تبیان، دستیار زندگی

مشاوره تحصیلی قبل از پیروزی انقلاب
در ایران مساله راهنمایی و مشاوره و تهیه مقدمات آن بین سالهای 1337 تا 1350 شروع شد و جریان پیدا کرد. از سالهای 1337 با برگزاری سمینارهای متعددی طرح مشاوره و راهنمایی در آموزش و پرورش مطرح شد و نیز تربیت نیروی مشاوره در دانشگاهها و تهیه ابزار کار مشاوران ، دوره‌های کارآموزی ضمن خدمت ، تهیه وظایف و طرح و جاانداختن آن از جمله اقدامات بعدی در این دوره بوده است. برای پیشرفت و گسترش این طرح اقدامات متعددی انجام شد. دوره‌هایی ترتیب داده شد تا دست اندرکاران تعلیم و تربیت با برنامه راهنمایی آشنا شوند. اعزام مشاوران به مدارس ، تهیه مقالات و بروشورهای مختلف ، تهیه پرونده‌های تحصیلی و تربیتی ، تهیه پرسشنامه‌های مختلف و ایجاد مراکز مشاوره و راهنمایی در برخی از مراکز استانها از جمله اقداماتی است که در این دوره به عمل آمد.

در سالهای 1337 و 1338 کنفرانسهایی که در مشهد و آبادان تشکیل یافتند لزوم راهنمایی در مدارس را تاکید کردند. تا اینکه در سالهای 1344 و 1345 در دانشسرای عالی تهران درس مشاوره و راهنمایی جزء دروس رسمی قرار گرفت. از مهر ماه 1350 که اولین کلاس دوره راهنمایی تحصیلی تشکیل شد تا 22 بهمن 1357 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید در زمینه اجرای برنامه راهنمایی ، فعالیتهای زیادی صورت گرفت که آشنا ساختن والدین و مربیان و دانش آموزان با برنامه‌های مشاوره و راهنمایی به اعزام مشاورین به مدارس ، تهیه پرونده تحصیلی ، تست و اجرای آنها از آن جمله می‌باشد.
مشاوره تحصیلی بعد از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی برنامه راهنمایی با توجه به اهداف جدید مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و نتیجه آن سیستم معلم - مشاور بود که هم به تدریس و هم به مشاوره می‌پرداختند. پس مدتی برای تهیه هدفهای هماهنگ با اهداف انقلاب برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره حذف و تحلیل گردید. و به جای آن طرح مربیان پرورشی با عنوان متولیان انقلاب در مدارس طرح ریزی و اجرا شد. این طرح به تدریج مسئولان را متوجه نیاز به مشاوره و راهنمایی در مدارس نمود. تا اینکه در سال 1364 هسته‌های مشاوره و راهنمایی مجددا در مناطق آموزش و پرورش تاسیس گردید. در حال حاضر برنامه‌های مشاوره‌ای مدارس به سمت تخصصی شدن و خدمات مشاوره‌ای سوق داده شده است و طرحهایی چون "طرح احیا نقش مشاوره‌ای معلمان" در حال اجرا است.
مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته و راهنمایی شغلی
در این زمینه مشاور به دانش آموز کمک می‌کند با اطلاع از ویژگیها و شرایط خود ، رشته‌ها و شرایط جامعه تصمیم مناسبی در مورد انتخاب رشته تحصیلی‌اش اتخاذ کند. چنین فرایندی چه در سال اول دبیرستان و برای انتخاب رشته تحصیلی دوره متوسط صورت بگیرد و چه برای انتخاب رشته دانشگاهی تفاوت چندانی نمی‌کند. آشنایی مشاور با ویژگیها و مقررات موجود مربوط به هر دوره (متوسط یا دانشگاهی) بسیار حائز اهمیت است. مشاور تلاش می‌کند علاوه بر اینکه مراجع را از جنبه‌های مختلف هوشی ، استعداد و علایق شناسایی کند بلکه این شناخت را با شناختهای خود دانش آموز درهم می‌آمیزد و با در نظر گرفتن مقررات بیرونی و شرایط ویژه جامعه اقدام به تصمیم گیری کنند.

ویژگیهای خود دانش آموز که باید شناسایی شوند عبارتند از: میزان بهره هوشی ، نمرات تحصیلی او ، تعیین نقاط قوت و ضعف او در دروس مختلف ، بررسی علایق و استعدادهای او در زمینه رشته‌ها و مشاغل. برای اینکار گاهی مشاور از آزمونهایی چون تست هوش ، آزمون رغبت سنج و آزمونهای سنجش استعداد کمک می‌گیرد. از سوی دیگر باید دانش آموز شناخت کاملی نیز از خود رشته تحصیلی بدست آورد. اینکه چه دروسی در آن مطالعه می‌شوند، آینده شغلی آن چیست؟ و ... .
مشاوره تحصیلی در زمینه بررسی افت تحصیلی
برخی از دانش آموزان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند. برخی از این دانش آموزان خود به مشاوره تحصیلی مراجع می‌کنند و برخی توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسه معرفی می‌شوند. در هر حال مشاور تحصیلی به بررسی عمل مختلف افت تحصیلی می‌پردازد. برای بررسی احتمال وجود عمل خانوادگی از خود دانش آموز و خانواده او کمک می‌گیرد. عوامل مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و همچنین به بررسی سلامت جسمی و روانی دانش آموز می‌پردازد.

شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد. بعد از پیدا کردن علت ، مشاور به کمک دانش آموز و در صورت لزوم خانواده او و مسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می‌کنند. یا اینکه راهنماییهایی به دانش آموزان برای رفع علت ارائه می‌شود و پیشرفت او مورد پیگیری قرار می‌گیرد. از جمله این راهنمایی شامل شیوه افزایش انگیزش دانش آموز ، آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه ، آموزش شیوه‌های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.
مشاوره تحصیلی در زمینه آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و روشهای بهسازی حافظه
برخی از دانش آموزان با وجود اینکه افت تحصیلی نشان نمی‌دهند، اما ممکن است نیاز به آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و روشهای بهسازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روشهایی می‌تواند به جلوگیری از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایت اصول یادگیری در برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایت ویژگیهای حافظه‌های مختلف می‌تواند به دانش آموز کمک کند تا روش مطالعه صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسب نماید.
مشاوره تحصیلی در زمینه کاهش اضطراب امتحان
اغلب افراد در جلسه امتحان و یا قبل از آن درجاتی از اضطراب را دارا هستند. داشتن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی کاملا طبیعی و گاهی حتی ضروریست. چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی فرد شده و عملکرد او را بهبود می‌بخشد. اما در صورتیکه میزان این اضطراب از حد طبیعی بالا برود باعث مختل شدن عملکرد فرد خواهد شد. بنابراین مشاور تحصیلی تلاش می‌کنند با آموزش شیوه صحیح مطالعه ، بالا بردن کارآیی حافظه و استفاده بهینه از زمان ، دانش آموز اطمینان و یقین نسبت به خود پیدا کند.

به عبارتی تلاش می‌کند اعتماد به نفس او را بالا ببرد تا از پیدا شدن افکاری که باعث اضطراب در او می‌شوند جلوگیری کند. چنین دانش آموزانی افکاری از این قبیل دارند. نمره کمی خواهم گرفت، خوب نخوانده‌ام، همیشه شکست می‌خورم و ... . مشاوره تحصیلی کمک می‌کند تا دانش آموز با تسلط بیشتری به مطالب مورد نظر سر جلسه امتحان حاضر شود و علاوه بر این به خود اعتماد به نفس داشته باشد. همچنین ممکن است روشهای اختصاصی مثل آموزش روشهای آرامش ورزی مورد استفاده قرار بگیرید. در صورت حاد بودن میزان اضطراب دانش آموز به مراکز اختصاصی‌تر ارجاع داده می‌شود.
شرایط انجام مشاوره تحصیلی
شرایط لازم برای انجام مشاوره تحصیلی همانند سایر مشاوره‌هاست. معمولا در مدارس اتاقی با عنوان اتاق مشاوره وجود دارد. دانش آموزان می‌تواند به صورت مستقیم یا از طریق صندوق مشاوره با مشاور ارتباط برقرار کنند. پاسخهای خود را نیز می‌توانند بطور مستقیم از مشاور دریافت کنند یا به صورت ناشناس در بولتن مشاوره مطالعه کنند.

اهمیت مشاوره در حل معضلا ت دانش آموزان
انسان تنها موجودی است که با همنوعان خود به تبادل نظر می پردازد و برای شناخت و حل مشکلات خود با آنان مشورت و از راهنمایی آنان استفاده می کند. راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان با کسانی که مورد قبول و اعتمادشان بوده مشورت می کرده اند. با توسعه علوم انسانی و رشد علوم رفتاری به راهنمایی و مشاوره به عنوان شاخه ای مستقل از علوم رفتاری توجه شد. امروزه راهنمایی و مشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که در رشد، سازگاری، تصمیم گیری، روابط خانوادگی، مهارت های اجتماعی و شیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک می کند تا راه حل مناسبی برای مشکلات بیابند.
اهمیت مشاوره و مشورت در دین مقدس اسلام نیز مورد توجه ائمه اطهار و بزرگان دین قرار گرفته است .
بشر امروز در یک دوره پیچیده زندگی می کند، یکی از مشخصات این دوره، تخصصی شدن مسائل و وابستگی افراد به یکدیگر جهت استفاده از تخصص آنها برای تداوم یک زندگی متعادل است. لذت بردن از زندگی شخصی و رشد و تعالی شخصیت، شکوفا نمودن استعدادها و ارضای نیازها، اعم از نیازهای اولیه جسمانی، نیاز به امنیت و آرامش ، نیاز به تعلق نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نیاز به احترام و نیاز به شکوفایی در دنیای امروز فرایند ساده ای نیست، در تمام این مراحل به مشاور و مشاوره نیاز است .
وظیفه نهاد آموزش و پرورش، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است. اضطراب ، افسردگی ، سو» مصرف مواد مخدر، رفتارهای نابهنجار، مشکلات تحصیلی، گرایش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترین مشکلات روانی اجتماعی دانش آموزان است، به طوری که بیش از ۳۲درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند.
مشکلات دانشآموزان، زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگر و نظام مند به استعدادها و توانایی ها و علائق، شخصیت، ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است. مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه های روانی - اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روش های راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه های مختلف فردی، گروهی و خانوادگی به دانشآموزان کمک می کند تا با بررسی های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حل های مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد.
اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها وامکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند. ازطریق «خدمات راهنمایی و مشاوره» می توان توانایی ها ونیز محدودیت های دانشآموزان را شناخت و از امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.
مشاور تحصیلی با شناخت دانشآموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند و آنان را در حل مشکلات یاری دهد. گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی تدریس و عملکرد او را موثر و پربار می سازد، ولی معلم به تنهایی نه می تواند و نه فرصت دارد به تمام مسائل و مشکلات روانی و خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی کند و برای هر کدام راه حل ارائه دهد. از این رو، مشاور تحصیلی با همکاری معلم وخانواده و مسئولان مدرسه می تواند دانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی و تامین ثبات عاطفی یاری دهد و نهایتا نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممکن سازد.
راهنمایی کودکان ونوجوانان و بزرگسالان یک فراگرد بسیار مهم و استثنایی در حل مشکلات و معضلات این طبقات سنی می باشد. ضرورت مشاوره و راهنمایی قبل از هر چیز دیگر، در رابطه با حرفه و شغل و مخصوصا در نظام جدید آموزش و پرورش مطرح می باشد

