نتایج قابل مشاهده پرندگان، جلسه سوم
نتایج قابل مشاهده پرندگان، جلسه سوم
بعد از چندین روز گشت و گذار و مشاهده دقیق، موفق به دیدن چندین پرنده جدید خواهید شد. بعد از دیدن و عكس انداختن از آن ها با مراجعه به كتابهای مرجع پرندهشناسی و چندین وبسایت،(وبسایت پرندگان ایران. www.iranbirds.com) خواهید توانست اطلاعات خوبی در مورد هر كدام بدست آورده و لیستی از آن ها تهیه کنید و اطلاعات خود را در اختیار علاقمندان به پرندگان قرار دهید.
برای مثال تعدادی از پرندگانی را که در شهر تهران قابل مشاهده هستند (البته این لیست كاملی از پرندگانی كه در تهران وجود دارند نیست و تنها آنهایی را شامل میشود كه من دیدهام.) در این بخش به شما معرفی میشوند. این پرندگان در حال حاضر در تهران بومی هستند و بسیاری از آن ها را در سطح شهر یا در پاركها میتوان دید. قطعاً برخی از آنها در شهر شما هم دیده شوند.
كبوتر چاهی (Columba livia)
این نوع كبوتر را حتماً دیدهاید. بدنش خاكستری بوده و بالها رنگ روشنتری دارند و روی آن ها دو خط تیره وجود دارد. معمولاً روی گردن و سینه این پرنده هالهای از رنگ سبز یا صورتی دیده میشود. نوك سیاه و چشمهای قرمز نیز از دیگر خصوصیات آن است. معمولاً چند تا از آنها را با هم میتوان دید و نر و ماده نیز هم شكل هستند. لانههای خود را در چاهها، زیر شیروانیها و درون شكافهای دیوار میسازند.
كبوتر كوهپایه (Columba oenas)
كبوتر كوهپایه بدنی كشیده و باریك دارد. رنگ بدن متمایل به آبی و نوك آن روشن است. در اطراف گردن هاله صورتی - بنفش زیبایی دارد كه در مقابل نور میدرخشد. جنس نر و ماده شبیه به هم هستند. آن ها را در باغهایی كه درختان كهنسال دارند میتوان دید.
كبوتر جنگلی (Columba palombus)
كبوتر جنگلی نسبت به سایر كبوترها اندازه بزرگتری دارد و رنگ بدن آن نیز سربی (نوعی خاكستری كه جلای فلزی دارد) و رنگ نوك آن شیری است. دو طرف گردن این نوع كبوتر دو لكه سفید وجود داشته و گردن و سینه دارای هالههای درخشان صورتی و سبز است. جنس نر و ماده شبیه به هم هستند و در دستههای بزرگ میتوان آنها را دید. همانطور كه از نامش مشخص است، مناطق جنگلی، باغها، پاركها و كشتزارها مكانهای مناسبی برای مشاهده كبوتر جنگلی است.
قمری خانگی (Streptopelia senegalenisis)
قمری خانگی از آن پرندههایی است كه در تمام سطح شهر به راحتی دیده میشود و بدون زیاد بال زدن پرواز میکند. رنگ بدن قهوهای مایل به سرخ بوده و زیر بدنش روشنتر است. نوك و چشمان تیره و خالهای سیاه روی سینه از دیگر نشانههای قمری است. جنس نر و ماده شبیه به هم هستند و روی درختها لانهسازی میكنند.
یاكریم (Streptopelia decaocta)
امكان ندارد كه یاكریم را ندیده و یا دست كم صدای آن را نشنیده باشید. رنگ بدن یاكریمها خاكی و زیر بالهایشان روشنتر است و یك نیم طوق سیاه در پشت گردنشان وجود دارد. یاكریمها را در پاركهای بزرگ و مزارع اطراف شهر میتوان دید.
كبك (Alectoris chukar)
این نوع كبك بدنی به رنگ خاكستری روشن داشته و در دو طرف بدنش نوارهای تیرهای وجود دارد. زیر چانه و قسمت پایینی صورتش سفید بوده و خط سیاهی نیز این قسمت را در برگرفته است. نوك سرخ، چشمان تیره، پاهای قوی و كوتاه و پرواز پر قدرت از دیگر خصوصیات این پرنده است. كبك دارای آوازی مشخص و بلند است كه پیدا كردن آن را آسان میكند.
