ناكه ن و جياوازى ناخه نه ناويه وه، قورئان له نێو ئه واندا شايه تێكى راسته قينه يه.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 147.
وه قسه و باسى زۆرتر كه له م باره يه وه له و حه زره ته گه يشتووه ته دهستمان - نهج البلاغه : ج1 / ص 45 . چاپى الأندلس وص 39 چاپه كه ى ديكه. «بِنا اهْتَدَيْتُم فى الظّلماء، و تسنمتمْ ذُرْوَةَ العلياءِ و بنا انْفَجَرْتُمْ عن السِّرار. وُقِرَ سمعˇ لَمْ يَفْقهِ الواعية».
بۆ وێنه «به هۆى ئێمه هيدايه ت بوون له تاريكى و نه زانى و به يارمه تى ئێمه گه يشتنه چڵه پۆپه و ئاسۆى به خته وه رى، ئێوه له تيشكى بوونى ئێمه گه شانه وه.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 4.
وه ههروهها قسه يه كى له م چه شنه - نهج البلاغه : ج2 / ص 200 . چاپى الأندلس وص 194 چاپه كه ى ديكه. «أيها الناس استصبحُوا منْ شعلةِ مصباح واعظ مُتّعظ، وَاْمتاحُوا مِنْ صفوِ عَين قَدْ رُوِّقتْ مِن الكَدَر».
«خه ڵكينه له رووناكى چراى بوونى مه زنى كه سێك كه قسه و كرده وه ى يه ك ئه گرنه وه چراى بوونتان هه ڵكه ن، وه له و سه رچاوه يه كه پاك و بێ خه وشه ئاو هه ڵگرن.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 105.
وه ههروهها وهك وته يه كى ترى حه زره ت - نهج البلاغه : ج2 / ص 213 . چاپى الأندلس وص 207 چاپه كه ى ديكه. «نحنُ شجرةُ النبوة، و مَحَطُّ الرسالةِ، و مختلفُ الملائكةِ، و معادن العلم، و ينابيع الحكم، ناصرُنا و مُحبُّنا ينتظرُ الرحمةَ، و عَدُوّنا و مُبْغضنا ينتظرُ السطوة».
«ئێمه دره ختى پێغهمبهرايه تين و پارێزگارى ره ساڵه ت ده كه ين و شوێنى هات و چۆى فريشته كانين، كانگاگه لى زانست و سه رچاوه گه لى حيكمه تين، ههڤاڵ و خۆشه ويستى ئێمه چاوه روانى ره حمه ته و دوژمنه كانيشمان چاوه روانى قين و رقى خوايين.» - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 109.
وه ههروهها وهك وته ى ژێرهوه ئه فه رمێ - نهج البلاغه : ج2 / ص 255 چاپى الأندلس وص 249 . چاپه كه ى ديكه. «أينَ الذينَ زعمُوا أنهُم الراسخونَ في العلْم دونَنا كذباً و بَغْياً علينا أن رَفعنا الله و وَضَعَهُمْ و أعْعطانا و حَرَمهم وادخَلَنا و اخرجهمأ بنا يُسْتعطى الهُدى و يستجلى العمى. إنّ الأئمةَ منْ قُرَيش عُرِسُوا في هذا البَطْن من هاشم، لا تَصلحُ على سواهُمْ، و لاتصلحُ الوُلاةُ مِن غَيرهِمْ».
«له كوێن غه يرى ئێمه، ئه وانه ى كه به درۆ و زوڵم وايانده زانى پێشه نگى زانستن (بروانن) خوا پێگه يه كى مه زنى دا به ئێمه و ئه وانى له نێو برد، به خششى بۆ ئێمه كردهوه و ئه وانى بێوه ر كرد، ئێمه ى خسته نێو ره حمه تى خۆيهوه و ئه وانى خسته ده رهوه، له لايان ئێمهوه رێنوێنى ده به خشرێ و كوێردڵه كان روناكى ئه گرن، ئيمامان و پێشه وايان قوره يشين، دره ختى بوونيان له م بنه ماڵه يه، له هۆزى هاشم چاندويانه، ئيمامه ت شايانى ديتران نيه و نابێ رێبه ران و رێناسان له غه يرى ئهمانه بن.»
وه له بارهى كه سانێك كه به ربه ره كانيان ئه كه ن بهمجۆره دهڵێ: «آڤروا عجِلا و اخّروا آجلا، وتَرَكوا صاحباً و شركوا آجلا».