انسان تنها موجودی است که با همنوعان خود به تبادل نظر می پردازد و برای شناخت و حل مشکلات خود با آنان مشورت و از راهنمایی آنان استفاده می کند. راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان با کسانی که مورد قبول و اعتمادشان بوده مشورت می کرده اند. با توسعه علوم انسانی و رشد علوم رفتاری به راهنمایی و مشاوره به عنوان شاخه ای مستقل از علوم رفتاری توجه شد. امروزه راهنمایی و مشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که در رشد، سازگاری، تصمیم گیری، روابط خانوادگی، مهارت های اجتماعی و شیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک می کند تا راه حل مناسبی برای مشکلات بیابند.
اهمیت مشاوره و مشورت در دین مقدس اسلام نیز مورد توجه ائمه اطهار و بزرگان دین قرار گرفته است .
بشر امروز در یک دوره پیچیده زندگی می کند، یکی از مشخصات این دوره، تخصصی شدن مسائل و وابستگی افراد به یکدیگر جهت استفاده از تخصص آنها برای تداوم یک زندگی متعادل است. لذت بردن از زندگی شخصی و رشد و تعالی شخصیت، شکوفا نمودن استعدادها و ارضای نیازها، اعم از نیازهای اولیه جسمانی، نیاز به امنیت و آرامش ، نیاز به تعلق نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نیاز به احترام و نیاز به شکوفایی در دنیای امروز فرایند ساده ای نیست، در تمام این مراحل به مشاور و مشاوره نیاز است .
وظیفه نهاد آموزش و پرورش، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است. اضطراب ، افسردگی ، سو» مصرف مواد مخدر، رفتارهای نابهنجار، مشکلات تحصیلی، گرایش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترین مشکلات روانی اجتماعی دانش آموزان است، به طوری که بیش از ۳۲درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند.
مشکلات دانشآموزان، زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگر و نظام مند به استعدادها و توانایی ها و علائق، شخصیت، ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است. مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه های روانی - اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روش های راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه های مختلف فردی، گروهی و خانوادگی به دانشآموزان کمک می کند تا با بررسی های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حل های مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد.
اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها وامکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند. ازطریق «خدمات راهنمایی و مشاوره» می توان توانایی ها ونیز محدودیت های دانشآموزان را شناخت و از امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.
مشاور تحصیلی با شناخت دانشآموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند و آنان را در حل مشکلات یاری دهد. گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی تدریس و عملکرد او را موثر و پربار می سازد، ولی معلم به تنهایی نه می تواند و نه فرصت دارد به تمام مسائل و مشکلات روانی و خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی کند و برای هر کدام راه حل ارائه دهد. از این رو، مشاور تحصیلی با همکاری معلم وخانواده و مسئولان مدرسه می تواند دانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی و تامین ثبات عاطفی یاری دهد و نهایتا نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممکن سازد.
راهنمایی کودکان ونوجوانان و بزرگسالان یک فراگرد بسیار مهم و استثنایی در حل مشکلات و معضلات این طبقات سنی می باشد. ضرورت مشاوره و راهنمایی قبل از هر چیز دیگر، در رابطه با حرفه و شغل و مخصوصا در نظام جدید آموزش و پرورش مطرح می باشد.