چكاوك كاكلی (Galerida cristata)
این پرنده خاكی رنگ بوده و نقوشی تیره روی بدنش دیده میشود. نوك و چشمانی تیره داشته و كاكلش را میتواند باز و بسته كند. در زمینهای كشاورزی و بایر دیده میشود و در حین پرواز آواز سوت مانندش را میتوان شنید؛ و ماده شبیه هم هستند.
دمجنبانك خاكستری (Motacilla cinevea)
تشخیص دمجنبانكها كار سختی نیست چرا كه این پرنده در حین حركت كردن بر روی زمین و هنگامی كه فرود میآید دم خود را به صورت عمودی تكان میدهد. روی تنه این پرنده خاكستری و زیر آن زرد روشن است. جنس نر و ماده شبیه هم است، اما زیر گلوی پرنده نر سیاه و زیر گلوی پرنده ماده سفید است. دمجنبانكها به آب وابسته هستند، بنابراین در اطراف رودخانهها و بركهها و پاركها میتوان آنها را دید.
دمجنبانك ابلق (Motacilla alba)
تشخیص این نوع دمجنبانك نیز به خاطر تكانهای دمش كار راحتی است. صورت سفید، بالها و تنه خاكستری و سر و زیر گلوی سیاه باعث شده كه به آن ابلق بگویند. نر و ماده در این پرندگان شبیه هم هستند.
بلبل خرما (Pycnonotus leucotis)
این پرنده خوشآواز از ابتدا جزء پرندگان بومی تهران نبوده و بیشتر در مناطق جنوبی كشور زندگی میكرده است. اما در حال حاضر به خاطر گرمتر شدن هوا، در تمام نقاط تهران دیده میشود. بدنی خاكستری، سر و نوكی سیاه و گونههایی سفید داشته و روی سرش تاج كوچكی دیده میشود. جنس نر و ماده در این پرنده شبیه هم است.
گنجشك خانگی (Passer domesticus)
دیدن این پرنده حتماً كار راحتی برایتان خواهد بود. روی بدن جنس نر، قهوهای، زیر آن و سرش متمایل به خاكستری است و گلویش سیاه است در حالی كه پرنده ماده به رنگ خاكی یا قهوهای كمرنگ است.
گنجشك درختی (Passer montanus)
این نوع گنجشك را بیشتر در پاركها و باغها میتوان دید. سر و پشت آن قهوهای و زیر بدنش قهوهای روشن است و خط سفیدی دور گردنش دیده میشود.
سسك (Phylloscopus collybita)
سسكها پرندگانی كوچك جثه هستند كه انواع مختلفی از آن را در فصول مختلف میتوان در تهران دید. اما گونهای از سسكها به نام چیفچاف بومی تهران بوده و در پاركها و باغها میتوان آن را مشاهده كرد. چیفچاف بدنی به رنگ سبز زیتونی داشته و زیر بدن، سینه و بالهایش روشن است.
سار (Sturnus Vulgaris)
سار پرندهای خوشصداست كه در بیشتر سطح شهر میتوان آن را دید. بدنی سیاه رنگ با خالهای ریز سفید دارد. سارها پرندگانی اجتماعی هستند و به صورت دستهای دیده میشوند.
سهره پیشانی سرخ (Serinus Pusillus)
سهره پیشانی سرخ را در كوهها میتوان یافت. بدنی قهوهای روشن و پر نقش و نگار داشته و سر آن سیاه است. روی سرش لكهای قرمز دیده میشود كه به خاطر آن به این نام معروف شده است. صدای زیبا از دیگر خصوصیات این پرنده است.
مینا (Acridotheres tristis)
مرغ مینا را در بیشتر پاركها میتوانید ببینید. این پرنده توانایی زیادی در تقلید صدا دارد و گاهی حتی صدای بوق ماشین یا صدای گربه را نیز تقلید میكند. بدنش سیاه رنگ بوده و نوك و اطراف چشمانش زرد رنگ است. مرغ مینایی كه برای تقلید صدا آموزش دیده باشد قیمت زیادی دارد.