(ژيانى ئهم جيهانه يان هه ڵبژارد و ئاخيره تيان له بير كرد، ئاوى پاك و خاوێنيان به جێ هێشت و به رهو ئاوى گه نيو و قيزهون چوون.) - نهج البلاغه، صبحى صالح/ خوتبه ى 144.
«فانّهُ منْ ماتَ منكمْ على فراشهِ، و هو على معرفةِ حقِّ ربهِ و حقّ رسولهِ، و أهلِ بيته ماتَ شهيداً و وقعَ أجرهُ على الله، واستوجبَ ڤوابَ ما نوى منْ صالح عملهِ، و قامت النيةُ مقامَ إصلاتهِ لسيفهِ». - نهج البلاغه : ج3 / ص353 چاپى الأندلس وص 347 چاپه كه ى ديكه.
«هه ركام له ئێوه له شوێن خۆيدا بمرێ و له ناسينى ههقى خوا و پێغهمبهر و ئهھلى بهیتى پێغهمبهر(صلى الله عليه وآله) زانا بێ وهكو شه هيد مردووه، جه زا له سه ر خوايه و شايانى كرده وه ى چاكه يه; كه ويستويه به رێوه ى ببا، ئامانجى جێى شه ره شمشێر و جيهاد هاورێى له گه ڵ ئهھلى بهیتى پێغهمبهر(صلى الله عليه وآله) ده گرێته وه و دێته ئه ژمار.»
وه ههروهها دهفهرمێ: - نحنُ النجباءُ، وافراطنا افراط الأنبياءِ، و حزبُنا حِزبُ الله عزوجل، والفئةُ الباغية حزبُ الشّيطان، و مَن سوى بينَنَا و بينَ عدوّنا فليسَ منّا».
«ئێمه كۆمه ڵه ى پاك و خاوێنى ئينسانيه تين، به يداخ و نيشانه كانى ئێمه هه مان به يداخ و نيشانه كانى پێغهمبهره و حيزبى ئێمه، حيزبى «الله»يه، به ڵام گروپى ياخى حيزبى شه يتانن، ئهوكه سه ى ئێمه و دوژمنه كانمان به يه كسان بزانێ له ئێمه نيه.» - ئهم وته يه زۆر كه س باسيان كردووه بۆ نمونه كورى حه جه ر له ئاخرى به شى «خصوصيات ائمه» له كتێبى «صواعق» لاپه ره ى 142. بروانه: «ترجمة الإمام علي بن أبي طالب من تاريخ دمشق» نووسراوه ى ئبنى عه ساكر الشافعي ج3 ص 144 حهدیسى 1189 چاپى 1 بيروت، «ينابيع المودة» نووسراوه ى قندوزي الحنفي ص 231 . چاپى الحيدرية وص 277 چاپى إسلامبول، «الصواعق» لابن حجر ص 236 . چاپى دار المحمدية له قاهرة سنة 1375 هـ .
وه ئيمام موجته با(عليه السلام) نهوهی پێغهمبهر(صلى الله عليه وآله) سه روه رى لاوانى به هه شت، له خوتبه كه ى خۆيدا دهفهرمێ:
«له بارهى ئێمهوه له خوا بترسن كه ئێمه مير و سه رۆكى ئێوه ين.» - كورى حه جه ر له ئاخرى به شى وه سيه ته كانى پێغهمبهر له بارهى ئه وانه له كتێبى «الصواعق» ل 137 ئهم قسه يه ى كردووه. «الصواعق المحرقة» لابن حجر الشافعي ص 227 . چاپى المحمدية ، «شرح نهج البلاغه» لابن أبي الحديد ج4 ص 8 . چاپى 1 له مصر وج16 ص22 . چاپى مصر بتحقيق محمد أبو الفضل ، «مجمع الزوائد» ج9 ص172 چاپى القدسي، «شواهد التنزيل» للحسكاني الحنفي ج2 ص 18 ح 650 و 651 و652 و653 . چاپى 1 بيروت.
ئيمام سه جاد عهلی كورى ئيمام حوسێن(عليه السلام) كاتێ ئهم ئايه ته ى ده خوێند: يَا اَيُّها الذَّين اَمَنوا اتَّقوا الله و كُونُوا مَعَ الصَّادِقين - ئهی كه سانێ كه ئيمانتان هێناوه خۆپارێزى بكه نه پێشه و له گه ڵ راستوێژه كان بن. - ته وبه / ئايه تى 199. زۆر گازهی (دوعا) ده كرد، گازهيهك كه قهبووڵ بكرێ و بگاته پێگهی راستوێژه كان و جێ به رزه كان، ئهم گازه بريتيه له ئهوگرفت و چڵه مانه ى كه هێناويانه ته به ر رێگه ى دين، واتا ئيمامانى ئايين و دره ختى نه بووه ت.