برقراری ارتباط بین معلم و مشاور با دانش آموز 
برقراری ارتباط در قالب چهار حالت زیر صورت می پذیرد:
1-روحی و روانی و عاطفی
2-اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی
3-تربیتی و رفتاری و خانوادگی
4-تحصیلی و هنری
برقراری رابطه مذكور از طرق زیر امكان پذیر می باشد:
1-به صورت كلامی(گفتاری)
2-به صورت غیر كلامی(زبان تن یا با ایما و اشاره و حركات چشم و ابرو و...) می باشد
نكاتی را كه باید در بخش كلامی رعایت و اجرا كنیم عبارتند از:
1-به آنها محبت كنیم: زیرا بعضی از دانش آموزان از نعمت محبت محروم اند یعنی حتی والدین آنها نسبت به آنها بی محبت اند و نسبت به آنها بی تفاوت می باشند.
2-به آنها توجه كنیم: آنها نیازمند مورد توجه واقع شدن هستند خصوصاً با توجه به برهه سنی كه در آن واقع شده اند و نیز بعضی از آنها دوران خاص بلوغ را می گذرانند. كه در این دوران نیاز دارند تا مورد توجه و مطرح شدن قرار گیرند.
3-به آنها احترام بگذاریم و عزت بدهیم: آنها دوست دارند مورد احترام واقع شوند خیلی از آنها درون خانواده مورد تحقیر و سرزنش قرار می گیرند كه این كار باعث سرخوردگی و منزوی شدن دانش آموز می گردد. به منظور پیشگیری از این مسئله با احترام گذاشتن به آنها می توان به نوعی جبران وضعیت نامساعد منزل بود به این ترتیب وضعیت بالانس می شود و قابل كنترل خواهد بود.
4-به احساسات آنها توجه كنیم: اگر دانش آموز در كلاس نسبت به جلسات قبل تغییر كرده بود بی توجه از كنار این حالات آنها نگذریم تا احساس كنند دركشان كرده ایم و آمادگی همكاری و یاری رساندن به آنها را داریم
بیان حالاتی چون(گریه غیر معمول، خنده و یا تغییر روحیه و....)توجه به تغییر احساسات آنهاست.
5-به آنها شخصیت دهیم: افراد با توجه به فرهنگ های خاص خانوادگی و شیوه های تربیتی و الگویی بخصوص، دارای شخصیت های متفاوتی هستند. كه در این جا معلم باید مقداری متفاوت عمل كند. متناسب روحیه و شخصیت هر فرد كه خاص خودش است باید با او برخورد كرد. و این را در نظر داشته باشیم كه همه آنها نیازمند ارزشمند بودن و مهم واقع شدن و شخصیت داشتن هستند.
6-از آنها تعریف و تمجید كنیم: كه این تعریف و تمجید از آنها به دو گونه می باشد.
تعریف و تمجید:
الف- نوع مخرب: در صورتی كه در جهت ارزیابی(سنجش) دانش آموز باشد
ب نوع سازنده: در صورتی كه در جهت قدردانی از تلاش دانش آموز باشد
7- تشویق كنیم و از تنبیه كمتر استفاده كنیم: تحقیقات نشان داده تشویق بیشتر از تنبیه مثمر ثمر است تشویق بهتر است در جمع صورت بگیرد و تنبیه در تنهایی در غیر اینصورت نتیجه عكس می دهد.
سعی كنیم تنبیه را كمتر بكار ببریم زیرا تنبیه مانع از بد رفتاری نمی شود بلكه موضوع را حادتر و در خود نهادینه می كند
8-به آنها اعتماد به نفس بدهیم: بعضی از آنها بنا به دلایل خاص خانوادگی و شیوه تربیتی از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند به آنها كمك كنیم تا بتوانند تواناییهای خود را بشناسند و بر همین مبنا اعتماد به نفس بگیرند.
9-از شدت ترس و اضطراب آنها بكاهیم: این موضوع یكی از موانع ارتباطی بین معلم و دانش آموز است. دانش آموزانی كه از نمره و یا امتحان ترس دارند به آنها نگوییم این كه ترس ندارد یا اگر درست خوانده باشی نباید بترسی زیرا همین باعث شدت ترس و اضطراب آنها می شود.
10- آنها را برای موفقیت تقویت كنیم: زمینه بالفعل شدن تواناییهای بالقوه و درونیشان را فراهم آوریم و به آنها بفهمانیم كه توانمند هستند
11- بر نقاط قوت آنها تاكید كنیم: زیرا تاكید و یادآوری نقاط مثبت باعث تثبیت نقاط مثبت و بالعكس آن؛ یادآوری و تاكید بر نقاط منفی باعث تثبیت نقاط منفی می شود. با یادآوری نقاط قوت به آنها كمك می كنیم تا بتوانند آن طور باشند كه باید باشند
12-درباره زندگی خانوادگی خود برای آنها صحیت كنیم: یكی از عواملی كه دانش آموزان را جذب می كند گفتگو درباره مسائل خانوادگی است چه اشكالی دارد بگوییم چند تا بچه داریم نام آنها چیست و...
تا بدین وسیله دانش آموز احساس راحتی بیشتر و سبب افزایش علاقه او نسبت به خود باشیم تا بدین وسیله بهتر همدیگر را دریابیم.
13-ارزشمند ترین چیزی كه می توانیم در اختیار دانش آموز قرار دهیم وقتمان است كه به آنها هدیه كنیم:سعی كنیم در زنگهای تفریح ساعات فوق برنامه، روزهای غیر كاری و آزاد دیگر با دانش آمور ارتباط برقرار كنیم.
14-از برچسب زدن و بكار بردن القاب ناخوشایند دوری كنیم: زیرا تصویر ذهنی دانش آموز نسبت به خودش همان چیزی می شود كه ما آنها را ملقب می كنیم.
15-تمسخر، استهزاء، عیب و ایراد ، نكته بینی، متلك و تعنه را بكار نبریم: زیرا اینها عوامل ایجاد تنفر در رابطه دو طرفه است
16-زیبائیها و خوبیهایشان را یادآورشان كنیم: اما با زبان و رفتار مهربان و ملایم زیرا در غیر اینصورت عامل تخریب كننده دارد و او نسبت به خوبیهای خود بدبین و دید منفی پیدا می كنند. گاه دیده شده به منظور یاد دادن خوبیها و زیبائیها از پتك استفاده می كنند با سرزنش و پتك هیچ چیز را آموزش ندهیم
17- حرف نیش دار نزنیم: زیرا مخرب است مثلا چقدر كندی كی می خواهی درس بخوانی همین حرف ها باعث تاثیرات منفی در دانش آموز می شود
18- دانش آموزان را با یكدیگر مقایسه نكنیم
19- در حضور دانش آموزان مطالعه كنیم: در زمان های اضافی جلسه تدریس اگر به دانش آموزان وقت استراحت داده ایم ما به مطالعه بپردازیم تا بدین وسیله آنها مطالعه كردن را یاد بگیرند. فكر نكنیم همیشه باید تدریس داشته باشیم گاه لازم است آموزش غیر كلامی بدهیم.
20- زمانی كه در مدرسه حادثه ای ناگوار اتفاق می افتد عادی برخورد نكنیم: نسبت به موضوع پیش آمده نكات آموزنده ای در كلاس مطرح كنیم و اگرحادثه غم انگیز است احساس تاسف و تاثر خود را نشان دهیم و اگر حادثه ای شاداب و نشاط آور است احساس شادی خود را نشان دهیم
21- اگر از چیزی می ترسیم ترسمان را نشان ندهیم: این ترس در هر زمینه ای می تواند باشد: مثلاً ترس از حیوان ، و یا از جانوری كه وارد كلاس شده
22- نگاهمان به دانش آموزان یكسان و عادلانه باشد.
همه را به یك چشم نگاه كنیم
23-ریاست مآبانه رفتار نكنیم: بلكه دوستانه به آنها بگوییم كه مثل خواهر و یا دوست و مادرشان هستیم تا احساس دوستی و نزدیكی كنند و ترس درونی از معلم را كنار بگذارند.
24- اگر دانش آموز از ما تخفیف خواست به او تخفیف بدهیم:
25- در صورتیكه اعمال سیاست انظباتی می كنیم از سیاست ترحم بپرهیزیم : یعنی اینكه موضوعات را با یكدیگر دخیل نكنیم
26- انگیزه نوشتن را در دانش آموز تقویت كنیم: مثلاً مطلبش را بخوانیم و بگوییم جالب بود اما وقتی می خواندم تصور میكردم اگر بیشتر بود چه خوب می شد.
27- گاهی لازم است به آزمون ها و پرسش هایی كه می گیریم نمره كمی ندهیم : بلكه نمره كیفی
28- به نحوه درس خواندن دانش آموز نظارت كنیم: بدون قضاوت و ایرادگیری بلكه آمیخته با قدردانی
29- از دانش آموزان دعوت كنیم تا در كارهای كلاسی همكاری داشته باشند
30- پرسش از درس و یا .... به صورت نیش دار مطرح نكنیم
برای مثال اگر سوال كردیم بزرگ ترین قاره جهان چه نام دارد او اشتباه جواب داد مسخره نكنیم كه نه می شود آمریكا یا ....
31-اگر دانش آموز مشكلی داشت و به ظاهر متوجه شدیم به او كمك كنیم: اما وارد حریم خصوصی شخصی او نشویم
32- ساعاتی از كلاسمان را برای صحبت كردن با دانش آموزان قرار دهیم: اما از نصیحت كردن، موعظه كردن و امر و نهی و... بپرهیزیم زیرا آنها از این چیزها خسته اند. بلكه باید با رفتارمان و تعریف كردن ماجرا و یا .... ین هدف را دنبال كنیم.
33- گاهی ناسازگاری دانش آموز نشانه عدم موفقیت او در درس است: گاه دانش آموز حاضر است تنبیه و بدرفتاری را بپذیرد و اما بخاطر اینكه مورد تمسخر واقع نشود مطلبی را كه بلد نیست نمی پرسد ما باید این دسته از دانش آموزان را تشخیص دهیم.
34-كوچكترین رفتار ما نقش كلیدی در وضعیت دانش آموز دارد: و حتی ممكن است آینده و سرنوشت او را بسازد. باید رفتار معلمان سنجیده و حساب شده باشد. مثال دانش آموزی از درس زبان نمره بد گرفت و معلمش زیر برگه اش نوشت تو اگر درس خوان بودی كه نمرات تك نمی شد یا همه چیز در تغییر و تغیر است جز تو.
35-نظرات دانش آموزان را نسبت به خودتان، رفتارتان ،شیوه تدریس تان، برخورد و یا ... بپرسیم : كه این امر از طریق گروهی و یا ...فردی امكان پذیراست.(حتی می توانند نظرات خود را به صورت یادداشت ارائه كنند و این یادداشت ها بدون اسم باشد)
36-در حین توضیح دادن درس در بین جمع به صورت فردی نیز نگاه كنیم: لازم است گاه به یك دانش آموز نگاه كنیم و با لبخند درس را ادامه دهیم و به همین صورت علاوه برگروهی به صورت فردی نیز در حین درس نشان دهیم كه حواسمان به همه دانش آموزان است.
37-به دانش آموزان اجازه دهیم تا جایی كه امكان دارد بر حسب دلخواه خود مكان نشستن را انتخاب كنند: مگر اینكه مشكل بوجود بیاورند. نیازی نیست بر حسب قد، ترتیب اسم و یا ... بنشینند.
38- دانش اموزان در این سن احساس استقلال دارند به استقلال آنها اهمیت دهیم و به آنها احترام بگذاریم
39-در مقابل موضع دانش آموز عقب نشینی نكنیم: دانش آموزان باید بدانند تصمیمی و یا شیوه ای را كه در پیش گرفته ایم قابل تغییر نیست و میدان را ترك نمی كنیم مگر اینكه لازم باشد و یا تغییراتی حادث گردد
40-اگر منتظر بهترین نتیجه باشیم به دست خواهد آمد:اغلب پیش بینی معلمان به واقعیت می پیوندد. اگر مثبت فكر كنیم مثبت پیش می آید و به دانش آموزان نیز بیاموزیم به این گونه فكر كنند و از منفی گرائی و منفی بافی بپرهیزیم .
41-در جلسه اول تدریس درباره شیوه تدریس و هدف های آموزش و یادگیری و... و نیز ارائه اطلاعات شخصی خود و دریافت اطلاعات شخصی آنها بپردازیم
42- به دانش آموزان كمك كنیم تا مسئولیت پذیر شوند.
43- به دانش آموزان كمك كنیم تا بتوانند خودشان تصمیم بگیرند
44- گاه لازم است آنها را در احساسات خود سهیم كنیم: شادی و ناراحتی و ....و یا احساس خود را نسبت به موضوع و یا مطلب خاصی را از آنها نظرخواهی كنیم و بدین طریق به آنها ارزش دهیم.
45- به آنها كمك كنیم تا برنامه روزانه تهیه كنند: تا بدین وسیله نظم و نقش را در زندگی بیاموزند
46- سعی كنیم به گفته های آنان اعتماد كنیم و حتی اگر دروغ و غیر واقعی بود به آنها بگوییم حرف آنها را پذیرفته ایم تا به مرور خودشان متوجه اشتباهشان شوند
47-برنامه ها و مراسمات آموزشی را در مدرسه جدی بگیریم.
48-از فعالیت های فوق برنامه حمایت و استقبال كنیم
49-وضعیت فرهنگی دانش آموزان را ملاحظه كنیم :هر دانش آموز مطابق فرهنگ خاص خانوادگی خود برخورد و انتظار برخورد دارد
50- گاهی لازم است مثل بچه ها فكر كنیم
51- احساس نكنیم همیشه باید برای دانش آموز جواب داشته باشیم
52- گاهی ممكن است دانش آموز دچار ناهنجاری و نقصان باشد این اقتضای سن و نشانه اجتماعی شدن و جامعه پذیری اوست با این موضوع او كنار بیاییم.
53- دانش آموزان را گروه بندی كنیم: و به صورت هفتگی گروهها را با ترتیب اولویت تشویق و انتخاب كنیم و نیز نماینده كلاس را به صورت هفتگی انتخاب كنیم تا همه دانش آموزان از این موقعیت بهره مند گردند.
54- از بین دانش آموزان بصورت دوره ای دو یا چند دستیار انتخاب كنیم: تا بدین ترتیب به آنها در توانمند شدن یاری كرده باشیم.
55- نظر آنها را نسبت به معلمهای سال گذشته شان پیگیری كنیم: و اینكه آیا از آنها احساس رضایت داشته اند یا نه و اگر رضایت داشته اند علت علاقه را پیگیری كنیم و از این نكات مثبت استفاده كنیم.
56- به آنها بگوییم در این كلاس اشتباه كردن مجاز است و انسان ممكن است اشتباه كند: اما نباید بر اشتباه خود مصر باشد و از اشتباهات بعنوان كلید و تجربه راه آینده استفاده كنند و نباید اشتباه خود را توجیه كند.
اشتباه كردن برای اصلاح كردن است- اصلاح با ارزش است پس به اصلاح بها دهیم
57-به آنها بگوییم به ما نامه بنویسند: در هر زمینه ای كه دوست داشته باشند بدون نام و نشان یا با هر نام و نشان به هر صورت كه دوست دارند در نامه با ما حرف بزنند.
58- در مقابل شیوه برخورد نامناسب دانش آموز مناسب برخورد كنیم: مثال معلمی وارد كلاس شد دانش آموز مخالف مقداری پوست پرتقال روی میزش گذاشته بود. معلم با خونسردی گفت ای كاش بجای پوست پرتقال مغزپرتغال روی میز بود.
59-از موضع ترس و قدرت با آنها صحبت نكنیم
60- خشم خود را فرو نشانیم+ یأس را در خود و در آنها از بین ببریم.
61- والدین دانش آموزان را بخواهیم و با آنها صحبت كنیم: زیرا تعامل بین معلم و والدین باعث رضایت كامل طرفین و بهینه شدن اوضاع درسی، رفتاری و ... می شود و باعث می شود تا دانش آموزان و والدین به وظایف خود آگاه شوند
62- در صورتیكه دانش آموز صحبت می كند صحبت او را قطع نكنیم: و با ارائه علامت به او تائیدیه دهیم
63- مشوق خود مختاری آنها باشیم
64-با جملات لفظی و دوستانه با دانش آموزان صحبت كنیم
65-هرگز آنها را با بهره هوشی نسنجیم
66-در برقراری ارتباط از آنها نظر خواهی كنیم
67- در شیوه تدریس از آنها نظر خواهی كنیم.
 ویژگی هایی كه معلم باید داشته باشد
1- برداشت ذهنی دانش آموز را انكار نمی كند
2- احساسات دانش آموز را موضوع بحث قرار نمی دهد
3- منكر خواسته های دل دانش آموز نمی شود
4- ذوق و سلیقه دانش آموز را مورد تمسخر قرار نمی دهد
5- نظرات دانش آموز را بی ارزش جلوه نمی دهد
6-او را از مقام و منزلتی كه دارد پایین نمی آورد
7- تجربه دانش آموز را موضوع بحث قرار می دهد
8- حالت روحی و روانی دانش آموز را می شناسد
9-دانش آموز را خوار نمی كند
 نقشهایی كه معلم می تواند بپذیرد
1- معلم به عنوان مشاور
2-معلم به عنوان الگو
3- معلم به عنوان مهندس محیط
4-معلم به عنوان مدیر جلسه
5- معلم به عنوان رهبر
1- برنامه ریزی تحصیلی
6- معلم به عنوان كارشناس آموزشی برای
2-تقویت بنیه علمی و....
دانش آموزان را گروه بندی كنیم: رده سنی 7 تا 16 سالگی دوره پرورش شخصیت روانی ،عقلی و بدنی را می گذرانند در این سن نوجوانان به هم سالان خود علاقه شدید نشان می دهند و تحت تاثیر آنان هستند با گروه بندی به قاعده می توانیم به اهدافمان و تقویت و تشویق توانمندیهای دانش آموزان و نیز به نكات مثبت برسیم.

