تبیان، دستیار زندگی

  به يارى دين برخاستم ، در روزگارى كه همه در كار سستى مى‏نمودند. و در آن هنگام كه هركس سر در لاك خود فرو برده بود، اين من بودم كه سر برافراشتم. [و در آن هنگام، كه زبان همگان بسته بود، اين من بودم كه به سخن آمدم.] و در آن هنگام كه همه در راه مانده بودند، اين من بودم كه به هدايت نور خدا راه خويش پى گرفتم.

ادعايم از همه كمتر بود و حال آنكه، بر همگان پيشى جسته بودم و زمام كارها به دست گرفته و پيش مى‏تاختم و بتنهايى، از همه گرو مى‏بردم. همانند كوهى كه تندرها نجنبانندش و توفانها برنكنندش. هيچكس بر من عيبى نتوانست گرفت و در غيبت من سخنى نتوانست گفت. اكنون هر ذليل ستمديده‏اى در نزد من عزيز و ارجمند است تا حقّش را بگيرم و به او دهم و هر نيرومند سركش در نزد من ناتوان و حقير است كه حق ستمديدگان را از او بستانم. ما به قضاى خداوند راضى هستيم و تسليم فرمان او.

پندارى كه من بر رسول الله ( ص ) دروغ مى‏بندم؟ به خدا سوگند، من نخستين كسى هستم كه پيامبرى او تصديق كرده‏ام، چگونه نخستين كسى باشم كه بر او دروغ مى‏بندد؟ به كار خود درنگريستم، ديدم پيش از آنكه بيعت كنم مى‏بايست از فرمان رسول الله ( ص ) اطاعت كنم كه مرا به مدارا خوانده بود. آرى، در آن هنگام عهد و پيمان ديگرى به گردن من بود.

منبع: خطبه‌ی ۳۷ نهج‌البلاغه

وقتي اميرالمؤمنين ضربت خورد، براي امام حسن و امام حسين عليهما السلام اينگونه وصيت فرمود:

شما را سفارش مي کنم به ترسيدن از خدا، و اينکه دنيا را نخواهيد هر چند دنيا در پي شما بيايد. دريغ مخوريد بر چيزي، از آنکه به دستتان نيايد. حق را بگوييد ، براي پاداش – آن جهان – کار کنيد، با ستمکار در پيکار باشيد و ستمديده را ياري کنيد.

شما و همه فرزندان و خويشانم و آن کسانيکه نامه من به ايشان رسد را، سفارش مي کنم به ترس از خدا و آراستن کارها، آشتي با يکديگر، که من از جد شما شنيدم که فرمود: « آشتي دادن ميان مردمان بهتر است از نماز و روزه ساليان.»

خدارا! خدارا! درباره يتيمان، آنان را گاه گرسنه و گاه سير مداريد، و نزد خود ضايعشان مگذاريد.

خدارا!خدارا! همسايگان را بپاييد که سفارش شده‌ی پيامبر شمايند و پيوسته درباره آنان سفارش مي فرمود چندانکه گمان برديم براي آنان ارثي معين خواهد کرد.

خدارا!خدارا! درباره قرآن، مبادا ديگري بر شما پيشي گيرد در رفتار به احکام آن.

خدارا!خدارا! درباره نماز، که نماز ستون دين شماست.

خدارا!خدارا! در حق خانه پروردگارتان ، آن را خالي مگذاريد، تا آنجا که در اين جهان ماندگاريد، که اگر- حرمت- آن را حفظ ننماييد به عذاب خدا گرفتار شويد.

خدارا!خدارا! درباره جهاد در راه خدا. درباره مالتان، جانتان و زبانتان!

بر شما باد به يگديگر پيوستن و به هم بخشيدن. مبادا از هم روي بگردانيد و پيوند هم را بگسلانيد.

امر به معروف و نهي از منکر را وامگذاريد که بدترين شما حکمراني شما را بر دست گيرند! آنگاه دعا کنيد و از شما نپذيرند. پسران عبدالمطلب! نبينم در خون مسلمانان فرو رفته ايد و بگوييد امير مؤمنان را کشته اند! بدانيد جز کشنده من نبايد کسي به خون من کشته شود.

بنگريد! اگر من از اين ضربت او مردم، او را تنها يک ضربت بزنيد و دست و پا و ديگر اندام او را مبريد که من از رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم مي فرمود: « بپرهيزيد از بريدن اندام مرده هر چند سگ ديوانه باشد.»