دوايى دهڵێ: «و ذَهَبَ آخرونِ الى التّقصير في أمرِنا، واحتجوا بمتشابهِ القرآنِ، فَتَأوّلوا بآرائه م، واتّهَموا مأڤورَ الخبر فينا - ديتران له بارهى ئێمه وه توشى هه ڵه هاتن و بۆ پاساوى كاره ناحه زه كه يان هۆكاريان له قورئان هێناوه و به پێى بۆچوونى خۆيان قورئانيان راڤه كردهوه و هه واڵ و قسه ى پێغهمبهريان صلى الله عليه وآله له بارهى ئێمه وه به درۆ خسته وه و دهستيان تێ برد». تا شوێنێ كه دهفهرمێ: «كه واته موسڵمانهكانى داهاتوو به رهو كێ هانا ببه ن له حاڵێكدا كه نيشانه و ئاسه واره كانى ئهم نه ته وه يه كۆ نه بووه، خه ڵك خوويان گرتووه به دژايه تى و يه ك نه گرتن، گروپێك، گروپێكى تر به كافر ئه زانن، له حاڵێكدا كه خوا دهفهرمێ: وَ لاَ تَكُونُوا كالذينَ تَفَرَّقُوا وَاختَلَفُوا مِنْ بِعْدِ ما جَاءهُم البينات - وهك ئهوخه ڵكه مه بن كه له يه ك دوور كه وتنه وه و پاش موجزه و هۆكارگه لى زۆر دژايه تيان كرد - آل عمران / آيه 105.
كه واته كێ جێى متمانه يه كه حوجه تى خوا به خه ڵكى بگه يه نێ و راڤڒ ى حوكمه كان شى كاته وه؟ ئاخۆ كه سێك هه يه جگه له هاوكووف و هاوترازه كانى قورئان، رۆڵه كانى ئيمامهكانى رێناس(عليه السلام) و چراگه لى درهوشاوه؟ واتا هه ر ئهوكه سانه ى كه خوا به هۆى ئه وانه وه بۆ خه ڵك به ڵگه كان ده نێرێ (كه سێك جێى متماناى بێ؟). خوا مرۆڤڒ كانى به بێ به ڵگه به جێ نه هێشتووه! به ڵام ئايا ئه وانه ده ناسن؟ وه يان ئايا ئه وانه به كه سانێك جگه له چڵه كانى دره ختى پيرۆزى پێغهمبهرايه تى و ئه وانه ى كه خوا چه په ڵى و خراپى لێ دووركردوونه ته وه ئه زانن؟ ئايا ئه وانه هه ر ئهوكه سانه نين كه خوا له چه په ڵى و خراپى دوورى كردونه ته وه و هاوه ڵى و خۆشه ويستى ئه وانه ى له قورئاندا واجب كردووه؟ - له كتێبى الصواعق، له راڤڒ ى ئايه تى «وَ اعْتَصِموا بِحبل الله جميعاً» /103 ،آل عمران/ واتا له راڤڒ ى ئايه تى پێنجهم له به شى ههوهڵ بابى 11، ل 90 هاتووه. ئهمه ده قى قسه كانى ئيمام زه ينولعابدينه عليه السلام (بروانه: «الصواعق المحرقة» لابن حجر ص 150 چاپى المحمديةوه ص 90 . چاپى الميمنية له مصر ساڵى 1312 هـ. ئهمه ئهوچاپه يه كه نووسه ر كه ڵكى لێوه رگرتووه، «ينابيع المودة» نووسراوه ى قندوزي الحنفي ص 273 چاپى إسلامبول ص 327 چاپى الحيدرية) به باشى بروانه بۆ ئهمه و ئهو فهرموودانهى كه له ئيمام عهلی عليه السلام خوێندمانه وه! به باشى بۆت رۆشن دهبێتهوهكه به جوانترين شێوه ئايينزاى پێرهوی ئهھلی بهیت باسكردووه، وته ى ئهم دوو زاته گهوره يه وهك نموونهك بزانه له وته پيرۆزهكانى باقى ئيمامهكانى ئههلى بهيت، چونكه ئهوان له سهر ئهم ههقيقهته رێك كهوتوون.