نقش مشاور درامورتحصیلی وتربیتی دانش آموزان

مقدمه: انسان تنها موجودی است که با همنوعان خودبدنبال نظر می پردازد وبرای شناخت وحل مشکلات خود با آنان مشورت وازراهنمایی آنان استفاده می کند .راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان باکسانی که مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت می کرده اند .باتوسعه علوم انسانی ورشدعلوم رفتاری به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه ای مستقل ازعلوم رفتاری توجه شد. امروز راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که دررشد،سازگاری ،تصمیم گیری،روابط خانوادگی،مهارتهای اجتماعی وشیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک می کند تاراه حل مناسبی برای مشکلات بیابند. تاریخچه راهنمایی ومشاوره: دربین ممالک صنعتی،امریکای شمالی نخستین کشوری است که درآن مراکز ویژه راهنمایی ومشاوره تأسیس شده وازمیان افرادی که نخستین بار به ایجاد مرکز راهنمایی در آن سرزمین اقدام کرده اند باید از فرانک پاستور نام برد که درسال 1908 اولین مرکز راهنمایی راکه درحقیقت مرکز راهنمایی حرفه ای بود درشهر بوستن تأسیس گردید.سال 1332 را می توان مبدأ شروع راهنمایی به معنی خاص آن در کشور خود بدانیم درسال 1334 دراداره مطالعات وبرنامه ها دایره ای بنام دایره تحقیقات روانشناسی بوجود آورد که به تهیه برخی تستهای هوش وسنجشهای روانی مبادرت کردوسرانجام کنگره های منعقده درتابستانهای 37 و38 راهنمایی درمدارس راامری ضروری تشخیص دادومرکزراهنمایی در اداره کل تعلیمات متوسطه بوجود آمد. درسال 1347 اداره کل آموزش راهنمایی تحصیلی دروزارت آموزش وپرورش تأسیس گردید ودرسال 59 طی بخشنامه ای برنامه راهنمایی ومراکز مشاوره وراهنمایی تعطیل گردید. از ابتدای سال 67 ضروریت وجود مشاورین درمدارس احساس شد ومجدداً این رشته شروع به جذب دانشجو نمود. ضروریت فعالیتهای راهنمایی ومشاوره درمدارس: یکی از نهادهای اجتماعی نهاد آموزش وپرورش است که مسئولیت مهمی درتربیت کودکان ،نوجوانان وجوانان بر عهده دارد .نگاه گسترده به نقش آموزش وپرورش به عنوان عاملی مؤثر در فعلیت بخشیدن به امکانات بالقوه وذاتی افراد انتقال اندوختهء تجارب گذشتگان ارائه ارزشهای مطلوب،افزایش معلومات وایجاد مهارتهای لازم درافراد برای زندگی وبالاخره تسهیل مسیر حرکت وجودی آدمی به سوی کمال،اهمیت این نهاد اجتماعی را بیش ازبیش نشان می دهد. گسترش کمی آموزش وپرورش نشانگر گرایش واستقبال همگان به اثر بخشی این نهاد وگسترش کیفی آن ناشی ازتوسعه معارف ،علوم ورشد بی وقفه تکنولوژی است که این دو بر پیچیدگی وظرافت جریان آموزش وپرورش افزوده است.بنا براین برای تحقق اهداف تعلیم وتربیت ورشد شخصیت کودکان ونوجوانان باید ازخدمات راهنمایی ومشاوره بخوبی استفاده کرد. نقش راهنمایی در آموزش وپرورش افراد به حدی است که عده ای ازصاحب نظران آن را به نوعی تعلیم وتربیت گفته اند وبعضی راهنمایی راتسهیل کننده جریان تعلیم وتربیت میدانند. اگر تربیت را به معنی نشو ونمادادن،زیاد کردن ،برکشیدن وبه حداعتدال سوق دادن آدمی بدانیم واگر تعلیم رارشددادن آدمی درتسهیل کنندهء جریان رشد وکمال آدمی خواهیم یافت. مهمترین عواملی که درضرورت فکرراهنمایی ومشاوره وتوسعه آن درنظامهای آموزش وپرورش موءثر بوده اند عبارتند از: 1- توجه به اصالت کودک وآموزش وپرورش وی 2- وجود تفاوتهای فردی دردانش آموزان وضرورت شناخت وتوجه به این تفاوتها درامرآموزش وپرورش 3- وجود استعدادهای عمومی واختصاصی دردانش آموزان وضرورت شناخت وپرورش تدریجی وسنجش آنها 4- رشد جمعیت وافزایش گرایشهاوعلاقه مندی به تحصیل درسطوح مختلف وگسترش علوم وتکنولوزی 5- تراکم وتنوع واحدهای درسی دررشته های تحصیلی وضرورت انتخاب مناسب 6- توسعه مشاغل وحرفه وضرورت انتخاب شغل مناسب 7- تغییرنگرشها وارزشهانسبت به انتخاب رشته های تحصیلی وانتخاب شغل 8-گسترش نیازهای جامعه به نیروی انسانی درسطوح مختلف مهارت 9- وجود مسائل ومشکلات جسمانی،عاطفی،اجتماعی،رفتاری،تحصیلی وخانوادگی دردانش آموزان راهنمایی درنظام آموزش وپرورش دونقش راایفا می کند: 1- کمک به فرد فرد دانش آموزان به منظور سازگاری با محیط،حل مسائل ومشکلات شخصی ،بروز وظهور استعدادها ورشد وتکامل آنان 2- کمک به دانش آموزان درانتخاب مناسبترین راه ازنظر رشته های تحصیلی وانتخاب مناسب شغلی وبرنامه ریزی وآمادگی برای زندگی خدمات راهنمایی: 1-خدمات اطلاعاتی:منظور از این خدمت عرضه اطلاعات نظام یافته ای است تا دانش آموزان بتوانند آگاهی کافی نسبت به برنامه های درسی،رشته های تحصیلی،مقررات وآئین نامه های امتحانی،امکانات آموزشی،حرفه ای وشغلی بدست آورند.تاازروی بصیرت راهنمای مناسب راانتخاب کنند.عرضه اطلاعات لازم درزمینه روشهای صحیح مطالعه ویادگیری دروس درمدرسه ،اهمیت وارزش علم آموزی،اهداف وانگیزه های تحصیلی،آداب وروشهای برخورد انسانی درمحیط مدرسه،نوع مسایل مشترک دانش آموزان وچگونگی برخورد،مسایل وشیوه های تقویت اراده وراههای خودسازی درمدارس بسیاربجا وضروری خواهد بود. 2- خدمات مشاوره ای: هدف از این خدمت درمدارس برقراری ارتباطی اساسی بین دانش آموزان ومشاوران است . خذمات مشاوره ای خودشناسی دانش آموزان راتسهیل می کند ودانش آموزان رایاری میدهد تاازطریق ترکیب وتطبیق اطلاعات مربوط به خود ومحیط ،مشکلات خودرا باز یابندوحل کنندوبه تصمیم گیری مناسب بپردازند این امر مستلزم وجود مشاورانی است که برای این مهم تربیت وآماده شده اند تا دانش آموزان را درحل مشکلات واتخاذ تصمیم های معقول ومناسب یاری دهند. مشاوران رکن اصلی وپایه اساسی برنامه راهنمایی هستند.فرادی که براساس دانشهای نظری وتجارب علمی صلاحیتهای همه جانبه رابرای کمک به دانش آموزان ورفع مشکلات متعددومتنوع آنان باید داشته باشند مشاوران مدارس باید علاقه مند به دانش آموزان وآگاه به مراحل رشد وتربیت آنان،واقف به اصول ومبانی روانشناسی،تعلیم وتربیت وجامعه شناسی وقادربه بهره مندی ازاصول وفنون راهنمایی ومشاوره ودارای تجربه کاری باشند. مجموعه تلاش وکوششهایی که به شناخت استعدادها ورغبتهای دانش آموزان منجر میشود یاآنانرا درانتخاب رشته های تحصیلی ویا شغلی ورفع مشکلات شخصی وسازشی یاری می دهد جزووظایف مشاوران به حساب می آید. برنامه راهنمایی ومشاوره درمدارس متوسطه در سه بعد تحصیلی،شغلی وتربیتی انجام می گیرد. نقش مشاوردرمدارس: مشاوران باتسهیل جریان رشد همه جانبهء فرد،آموزش مهارتهای زندگی فردی ،اجتماعی ،کاهش وحذف موانع رشد،خودشناسی ومحیط شناسی وارائه سایر خدمات یاورانه ،روانشناختی درمدارس نقش بسیارحساسی دارند.عمده ترین اهدافی که می توان ازطریق خدمات راهنمایی ومشاوره به آنها دست یافت عبارتند از: الف: رشد وتوسعه قوای فکری ومعنوی وعقلی دانش آموزان: 1- ایجاد پیشرفت درکسب مهارتهای مطالعه 2- راهنمایی دانش آموز برای انتخاب رشته های تحصیلی 3- طرح ریزی برای انتخاب دروس،برای ادامه تحصیلات 4- ترغیب دانش آموز برای بهره برداری خویش بینانه وخلاقانه از نیروی خویش ب: رشد وتوسعه مهارتهای شغلی وحرفه ای دانش آموز: 1- یاری کردن دانش آموزان تا ازتوانائیهاوعلائق حرفه ای خویش آگاه شوند. 2- یاری کردن دانش آموزان تا ازموقعیتها وفرصتهای استخدامی وشغلی جامعه مطلع شوند. 4- یاری کردن دانش آموزان تا بر اساس شناسایی خویشوفرصتهای حرفه ای به توسعه وپیشرفت در حرفه وشغل خود بپردازدوطرحها وتصمیمات خود را مؤثر سازد. ج: رشد وتوسعه شخصیت دانش آموز: 1- یاری کردن دانش آموز تابرای خود به عنوان عضوی از جامعه احترام قائل شود. 2- یاری کردن دانش آموز تادرایجاد روابط ومناسبات متقابل داری شایستگی شود. 3- همکاری با معلمان درتدارک محیط سالم ومساعد درکلاس تا به رشد روانی دانش آموزان کمک شود. 4- ارتباط با والدین به منظور ایجاد شناخت رفتارهای طبیعی ونیازمندیهای روانی جوانان. نقش مشاور درامور تحصیلی: دانش آموزان درجریان تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می شوند که مشاور می تواند دررفع این مشکلات کمکهای مؤثری به دانش آموزان ارائه دهد که پاره ای ازاین مشکلات را می توان به شرح زیر شمرد. 1- ضعف پایهء تحصیلی: در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای که ضعف دارد برنامه ریزی کند ویا کمک خانواده ضعف پایه اورا جبران کند. فشار آوردن ووادار کردن دانش آموز به زحمات شبانه روزی درسطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه بی فایده است .آماده کردن دانش آموز واولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است. 2- کمبود یانبود انگیزه تحصیلی:دانش آموزانی وجود دارند که ازنظر هوشی درحد طبیعی وظرفیت لازم برای یادگیری را دارند،اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند. درمورد اینگونه دانش آموزان که تعدادشان نیز کم نیست مشاورباید علت تنبلی راحستجو وبرای درس خواندن آنها ایجاد انگیزه کند.تشویق کردن به انحای مختلف،ایجادزمینه های موفقیت برای دانش آموز،اورا به هنگام تائید کردن ودرمجموع به کار بردن انگیزه های طبیعی می تواند کارسازباشد. مشاوران با همکاری سایر عوامل آموزشی وپرورشی می توانند درسه سطح پیشگیری اولیه ثانویه وثالث اقدام به فعالیت نمایند. مدرسه مکان مناسبی برای اجرای برنامه های پیشگیری ازمشکلات روانی عاطفی است وبخش مهمی ازرسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد درزندگی اختصاص دارد.لذا مدرسه بهترین فضا وفرصت برای آموزش ترویج شیوه های سازگاری صحیح درزندگی فردی واجتماعی است .مشاوران دربعد پیگیری اولیه با آموزش مهارتهای زندگی وبا ارائه خدمات راهنمایی مشاوره واطلاع رسانی در زمینه های تربیتی،تحصیلی وشغلی وتسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش آموزان،ازجمله شکوفایی استعدادهاوتوانمندیها،احساس خود ارزشمندی واعتماد به نفس، خود شناسی وارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می کند .اینگونه خدمات ازطریق تدریس درس مهارتهای زندگی درقالب ساعت پرورشی،اجرای آزمونها وانجام فرایند هدایت تحصیلی واطلاع رسانی شغلی وآموزش فرایند برنامه ریزی تحصیلی وطرح ریزی شغلی درفرصتهای مناسب اجرا می شود. نقش مشاوران درتأمین بهداشت روانی دانش آموزان: دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردارهستند که اولاٌ خودرا فردی ارزشمند وقابل احترام بدانند وبه توانائیهای خود اطمینان داشته باشند.ثانیا بتوانند بدون دغدغه خاطر وناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند وکل وجودشان را همانگونه که هست بشناسند وبپذیرند،ثالثاٌ با ارامش خاطر واحساس امنیت وبا شوق وامید زندگی کنند.دانش آموزی که با بحران ومشکل روانی مواجه است توانایی ایستادگی دربرابر فشارهای وارده را ندارد ودرحل مشکلات به طور منطقی وسنجیده عاجز است وتعادل روانی بهم خورده ای دارد .چنین دانش آموزی جهت حل مشکل وبرقراری تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاورین ازعوامل مؤثر تأمین بهداشت روانی دانش آموزان درمدارس می باشند.استفاده ازخدمات راهنمایی مشاوره درآموزش وپرورش درنهایت تأمین بهداشت روانی دانش آموزان منجر می شود.وبهداشت روانی بهترزیستنٌ وسلامت فکر وبهبود روابط اجتماعی ضرورت دارد.هدف اصلی بهداشت روانی تأمین سلامت فکر وروان و سالم سازی محیط فردی و اجتماعی است . مشاور بی آنکه کسی را به دوش بکشد یا به پیش و پس براند چشم انداز تازه ای را به ماجراهای ذهنی می گشاید چشم انداز و نگاهی که به ادمی مجال زیستن می دهد و فرصتب فراهم می کند تا فرد خودش را در ذهنش بازسازی کند و قدرتی را دراختیار فرد می گذارد تا با بهره گیری از آن نوع جدیدی از حضور را در پهنه روابط بین فردی تجربه کند . افزون بر این مشاور وظیفه نظارت بر خویش را نیز بر دوش می کشد . بخشی از مهمترین فعالیتهای اجرایی که مشاوران می توانند در تامین بهداشت روانی دانش اموزان انجام دهند عبارتند از : 1- شناخت محدودیتهای روانی - فیزیکی دانش اموزان 2- ایجاد ارتباط صحیح و اصولی بین دانش اموزان و اولیای مدرسه 3- فراهم اوردن فرصت مناسب برای دانش اموزان به منظور خودشناسی و یادگیری روشهای حل مساله و تصمیم گیری 4- مصاحبه های فردی برای شناخت مشکلات دانش آموزان و راهنمایی آنها 5- برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی با دانش آموزانی که مشکلات تحصیلی و خانوادگی و شخصی دارند . 6- تشویق دانش آموزان به همکاریهای اجتماعی 7- ایحاد هماهنگی بین فعالیتهای خانه و مدرسه به منظور بهبود وضعیت تحصیلی و رفتارهای دانش آموزان 8- برگزاری جلسات مستمر بحث و گفتگوبا دانش آموزان و تلاش در جهت حل مسائل و مشکلات آنان 9- تشکیل جلسات مشاوره با خانواده و یاری دادن والدین برای رفع مشکلات دانش آموزان به شیوهای درست 10- ارزیابی نیازها و بررسی مشکلات دانش آموزان در زمینه مسائل شخصی -خانوادگی -اجتماعی -تحصیلی-اخلاقی و انضباطی 11- تنظیم و اجرای برنامهای آموزشی در زمینه های رشد و پیشگیری و درمان مشکلات 12- همکاری با معلمان و کمک به آنان در حل و فصل مشکلات دانش آموزان و شرکت درشوراهای مدرسه 13- انطباق دانش آموزان با محیط مدرسه -معلم و دروس و ایجاد انگیزه های مناسب برای درس خواندن و عدم احساس ناتوانی درموارد شکست تحصیلی با نگاه جامع به اهداف و وظایف آموزش و پرورش- تفکیک و مرز بندی دقیق بین راهنمایی و مشاوره تحصیلی با سایر ابعاد راهنماییو مشاوره ازجمله راهنمایی و مشاوره تربیتی - شغلی و حرفه ای اصولی و منطقی نیست .مشکلات دانشآموزان زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگرو نظام مند به استعدادها و توانائیهاو علائق- شخصیت - ساختار و وضعیت خانوادهو سایر متغیرهای محیطی است . مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه های روانی -اجتماعی دانش آموزان , با استفاده از متون و روشهای راهنمایی و مشاوره از طریق- شیوه هایمختلف فردی گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک می کند تا با بررسی های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حلهای مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد

مشاوره شغلی عبارت است از تعیین یک حرفه که با استعدادها و امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد سازگار و هماهنگ باشد. به عبارتی در این شاخه راهنمایی و مشاوره دو دسته اطلاعات مورد بررسی قرار می‌گیرند. یک دسته اطلاعات مربوط به مشاغل و دسته دیگر اطلاعات مربوط به ویژگیها و استعدادهای فرد و در جریان مشاوره تلاش می‌شود تا هماهنگی و تناسب بین این دو دسته اطلاعات مشخص شود و تعیین گردد تا چه اندازه‌ای شرایط مربوط به یک حرفه با تواناییها و ویژگیهای فرد سازگاری دارد.
تاریخچه مشاوره شغلی
در گذشته انتخاب مشاغل توسط افراد بسیار متفاوت‌تر از شرایط کنونی بوده است. جوانان خانواده معمولا مشاغل و حرفه خود را به صورت موروثی از پدران خود دریافت می‌کردند و در نتیجه مشاوره شغلی چندان مفهوم و اهمیتی برای آنان نداشت. اما با شروع پیچیده‌تر شدن جوامع ، گسترش یافتن حرفه‌ها و مشاغل متعدد ، تخصصی‌تر شدن حرفه‌ها و احساس نیاز به همخوانی بین توانایی فرد و نوع حرفه ، نیاز مراکز صنعتی و ... به افراد ماهر ، افزایش بی‌رویه جمعیت جوان کشورها و افزایش دانش آموزان و ... زمینه و احساس نیاز بوجود فرآیندی با عنوان راهنمایی شغلی را فراهم ساخت.

بطور کلی آغاز کلی فرآیند مشاوره با کارهای فرانک پارسونز در سالهای 1907 تا 1908 که او را پدر راهنمایی شغلی و حرفه‌ای می دانند در شهر بستون آمریکا بود. البته قبل از پارسونز نیز فعالیتهای پراکنده‌ای در زمینه راهنمایی شغلی و سایر مشاوره‌ها بطور غیر رسمی و بخصوص در مدارس انجام می‌گرفت. پارسونز یک مرکز راهنمایی حرفه‌ای تأسیس کرد. به دنبال آن اولین مجله حرفه‌ای یعنی بولتن حرفه‌ای در سال 1915 میلادی انتشار یافت. در سال 1917 میلادی شرکت فعالانه آمریکا در جنگ جهانی اول ایجاب نمود که آن کشور افراد متخصص را در زمینه‌های گوناگون تربیت و به میدانهای جنگ روانه کند. در آن زمان بالا بودن هوش به عنوان اولین ویژگی برای انتخاب افراد مورد نظر بکار گرفته شد.

در ایران شروع به کار مشاوره به صورت مقدماتی به سالهای 1337 تا 1350 بر می‌گردد که رفته رفته کاملتر شده است. تربیت مشاوران و اعزام آنان به مدارس راهنمایی تحصیلی ، تهیه بروشورهای شغلی و استفاده از فعالیتهای مختلف جهت آشنا سازی دانش آموزان به ویژگیهای خود و مشاغل ، از جمله کارهای انجام گرفته در این زمینه بوده است. علاوه بر اینکه بر اساس اهداف مشاوره شغلی بازپروریهای شغلی و دوره‌های ضمن خدمت برای مشاغل مختلف بوجود آمد، که طی آنها تلاش می‌شد کارآیی و توانایی افراد مشغول در حرفه‌های مختلف را بالا ببرند.
اهمیت مشاوره شغلی
شغل و حرفه فرد از آنجایی که بخش عمده‌ای از زندگی او را به خود اختصاص می‌دهد و به عبارتی انسان ساعات زیادی از وقت خود را در محل کار خویش و درگیر حرفه خویش می‌گذراند، اهمیت بسزایی دارد. چنین شرایطی اگر چنانچه با شرایط و تواناییها و علایق فرد همخوانی نداشته باشد، به عدم رضایت شغلی خواهد انجامید. تحقیقات نشان می‌دهد عدم رضایت شغلی یکی از مهمترین مشکلات استرس‌زا در زندگی فرد است که می‌تواند جنبه‌های دیگر زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد.