زاغ نوك سرخ (Phyrrhocorax phyrrhocorax)
این نوع زاغ بدنی كاملاً سیاه رنگ و نوك و پاهای سرخ داشته و هنگامی كه جایی مینشیند بالهایش را باز نگه میدارد. این پرنده را در كوههای نسبتاً بلند میتوان دید.
كلاغ ابلق (Corvus Corone)
این پرنده فراوانترین كلاغی است كه در شهر دیده میشود. بدنی خاكستری و بالها، سر و دم سیاه دارد. جنس نر و ماده نیز شبیه هم هستند.
كلاغ سیاه (Corvus frugilegus)
در این نوع كلاغ تمام بدن سیاه و براق بوده و منقار نیز تیره رنگ است. در سطح شهر مخصوصاً در پاركها و باغها قابل رویت است.
كلاغ زاغی (Pica pica)
این پرنده كه در پاركهای جنگلی بیشتر دیده میشود دارای سر، سینه، پشت و دم سیاه و شكم و كتفها سفید است. نوك و پاها نیز سیاه هستند. جنس نر و ماده شبیه هم هستند.
غراب (Corvus corax)
غراب پرندهای سیاه رنگ با منقاری بلند، انحنادار و قوی است. اگر بخواهید این پرنده را از كلاغ سیاه تشخیص دهید باید بدانید كه اندازه بزرگتر و بدنی قوی هیكلتر دارد.
شاه طوطی (Psittacula eupatria)
شاه طوطیها را در پاركهای بزرگ تهران میتوان دید كه دسته جمعی پرواز میكنند. این پرنده بدنی سبز، یك لكه قرمز روی هر بال و نوك قرمز رنگی دارد. جنس نر یك طوق مشكی و قرمز دور گردنش دارد.
طوطی طوق صورتی (Psittacula Krameri)
طوطی طوق صورتی كوچكتر از شاه طوطی بوده و لكههای قرمز روی بال را ندارد. بدن سبز رنگ و منقار قرمز در همه آن ها و طوقی صورتی رنگ در جنس نر دیده میشود.
شاید قبل از دقت در مشاهده و عكسبرداری از پرندگان شهر، باورتان نمیشد كه بتوان این تعداد پرنده را در شهر دید. اما بعد از مراجعه به كتابهای پرنده شناسی متوجه میشوید تنها كمتر از نیمی از پرندگان شهر را دیدهاید. انجام این پروژه باعث می شود كه دقت بیشتری به محیط اطراف داشته باشید و هنگامی كه از كنار درختان عبور میكنید، لابلای شاخ و برگهای درخت را نیز با علاقه نگاه كنید.
سؤالاتی كه بعد از انجام پروژه میتوانید به آنها پاسخ گویید.
1- پرندهشناسی چه علمی است و مطالعه نحوه رفتار و انواع پرندگان به چه منظور صورت میگیرد؟
2- چه پرندگانی را پیرامون خود میشناسید؟ این پرندگان را در تمام فصول سال مشاهده میكنید؟ یا تنها در بخشی از سال در منطقه شما حضور دارند؟
3- چگونه میتوان شرایط زندگی پرندگان را در شهر بهبود بخشید؟
4- پرندهنگری چه تفاوتی با پرندهشناسی دارد؟
منابع
1- راهنمای پرندگان ایران ـ پدید آور: جمشید منصوری ـ ناشر: كتاب فرزانه 1390.
2- پرندگان تهران و حومه ـ پدید آور: پرویز بختیاری، علیرضا هاشمی ـ ناشر: طرلان 1390.
3- پرندگان خاورمیانه و خاور نزدیك ـ پدید آور: دكتر امیناله دیانی ـ ناشر: دانشگاه تهران ـ 1367.
* سایت زیر شما را با پرندگان ایران آشنا میكند!
شما عزیزان می توانید برای انجام این پروژه به طرح درس های ذیل مراجعه فرمایید:
پرنده نگری در شهر تهران، جلسه اول
نتایج قابل مشاهده پرندگان، جلسه سوم
پرندگان شهری خوشصداترند یا پرندگان روستانشین؟ جلسه چهارم تنظیم: نسرین صادقی