امام عليه السلام فرمود: نگوئيد اين است رمضان، و نگوئيد رمضان رفت و يا آمد، زيرا رمضان نامى از اسماء الله است كه نمی ‏رود و نمی ‏آيد كه شى‏ء زائل و نابود شدنى می ‏رود و می ‏آيد، بلكه بگوئيد ماه رمضان، پس ماه را اضافه كنيد در تلفظ به اسم، كه اسم اسم الله می ‏باشد، و ماه رمضان ماهى است، كه قرآن در او نازل شده است، و خداوند آن را مثل و عيد قرار داده است همچنانكه پروردگار بزرگ عيسى بن مريم علیه السلام را براى بنى اسرائيل مثل قرار داده است، و از حضرت على بن ابى طالب عليه السلام روايت‏ شده كه حضرت فرمود: «لا تقولوا رمضان و لكن قولوا شهر رمضان فانكم لا تدرون ما رمضان‏») شما به راستى نمی ‏دانيد كه رمضان چيست و چه فضائلى در او نهفته است(.

بحارالانوار ج۹۶ ص۲۷۶و ۲۷۷

يك شب سه نفر كه فقير بودند و تازه وارد مدينه شده بودند در مسجد پيامبر از مردم خواستند كه آنها را مهمان كنند . يكي را پيامبر اكرم ( ص ) به خانه بردند . ديگري را حضرت امير ( ع ) به منزل بردند . سومي را كسي پيدا نشد كه به منزل ببرد ، لذا به ناچار در مسجد ماند و مهمان خدا شد . فردا كه آن سه نفر مجدّداً به هم رسيدند از شام شب گذشته از هم سؤال كردند . اوّلي گفت من در منزل پيامبر نان و سركه خوردم . دومي گفت من در خانه امير المومنين نان جو و نمك خوردم . سومي گفت ولي من تا صبح هر چه به سقف مسجد نگاه كردم كه بلكه خدا غذايي بفرستد چيزي نرسيد و شب گذشته را گرسنه به سر بردم . جبرئيل بر پيامبر اكرم ( ص ) فرود آمد و ماجرا را براي حضرت نقل كرد و گفت خداوند فرمود من هر چه در بهشت و كائناتم گشتم غذايي را كه درخور ميهمانم باشد بهتر از گرسنگي نيافتم و لذا با گرسنگي از او پذيرايي كردم .

اما بعد. دنيا روى در رفتن دارد و بانگ وداع برداشته و آخرت روى درآمدن دارد و بناگاه، رخ مى‏نمايد. بدانيد، كه امروز، روز به تن و توش آوردن اسبان است و فردا روز مسابقه. هر كه پيش افتد، بهشت جايزه اوست و هر كه واپس ماند، آتش جايگاه او. آيا كسى نيست، كه پيش از آنكه مرگش در رسد، از خطاى خود توبه كند؟ آيا كسى نيست، كه پيش از بدحالى و شوربختى، براى خويش كارى كند؟ بدانيد كه شما در اين روزهاى عمر غرق اميدها و آرزوهاييد و، حال آنكه، مرگ پشت سر شما كمين كرده است. هر كس در اين روزها، پيش از رسيدن مرگش براى خود كارى كند، كارش بدو سود رساند و مرگش زيان نرساند و هر كه، در اين روزها، قصور ورزد و براى خود كارى نكند، كارش سود ندهد و مرگش زيان رساند.

به هنگام امن و آسايش چنان به كار خدا پردازيد كه در روزگاران بيم و وحشت مى‏پردازيد. بدانيد كه من مانند بهشت چيزى را نديده‏ام كه جوينده آن به غفلت خفته باشد و مانند دوزخ چيزى را نديده‏ام كه گريزنده از آن، به جاى گريختن و رهانيدن خويش به خواب راحت فرو رفته باشد. بدانيد، هركس كه از حق سود نجويد، باطل به او زيان رساند و كسى كه به هدايت، استقامت نپذيرد، ضلالت به هلاكتش كشاند. بدانيد، كه بايد بار سفر بنديد و شما را گفته‏اند كه ره‏توشه‏تان چيست و در كجاست؟

بر شما از دو چيز مى‏ترسم، كه مبادا به دام آنها افتيد. يكى در پى خواهش دل رفتن و ديگر آرزوى دراز باطل در سر پختن. در اين جهان، از همين جهان توشه برگيريد، تا فردا در آن سراى خويشتن از عقوبت برهانيد.

منبع: خطبه‌ی ۲۸ نهج‌البلاغه