به عنوان مثال فرض کنید فردی را که به شغل خود علاقمند نیست یا تواناییهای لازم برای انجام آن را بطور مفید ندارد‌، خستگی او مسلما بیشتر از فردی خواهد بود که با رضایت و لذت کامل آن شغل را انجام می‌دهد. فرد اول با دامنه‌ای از استرس و خستگی شدید وارد منزل می‌شود و میزان تحمل و مقاومت او در برابر جنبه‌های مختلف زندگی پایینتر از فرد دوم خواهد بود که شغل خود را کامروابخش تلقی می‌کند. علاوه بر تأثیرات فردی مشاوره شغلی ، تأثیرات اجتماعی آن را نیز نباید از نظر دور داشت. کارآیی فرد در حرفه‌ای که به او واگذار شده است بسیار تحت تأثیر توانایی و استعداد و علاقه او به آن شغل دارد. عدم هماهنگی فرد با شرایط شغل کارآیی او را در مسیر اهداف شغلی مرکز ، کارخانه یا مؤسسه پایین خواهد آورد. مؤسسات و مراکز مختلف کاری مایل به بکارگیری افرادی هستند که کارآیی بالاتری داشته باشند.
فرآیند مشاوره شغلی
مشاوره شغلی بر طبق نظر پارسونز در سه مرحله اساسی صورت می‌گیرد:

1. شناسایی کامل تواناییها ، استعدادها ، رغبتها و محدودیتهای فردی؛ این ویژگیها تمام تواناییهای جسمانی ، روانی و محدودیتهای جسمانی و روانی و اجتماعی فرد را در بر می‌گیرد.
2. شناسایی مشاغل متعدد و آگاهی نسبت به عواملی که منجر به موفقیت و رضایت شغلی می‌گردند. در این راستا ویژگی های مختلف هر یک از مشاغل از جنبه های مختلف مالی، اجتماعی و سایر محدودیت ها مورد بررسی قرار می گیرند. برخی مشاغل ویژگیهای خاص خود را دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. مثل مسأله شب کاری برای شغل پرستاری و دور بودن از محل زندگی برای مدتهای طولانی برای انجام فعالیتهای باستان شناسی و ... .
3. ایجاد سازش منطقی بین خصوصیات شخصی و شرایط شغلی که به موفقیت و رضایت شغلی می‌انجامد. شغل مورد نظر چه ویژگیها و چه محدودیتهایی دارد؟ چه ویژگیهای فردی را نیاز دارد؟ و چقدر بین این دو دسته ویژگی هماهنگی و همخوانی وجود دارد، سؤالاتی هستند که در جریان مشاوره شغلی به آنها پاسخ داده می‌شود.
زمان اقدام به مشاوره شغلی
با توجه به گسترش یافتن مشاوره شغلی و احساس نیاز شدید به آن به صورت برنامه ریزیهای کلی تلاش می‌شود از همان دوران تحصیل گامهای اولیه راهنمایی شغلی برداشته شود. سال اول دبیرستان معمولا زمان رسمی برای شروع آشنا سازی دانش آموزان با مشاغل و حرفه‌های مختلف است که به صورت فعالیتهای کلاسی ، تهیه بروشورهای شغلی ، بازدید از مشاغل مختلف و برگزاری اردوها انجام می‌گیرد و تلاش می‌شود با ارائه اطلاعات کافی به دانش آموزان در مورد مشاغل مختلف و همچنین در نظر گرفتن توان و استعدادهای خود به انتخاب رشته تحصیلی بپردازند.

برای کمک بیشتر به دانش آموزان معمولا از مصاحبه‌ها و مشاوره‌ها و همچنین اجرای آزمونهای مختلف و بویژه آزمون رغبت سنج استفاده می‌شود. مشاور با در نظر گرفتن فعالیت تحصیلی دانش آموز در طول سال و نمرات او در آزمون رغبت سنج و علایق و دیگر تواناییهای او ، اولین گام را برای انتخاب شغل خود در آینده که با انتخاب رشته تحصیلی وی ارتباط نزدیکی دارد بر می‌دارد. البته این مرحله ، مرحله آغاز رسمی ارائه راهنمایی شغلی فرد است. معمولا قبل از این مرحله فرد اطلاعاتی از جامعه و پیرامون خود ، خانواده و سایر نهادها در باب مشاغل مختلف کسب کرده است.

از سوی دیگر مراکز و مؤسسات نیز برای انتخاب کارمندان و شاغلین خود با در نظر گرفتن اهداف و آرمانهایی که دارند و ویژگیهایی که مورد نیاز مشاغل آنهاست در مصاحبه‌های استخدامی خود با بررسی تواناییها و استعدادهای فرد به گزینش افرادی می‌پردازد که خصایص آنها بیشتر از بقیه به اهداف آنها نزدیکتر باشد و همخوانی بیشتری با مشاغل مورد نظر داشته باشد. به عنوان مثال با اینکه سلامت روانی در تمامی مشاغل مد نظر می‌باشد، اما دارا بودن یکسری ویژگیهای روانی در مشاغلی چون خلبانی ضرورت کامل دارد. مثلا زمان واکنش سریع ، پایین بودن استرس و حفظ آرامش روانی.

تحولات بی حد و حصر در بنیان های جوامع ،که بر اثر حرکت از دوران گذار به سمت زندگی ماشینی و صنعتی رخ داده، به پدید آمدن شکاف هایی منجر شده که انسان های امروز را ناگزیر از همنواسازی خود با شرایط جدید کرده است. در چنین فضایی، بحران هایی پیش روی افراد پدید می آید که اگر متوقف نشود دنیای روحی ، روانی آنها را متلاطم می کند.
تحولات بی حد و حصر در بنیان های جوامع ،که بر اثر حرکت از دوران گذار به سمت زندگی ماشینی و صنعتی رخ داده، به پدید آمدن شکاف هایی منجر شده که انسان های امروز را ناگزیر از همنواسازی خود با شرایط جدید کرده است.  در چنین فضایی، بحران هایی پیش روی افراد پدید می آید که اگر متوقف نشود دنیای روحی ، روانی آنها را متلاطم می کند. آسیب های اجتماعی و روحی و روانی از جمله طلاق، اعتیاد، خودکشی ، مشکلات تحصیلی، اختلافات خانوادگی، نارضایتی شغلی، اضطراب ، افسردگی و.....محصول تحولات زندگی صنعتی اند.سؤال اینجاست که در کنار توسعه شگفت انگیز علوم و فنون دانش امروز چه چیزی باید بتواند پاسخگوی بحران های روحی ،روانی انسان ها باشد؟     بحران هایی که متعاقب پیشرفت علوم و تکنولوژی بر انسان ها رخ نموده است . در پاسخ به این سؤال علم « مشاوره و روانشناسی » قد علم می کندمشاوره از تمامی فعالیتهای اخلاقی تشكیل یافته است كه در آن مشاور متعهد، تلاش می كند تا به مراجع كمك كند تا به آن دسته از رفتارهایی بپردازد كه بتواند به حل مشكلات و مسائل اومنجر شوند. ازطریق مشاوره و راهنمایی فرد نه تنها وضع فعلی خود رادرک می کند،بلکه از آنچه که به صورت آن در خواهدآمدنیز آگاه می شود.راجرز معتقد است که هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده که شامل مشاوره وراهنمایی نیز می شود،افزایش رشد شخصی وروانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است.هم چنین ازطریق « خدمات راهنمایی ومشاوره »می توان تواناییها ونیز محدودیت های دانش آموزان راشناخت واز امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.مشاور تحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کندوآنان را در حل مشکلات یاری دهد. اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها وامکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند.  .در مقاله حاضرپس از ذکر مقدمه ای چند د رقسمت تجزیه وتحلیل مطالب به ترتیب به فایده و اهمیت مشاوره،تاریخچه ی راهنمایی و مشاوره،تعاریف راهنمایی و مشاوره،اهداف مشاوره وراهنمایی،ضرورت مشاوره در مدارس ،مشاوره وراهنمایی در نظام آموزش و پرورش ، نقش مشاور در مدارس،امور تحصیلی،تأمین بهداشت روانی،دانش آموزان و مهم ترین وظایف کادر آموزشی در برابر برنامه مشاوره و راهنمایی پرداخته شده است.
انسان تنها موجودی است که با همنوعان خودبه تبادل نظر می پردازد وبرای شناخت وحل مشکلات خود با آنان مشورت وازراهنمایی آنان استفاده می کند .راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان باکسانی که مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت می کرده اند .باتوسعه علوم انسانی ورشدعلوم رفتاری به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه ای مستقل ازعلوم رفتاری توجه شد. امروزه راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که دررشد،سازگاری ،تصمیم گیری،روابط خانوادگی،مهارتهای اجتماعی وشیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک می کند تاراه حل مناسبی برای مشکلات بیابند.
اهمیت مشاوره و مشورت در دین مقدس اسلام کراراً مورد توجه ائمه ی اطهار و بزرگان دین قرار گرفته است .
بشر امروز در یک دوره ی پیچیده زندگی می کند ، یکی از مشخصات این دوره ، تخصصی شدن مسائل و وابستگی افراد به یکدیگر جهت استفاده از تخصص آنها برای تداوم یک زندگی متعادل است . لذت بردن از زندگی شخصی و رشد و تعالی شخصیت ، شکوفا نمودن استعدادها و ارضای نیازها ، اعم از نیازهای اولیه ی جسمانی ، نیاز به امنیت و آرامش ، نیاز به تعلق نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نیاز به احترام و نیاز به شکوفایی در دنیای امروز فرایند ساده ای نیست ، در تمام این مراحل به مشاور و مشاوره نیازاست .
وظیفه نهاد آموزش و پرورش ، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند ، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است . اضطراب ، افسردگی ، سوء مصرف مواد مخدر ، رفتارهای نابهنجار ، مشکلات تحصیلی ، گرایش ارتباط با جنس مخالف از عمده ترین مشکلات روانی اجتماعی دانش آموزان است ، به طوری که بیش از 32 درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند .
اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها وامکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند.ازطریق « خدمات راهنمایی ومشاوره »می توان تواناییها ونیز محدودیت های دانش آموزان راشناخت واز امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.مشاور تحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کندوآنان را در حل مشکلات یاری دهد.گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی تدریس و عملکرد او را مؤثر وپربار می سازد،ولی معلم به تنهایی نه می تواند ونه فرصت داردبه تمام مسائل و مشکلات روانی وخانوادگی وتحصیلی دانش آموزان رسیدگی کندوبرای هر کدام راه حل ارائه دهد.ازاین رو،مشاور تحصیلی با همکاری معلم وخانواده و مسئولان مدرسه می توانددانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی وتأمینثبات عاطفی یاری دهدونهایتاً نیل به اهداف آموزش وپرورش را ممکن سازد.

مشاورة تحصیلی در  دیگر کشور ها
گستردگی امكانات تحصیلی و نیز افزایش تنوع و تقاوتها در دوره‌های تحصیلی مدرسه‌ای و عالی مشاوره‌ای فشرده و مؤثر را می‌طلبد.مشاوره بخشی از وظایف آموزشی مدارس است و بنابراین جزء وظایف مدیر و كلیة معلمان مدارس محسوب می‌گردد مشاورة آموزشی همچنین یكی از بخشهای مهم فعالیت روانشناسان مدارس است. مشاورة آموزشی‌ ـ روانشناسی تدریس برای كلیة اشخاص و مؤسسات فعال در بخش آموزش (دانش‌آموزان كلیة سطوح و اقسام مدارس و والدین آنها و یا اشخاص كفیل آنهاو نیز معلمان) با كمك استفادة مستقیم و بیواسطه از دانشها و روشهای علمی موجود با حفظ حقوق والدین صورت می گیرد.درحال حاضر در حدود 140روانشناس مدرسه در70مركز در اتریش فعال هستند.روانشناسان مدارس درحوزة “مشاورة آموزشی”به شیوه‌های متفاوتی فعالیت دارند: آنها مشاوره‌های خصوصی(مشاورة روانشناسی فردی) را ارائه می‌دهند، آموزش معلمان متخصص را برنامه‌ریزی می‌كنند (تربیت مشاوران دانش‌آموزی‌ـآموزشی) و آنها را آموزش می‌دهند، افكارعمومی را به وسیلة انتشاربروشورهای مربوطه ازامكانات آموزشی مطلع می‌كنند و اطلاعات و منابع اطلاعات درمؤسسات مختلف مربوطه را هماهنگ می‌كنند.
مشاورة مقدماتی تحصیلی
كودكان واجب‌التعلیم در هر صورت در مدارس ابتدایی پذیرفته می‌شوند. اگر اقدامات خدماتی ویژه نیاز بود، می‌توان از مشاوره و در صورت موافقت والدین و كفیل تربیتی دانش‌آموزان از روانشناسان مدارس کمک گرفت. پدر و مادر و والدین تربیتی كودك می‌توانند به طور مستقیم نیز به روانشناس مدرسه مراجعه كرده و امكان معاینة كودك و مشاوره را برای خود فراهم كنند. وظیفة مشاورة آموزشی در هنگام انتقال از مقطع ابتدایی به مقطع متوسطه I (مدارس راهنمایی، مدازس آموزش متوسطه عمومی) در وهلة اول بر عهده معلمان كلاسها است. پدر و مادر و والدین تربیتی همچنین می‌توانند امكان معاینة كودك خود و مشاورة خود توسط روانشناس آموزشی را برای خویش فراهم كنند.
مشاورة تکمیلی تحصیلی
با اینكه مقطع متوسطه I چندان متفاوت و متنوع نیست، اما از كلاس دهم در سیستم آموزشی اتریش تنوع چشمگیری در مسیرهای آموزشی به چشم می‌خورد. بنابراین در مقطع متوسطه در اتریش برای اجرای وظیفة مشاورة تحصیلی به علاوة معلمین متخصص برای همكاری، “مشاوران تحصیلی ‌ـ روانشناسی آموزشی” نیز به كار گرفته می‌شوند. در مدارس راهنمایی، مدارس آموزش عمومی، مؤسسات آموزشی مربیان مهدكودك، مؤسسات آموزشی مربیان اجتماعی، مدارس استثنایی و مدارس پلی‌تكنیك مشاور دانش‌آموزی (مشاور مدرسه) و در مدارس متوسطة حرفه‌ای و مدارس عالی‌ حرفه‌ای مشاورین تحصیلی فعالیت دارند. این معلمان تمام‌ وقت در اختیار یك مدرسه هستند و برای مشاورة خود چارچوب زمانی خاصی دراختیار خواهند گرفت. روانشناسان مدرسه همكاری تخصصی با مشاورین دانش‌آموزی و تحصیلی دارند و رسیدگی و حمایت در موارد مشاوره‌ای پیچیده، را بر عهده می گیرند. در صورتی كه اجرای متدهای علمی (تست‌های روانشناختی) برای تعیین سطح علاقه و استعداد و هوش لازم باشد و از طرف پدر و مادر و یا سایر والدین تربیتی درخواست گردد، والدین در اینگونه موارد به روانشناس مدرسه مراجعه كرده و امكان معاینه كودك و مشاورة خود را فراهم می سازند. آموزش و تربیت و ادامه تحصیل مشاوران دانش‌آموزی و تحصیلی در یك دوره كه همواره با تغییرات این علم همگام است و دگرگونیها را در خود پیش‌بینی كرده، صورت می‌گیرد.در این برنامة آموزشی بحث بر سر انتقال دانش مشاورة مورد نیاز نمی‌باشد (به عنوان مثال امكانات و روشهای انتقال، چشم‌اندازی به شیوه‌های آموزشی و پژوهشی مختلف و غیره)، بلكه علاوه بر موارد یاد شده امر كسب تجربه، تكیه بر رفتار مشاوره‌ای و همچنین تأكید بر نقش با اهمیت مشاوران آموزشی و تحصیلی به عنوان اولین مرکز مشاوره و رسیدگی از زنجیر مشاوره به هنگام بروز مشكلات و تضادها، از امور مهم آمورش این دوره است. مشاوران تحصیلی و آموزشی دائماً توسط جدیدترین امكانات اطلاع‌رسانی و امكانات رسانه‌ای حمایت می‌شوند. “رسانه‌های نوین” در این حوزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند (سیستمهای كامپیوتری تشخیص، اطلاع‌رسانی و تخصصی، سی‌دی‌ها، اینترنت، بانكهای اطلاع‌رسانی آن‌لاین). این معلمان در مدارس آموزش عمومی و حرفه‌ای همچنین امكانات برقراری ارتباط متعددی را دارند (به عنوان مثال همایش كاربردی، مدارس موجود برای ادامه تحصیل و غیره) تا امكان برقراری ارتباط مستقیم با مراكز آموزشی مرتبط را برای دانش‌آموزان علاقمند فراهم آورند. كار مشاوران تحصیلی در سطح متوسطه  I از طریق ارائه درس پایه ی “جهت‌یابی شغلی” مورد حمایت واقع می‌شود. علاوه بر این مشاوران، مراكز سرویس‌دهی بازار كار نیز برای پاسخگویی به سئوالات مشاوره‌ای (برای ورود به بازار كار) وجود دارند. در مراكز اطلاع‌رسانی شغلی، نوجوانان و جوانان می‌توانند در مورد مشاغل مختلف كسب اطلاع كنند.درمدارس پلی‌تكنیك معلمان متخصص در امر معرفی مشاغل وظیفة اطلاع‌رسانی شغلی و جهت‌یابی شغلی را بر عهده دارند. در این مورد روزهای كارهای عملی به مدت 7 روز درسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشند. دانش‌‌آموزان در این روش امكان می‌یابند تا به طور مستقیم در یك كارگاه یك شغل را بطور عملی بشناسند و با آن آشنا شوند.
مشاورة تحصیلی دانشجویی
وزارت آموزش، علوم و فرهنگ مسئول اطلاع‌رسانی و مشاوره دربارة امكانات تحصیلی و دانشجویی می‌باشد. اطلاع‌رسانی و مشاورة شغلی به عنوان امور مربوط به بازار كار جزء وظایف و كاركردهای وزارت اقتصاد و كار می‌باشد.  مشاغل مشاوره‌ای علاوه بر وظایف یاد شده كارهایی همچون ایجاد اتحادیه‌های كاری و تشكیل اتاقهای تخصصی را نیز انجام می‌دهند تا در امر تصمیم‌گیری برای انتخاب رشتة تحصیلی دانشگاهی دانشجویان مؤثر باشند. هر ساله در دانشگاههای متعددی نمایشگاههای مشترک و دانشگاه برای علاقمندان به تحصیل در دانشگاهها برپا می‌گردد.قانون آموزشی دانشگاهها (uniSTG مصوب سال1997) ایجاد مركز مشاوره برای راهیابی به دانشگاهها در محل دانشگاهها را پیش‌بینی كرده تا به جذب دانشجویان در دانشگاهها كمك كند.سازمان مدارس عالی اتریش، نمایندة قانونی امور دانشجویان، علاوه بر این خدمات مشاوره‌ای را انجام می‌دهد. در صورت بروز موارد مشكل مركز مشاوره روانشناسی دانشجویی وابسته به وزارت آموزش، علوم و فرهنگ در یکایک دانشگاهها وجود دارد.
مشاورین تحصیلی
وظایف و مسوولیتها
تقریباً 2500 مشاوره راهنمای مدرسه و مشاوران آموزشی خدمات مشاوره ای را در تمامی مدارس اطریش ( به استثنای مدارس ابتدایی ) ارائه می نمایند. معلمین تمام وقت زمانیكه از فعالیتهای آموزشی خود فارغ می شوند بطور جزئی و اندك خدمات مشاوره ارائه می نمایند.
مشاوران راهنما آموزش ازپیش تعیین شده را از جانب وزارت آموزش و هنر دریافت می‌نمایند.
كار این مشاوران موارد ذیل را در بر می گیرد:
• ارائة اطلاعات در مورد حقوق انتخاب آموزشی در مدارس استثنایی
• ارائه اطلاعات در مورد حقوق انتخاب آموزشی كه بطور كلی توسط نظام آموزشی عرضه می‌شود.
بعلاوه، همكاری بینابینی با ادارة كاریابی صورت می گیرد كه نقش مهمی را در ارائة راهنمایی و هدایت مشاغل / فنی و حرفه ای در مدارس ایفا می نماید.
نهادهای مرکزی
بخشهای مشاوره ای كه در ذیل خواهند آمد به وزارت آموزش و هنر، اساساً جهت مشاوره به وزیر تأسیس و به وزارت آموزش و هنر ملحق گشته اند:
• كمیسیون اصلاح مدرسه : اعضای این كمیسیون از طریق انتخاب احزاب سیاسی كه در شورای ملی هیأت های علمی مدارس خصوصی و نمایندگان مجلس و اساتید دانشگاه نماینده می باشند تشكیل شده است.
• مركز توسعه و ترقی آموزشی : این مركز از چهار دپارتمان تشكیل یافته است. هر دپارتمان برای رشته های خاصی در نظر گرفته شده است. دپارتمان شمارة 1 جهت كارهای مقدماتی، توسعه و رشد مدرسة ابتدایی و انسجام و یكپارچگی كودكان عقب ماندة ذهنی در نظر گرفته شده است.
• دپارتمان شمارة 2 برای ارزیابی و تحقق آموزشی متمركز گشته
• دپارتمان شمارة 3 برای اصول مقدماتی و اصلی و مفاهیمی جهت آموزش زبان مدرن در تمامی مدارس در نظر گرفته شده است.
• دپارتمان شمارة 4 بر ای آموزش تحصیلات متوسطة عالی، آموزش فنی و حرفه ای و رشد و توسعة مدرسه اختصاص یافته است.
• كمیسیون مشاوره در امور و مسائل تحصیلات آموزش فنی و حرفه ای اجباری ( این مسائل در برگیرندة مدارس نیمه وقت برای آموزش كار آموزان می باشد ) : این كمیسیون از نمایندگان وزارت آموزش و هنر، وزارت امور اقتصادی  ( مسؤول بخش نظام دو گانة آموزشی)، وزارت كار و امور اجتماعی (مسؤولیت سیاست بازار كار )، نمایندگان مجلس و اتاق بازرگانی، انجمن ( صنف ) كارخانه داران اطریش، انجمن جوانان  ( سازمان مركزی انجمن جوانان اطریش ) و معلمین مدرسة فنی و حرفه ای بخش كنگرة اتحادیة تجارت اطریش تشكیل یافته است.
• هیأت مشاوره والدین : این هیأت از نمایندگان انجمن اصلی اولیاء و سازمانهای وابسته تشكیل یافته است. این هیأت معمولاً سه بار در طول یك ترم از سال تحصیلی در هر جلسه كه دو روز به طول می انجامد، تحت ریاست وزارت آموزش و هنر  و یا تحت ریاست یك مقام رسمی كه از جانب وزیر آموزش و هنر تعیین می شود، جلسه برگزار می نماید.

نیاز انسان به راهنمایی و مشورت با دیگران در تصمیم گیری ، انتخاب و بکار گیری راه حلهای مناسب در زندگی بر کسی پوشیده نیست. خصوصا در سنینی که فرد ناچار به انجام انتخابهای مهمی است. مسلما چنین مشاوره‌ها و راهنماییهایی کمک شایان توجهی در اقدامات درست و مناسب او خواهد داشت و از خطا رفتن راهها و تصمیمات انتخابی جلوگیری خواهد نمود. بیشتر عدم موفقیتها ، شکست و در نیمه راه ماندنها ، ناشی از عدم داشتن اطلاعات کافی در زمینه موضوع و انجام انتخابهای نادرست است. از اینرو چنانچه انجام مشاوره در زمینه‌های مختلف مثل مشاوره ازدواج ، مشاوره در شرایط بحرانی ، مشاوره شغلی و غیره اهمیت دارد در زمینه تحصیلی نیز حائز اهمیت فراوان است.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای دانش آموزان
مشاوره تحصیلی به دانش آموزان کمک می‌کند ویژگیها و استعدادهای خود را بهتر بشناسند و به شرایط و خصوصیاتی که یا توجهی به آنها نداشته‌اند و یا میزان توجه به آنها کمتر بوده است با دقت بیشتری نگاه کنند. علاوه بر این اطلاعات آنها را در زمینه‌های مختلف تحصیلی بالاتر بوده و در صورت وجود نواقصی در عملکردشان آنها را شناسایی کرده و راه حلهایی برای رفع نواقص ارائه می‌کند. به این ترتیب دانش آموزان می‌توانند عملکرد بهتری نسبت به قبل در زمینه درسی داشته باشند انتخابهای مفیدی انجام دهند و اشکالات احتمالی را رفع نمایند.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای والدین
در امر تحصیل فرزندان ، خانواده و والدین نقش بسزایی دارند. بطوریکه عامل خانواده از عوامل مهم در زمینه پیشرفت تحصیلی دانش آموز یا وقوع افت تحصیلی است. انگیزه‌ها و علایق تحصیلی دانش آموز در خانواده شکل می‌گیرد و به آن جهت داده می‌شود و مسیری برای هدایت آن فراهم می‌شود. خانواده سرعت دانش آموز را در رسیدن به اهداف تحصیلی تنظیم می‌کند. خانواده‌های بدون انگیزه ، بدون اطلاع و غیر فعال موجب کاهش سرعت دانش آموزان بااستعداد می‌شوند. از اینرو در فرآیند مشاوره تحصیلی ، لزوم انجام مشاوره با والدین ضرورت و اهمیت خاصی پیدا می‌کند. از اینرو لازم به نظر می‌رسد والدین و بطور کلی خانواده نیز اطلاعات کافی از ویژگیها و استعدادهای فرزندان خود کسب نمایند، اطلاعات بیشتری در زمینه‌های تحصیلی کسب کنند و کمکها و یاریهای مفیدی برای فرزندان دانش آموز خود فراهم کنند.
ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته مشاغل
گاه انتخابهایی که دانش آموزان در زمینه رشته‌ها و مشاغل انجام می‌دهند عاری از هر گونه دلیل منطقی و اطلاعات مناسب است. معیارهایی که دانش آموزان در چنین مواردی برای انتخابهای خود برمی‌گزینند ملاکهایی کاذب و نامناسب است. مثل انتخاب رشته ریاضی فیزیک به خاطر وجهه اجتماعی آن ، یا به خاطر چشم هم چشمی و یا به خاطر دنباله روی از یک دوست و یا همراه با او بودن در طول تحصیل. چنین انتخابهایی به احتمال بیشتری محکوم به شکست خواهند بود. شکست یا در مرحله سالهای دبیرستان به صورت کاهش در نمرات ، عدم موفقیت در کنکور و در سنین بالاتر در انتخاب رشته در زمینه انتخاب رشته تحصیلی. مشاوره از آن جهت ضرورت می‌یابد که اهمیت چنین انتخابهایی به دانش آموز گوشزد شود تا او ملاکهای مناسبی برای تصمیمهای خود اتخاذ کند و از احتمال شکست خود در آینده پیشگیری نماید.
ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه جلوگیری از افت تحصیلی
برخی از دانش آموزان به خاطر شرایط ویژه‌ای که دارند بیشتر در معرض افت تحصیلی هستند و برخی از آنها افتان و خیزان تجربههایی از افت تحصیلی داشته‌اند. برخی از علل افت تحصیلی این دانش آموزان به عوامل بیرونی مثل خانواده ، مدرسه و ... مربوط می‌شود. و برخی از علل ، علل فردی هستند مثل انگیزه خود دانش آموز ، روشهای مطالعه و برنامه ریزی، علایق و استعدادها و غیره. مشاوره تحصیلی برای این دسته از دانش آموزان اهمیت بسزایی دارد. در جریان مشاوره تحصیلی به این دانش آموزان کمک می‌شود علت افتها و شکستهای خود را بشناسند و با راهکارهایی آشنا شوند که به آنها در رفع آن علتها و یا کاهش تاثیر آنها در مسائل تحصیلیشان کمک می‌کنند. انجام چنین مشاوره‌هایی می‌تواند با احیای نیروهای بالقوه فرد او را در تمام مسیر تحصیلی‌اش همراهی کند.
ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه سرعت بخشیدن به فرآیند تحصیل و مطالعه
برخی دانش آموزان و خانواده‌های آنها مایلند عملکرد بهینه خود را در زمینه تحصیل بهبود بخشند. این دانش آموزان ممکن است دانش آموزانی متوسط و یا بالا باشند. به هر حال تمایل دارند روشهایی را بیاموزند و اطلاعاتی مناسب ، مفید و عملی کسب کنند که کارآیی آنها را در زمینه تحصیل بالا ببرد. مشاوره تحصیلی چنین راهکارهایی را برای افراد فراهم می‌سازد. و بر احتمال موفقیت آنها در سطح پیشرفته‌تر می‌افزاید.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای تشخیص و هدایت دانش آموزان استثنایی
درصد کمی از دانش آموزان در گروه دانش آموزان استثنائی قرار دارند. از لحاظ علمی دانش آموزان استثنایی شامل دانش آموزانی می‌باشند که معلولیتهایی در زمینه‌های مختلف جسمی مثل شنوایی ، بینایی و یا هوشی دارند. لزوم مشاوره تحصیلی برای این دسته از دانش آموزان نیز به وفور احساس می‌شود. به این دلیل که آنها و خانواده‌های آنها نیازمند اطلاعات بیشتری در ارتباط با آینده تحصیلی و شغلی آنها هستند. در مورد این دسته از دانش آموزان نیز با بررسی تواناییهای آنها در مورد شغل و تحصیلات آنها تصمیماتی اتخاذ می‌شود. چنین دانش آموزانی با توجه به ضرورت اینکه زودتر از بقیه دانش آموزان باید حرفه و مهارتی را بیاموزند احتیاج مبرمی به مشاوره تحصیلی دارند.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای دانش آموزان تیز هوش و نابغه
این دسته از دانش آموزان ، قشر پرنیرو و قابل توجهی برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت و جامعه هستند. سرمایه گذاری و استفاده از انواع خدمات مشاوره‌ای در کنار سایر امکاناتی که برای آنها در مدارس ویژه فراهم می‌آید ضرورت دارد. از دست رفتن چنین نیروهایی به خاطر انتخابها و تصمیمات نادرست زیانهای قابل توجهی به بار خواهد آورد.

همه دنبال این هستند که با اشتیاق مفاهیم عمیق علمی را حتی در اوقات فراغت ، سفر و … فرا گیرند. گاهی این اشتیاق در جماعت کم رنگ می‌شود. افراد درمی‌یابند کتابهایی که آنها با امید و اشتیاق برای یادگیری باز می‌کنند، به چیزی مافوق فهمشان مبدل می‌شود. هر کتابی قصد دارد مفاهیمی را به خواننده‌اش برساند و این مقدور نیست، مگر آنکه نحوه مطالعه آن به درستی صورت گیرد. پس راه صحیح مطالعه یک کتاب با محتوای سنگین چیست؟
قواعد صحیح خواندن
پاسخ سوال اخیر در یکی از قواعد مهم خواندن نهفته است. شما باید کتاب را قبل از تسلط بر آن ، سطحی بخوانید. ابتدا چیزهایی را دنبال کنید که می‌توانید آنها را بفهمید و خودتان را در برابر مطالب دشوار گرفتار نسازید. پاراگراف‌های پیشین ، زیرنویس‌ها ، مباحث و مراجعی را که از آنها می‌ترسید، درست بخوانید. کتاب دارای مطالبی است که شما سریعا آنها را درک می‌کنید. حتی اگر نصف مطالب یا کمترش را درک کردید، شما می‌توانید کتاب مورد مطالعه را تا حدودی بفهمید. یکی از روشهای کتاب خوانی سطحی به خواندن اجمالی معروف است.

درست است که با مطالعه سطحی نمی‌توانید به آنچه که با خواندن و مطالعه عمیق بدست می‌آورید، برسید. با این حال خواندن اجمالی روش کاربردی است. در مواقعی که شما با انبوهی از کتابها روبرو هستید، با سطحی خوانی و با دقت شگفت آوری می‌توانید درکی کلی از محتوای کتاب بدست آورید.
مراحل سطحی خوانی
برای سطحی خوانی مراحل زیرین روش مناسب برای شروع مطالعه کتاب به صورت اجمالی است:
عنوان صفحه و مقدمه
به عنوان صفحه و مقدمه نگاه کنید و بویژه به عناوین فرعی یا دیگر نشانه‌هایی توجه کنید که به هدف و چشم انداز کتاب یا نویسنده اشاره دارد. از این طریق آشنایی مختصری با محتوای کتاب هم خواهید یافت.
مطالعه فهرست مطالب
فهرست مطالب را برای کسب دریافت کلی از ساختار کتاب بخوانید. از فهرست کتاب به عنوان نقشه جاده ، قبل از شروع سفر کمک بگیرید، این عمل نیز یک دید عمومی از کتاب برای شما بدست می‌دهد.
مطالعه فهرست موضوعی
فهرست موضوعی کتاب را بازبینی کنید تا با دامنه موضوعات تحت پوشش یا منابع مورد استفاده مولفان و حتی خود مولفان آشنا شوید. هرگاه فهرست اطلاعات در پایان هر فصل ، مهم و حساس به نظر رسید، برای درک بهتر ، آنها را در متن پیدا کنید، بدین طریق شما کلید نزدیک شدن به مولف را پیدا می‌کنید.
شروع مطالعه محتوا
شما دیگر برای خواندن کتاب یا سطحی خوانی ، هر کدام را که انتخاب کنید، آماده هستید. اگر سطحی خوانی را انتخاب کنید به فصولی از کتاب نگاه کنید که حاوی بندهای اصلی یا عبارات خلاصه شده در شروع یا پایان فصل هستند. پس صفحات را ورق بزنید. در عین حال یکی دو پاراگراف و گاهی هم چند صفحه متوالی را بخوانید. بدین صورت کتاب را ورق زده، همواره در پی یافتن نبض مطلب باشید، با این روش و تعمیم آن به کل کتاب شما آن را خوانده‌اید و محتوا و مطالبش را یاد گرفته‌اید.
تذکر مهم
اگر با این روش شروع به سطحی خوانی کتاب بکنید، چه بسا در پایان پی ببرید که به هیچ وجه در حال سطحی خوانی نیستید، بلکه آن را با دقت می‌خوانید، آن را می‌فهمید و از آن لذت می‌برید. بنابراین زمانی که کتاب را زمین بگذارید، درمی‌یابید که بعد از این هیچ موضوعی برایتان دشوار نخواهد بود. به عبارتی مطالعه هیچ کتاب و مطلبی برای شما مشکل نخواهد بود و در کل کتاب مشکلی ندارید.