اهداف جلسه:
آشنایی با روش های مختلف عصاره گیری
آشنایی با روش ماسراسیون
آشنایی با روش پرکولاسیون
آشنایی با روش سوکسله
آشنایی با روش عصاره گیری آلوئه ورا
وسایل مورد نیاز:
کامپیوتر مجهز به اینترنت

مقدمه
در هفت درس گذشته با خواص گیاه آلوئه ورا، چگونگی تشکیل تراریوم  و چگونگی کاشت و پرورش گیاه آلوئه ورا در تراریوم آشنا شدید. همچنین در درس هفتم با نحوه عصاره گیری از گیاهی که در تراریوم پرورش دادیم آشنا شدیم تا میزان شویندگی این ماده را مورد آزمایش قرار دهیم. در درس پایانی با روش های مختلف عصاره گیری مزایا و معایب آن آشنا خواهیم شد.

8 -1 روش های مختلف عصاره گیری

روش ماسراسیون (خیساندن)
برای انجام این روش گیاه خرد شده را در ظرفی که از جنس مناسب باشد ( شیشه، استیل، چینی و غیره ) داخل نموده و مقدار ذکر شده از حلال را بر روی آن می ریزند. برای اینکه از تغییرات شیمیایی، در اثر فعل و انفعالات شیمیایی حاصل از تابش نور بر روی مواد متشکله گیاهی، جلوگیری شود عمل عصاره گیری را در مکانی که از تابش مستقیم خورشید محفوظ است، انجام و با محکم کردن درب ظرف عصاره گیری از تبخیر حلال جلوگیری می نمایند. عمل عصاره گیری را ضمن تکان دادن و یا همزدن مکرر 5 روز تمام در حرارت اتاق ادامه داده و بعد از این زمان که تعادل غلظت مواد موجود در حلال و بافت گیاهی برقرار گردیده است، عمل عصاره گیری را خاتمه داده و سپس عصاره حاصل را صاف نموده و باقی مانده گیاهی را با دستگاه پرس تحت فشار قرار می دهند. در خاتمه عصاره ها را با هم مخلوط و جهت ته نشین شدن رسوبات و کدورت حاصل 5 روز تمام در حرارت کمتر از 15 درجه سانتی گراد نگهداری نموده و سپس با احتیاط از تبخیر شدن حلال آن را صاف و در صورت لزوم براساس میزان مواد موثره، عصاره را تنظیم می نمایند.

8 -2 روش پرکولاسیون

با این روش می توان عمل عصاره گیری را به طور کامل انجام داد. برای انجام این روش از دستگاه پرکولاتور که اغلب به صورت استوانه ای یا قیفی ساخته شده، استفاده می گردد. در انتهای این ظرف یک شیر مناسب تعبیه شده است که به وسیله آن می توان به خوبی سرعت خروج عصاره تهیه شده را تنظیم نمود.

 در کل نسبت ارتفاع پرکولاتور به میزان پودر گیاهی مورد عصاره گیری 5 به 1 می باشد.به طور کلی شکل استوانه ای ظرف باعث تسهیل در عمل تخلیه پرکولاتور می گردد. جهت انجام عصاره گیری داروهای گیاهی خرد شده را قبل از داخل کردن به پرکولاتور با 30 درصد از حلال مورد نظر مرطوب نموده و توده حاصل را دو ساعت تمام به حال خود باقی می گذارند. این عمل از خشک شدن و شکاف برداشتن محتویات گیاهی داخل پرکولاتور در مراحل بعد جلوگیری می نمایند. باید توجه داشت که به این ترتیب مقدار اضافه حجم در توده حاوی دارو ایجاد می شود که در غیر این صورت این عمل در داخل پرکولاتور باعث آسیب رساندن به ظرف می شود. داروی گیاهی مرطوب شده را سپس از طریق غربال های مخصوص به صورت یکنواخت داخل پرکولاتور می نمایند.

در هنگام وارد کردن حلال بر روی توده گیاهی باید توجه داشت که شیر پرکولاتور باز باشد، تا هوای داخل پرکولاتور کاملا خًارج گردد. به محض اینکه اولین قطرات عصاره شروع به خارج شدن نماید شیر را بسته و برای مدت 24 تا 48 ساعت عمل پرکولاسیون را در حالی که حلال به طور کامل روی توده گیاهی را پوشانده باشد ادامه می دهند. در طول این مدت عمل تورم تکمیل شده و عمل ماسراسیون بینا بینی انجام می پذیرد. بعد از این مدت می گذارند ضمن ورود مرتب حلال از بالا عصاره قطره قطره از پرکولاتور خارج گردد. سپس سرعت خروج عصاره را بین 4 تا 6 قطره در هر دقیقه به نسبت هر 100 گرم از پودر گیاهی مورد عصاره گیری تنظیم می نمایند.

8 -3 روش سوکسله

در این روش ماده گیاهی را در محفظه ای که اکثرا اًز جنس کاغد تهیه می شود قرار داده و داخل دستگاه سوکسله وارد می نمایند. در این حال با تبخیر مرتب حلال از بالن تحتانی، به طور مداوم حلال خالص بر روی ماده گیاهی قرار گرفته و موجب خروج کامل مواد موثره از درون سلول های گیاهی می گردد. با این دستگاه فقط میتوان از حلال های خالص فرار و یا مخلوطی از حلال هایی که دارای نقطه جوش پایینی هستند استفاده نمود. از این روش به طور کلی برای تهیه عصاره ها در مقیاس آزمایشگاهی و به منظور اهداف کنترل استفاده می گردد.

8 -4 روش عصاره گیری آلوئه ورا

از بین روش های نامبرده شده در بالا عصاره گیری به روش خیساندن انجام شد. با توجه به اینکه گیاهان دارای ساپونین به دلیل وجود این ماده ی شیمیایی شانس بیشتری جهت پاک کنندگی دارند  ابتدا گیاهانی که دارای ساپونین بودند مورد بررسی قرار گرفت و  از میان آنها گیاه آلوئه ورا انتخاب شد.
گیاه آلوئه ورا تهیه شده و برگ های آن از گیاه مادر جدا شده و به قطعات ریزتر خرد گردید
پس از خرد کردن برگ ها، آنها را در 5/0لیتر الکل اتیلیک مطلق با خلوص99.8% قرار داده و به مدت 5 روز در مکانی خشک و خنک نگه داری نمودیم.ظرف حاوی الکل و برگ روزی یکبار توسط اعضای گروه تکان داده شد. پس از 5 روز عصاره ی تهیه شده را از کاغذ صافی عبور داده و عصاره به صورت صاف و خالص تهیه شد.
نحوه ی کشت میکروب ها در محیط کشت:
در مرحله ی بعد 20 عدد پلیت نوترینت اگار تهیه شد و روی 10 عدد از آنها با فار دادن سرانگشتان روی محیط کشت سعی در کشت باکتر های موجود دست نمودیم و روی 10 عدد دیگر از پلیت ها نیز با فشار دادن اسکناس ,باکتری های موجود روی پول را به محیط کشت منتقل نمودیم. سپس محیط کشت ها را به مدت 30 ساعت در انکوباتور با درجه حرارت بالا قرار دادیم. پس از طی مراحل کشت شاهد رشد باکتری های دست و پول در محیط کشت ها بوده وهم چنین مشاهده شد که یکی از پلیت ها ی اثر انگشت به دلیل شرایط محیطی پیش بینی نشده آسیب دیده و غیر قابل استفاده بود.

8 -5 نتایج آزمایش محیط کشت های میکروب های دست و پول

در مرحله ی بعد 10 سی سی از عصاره را به پلیت های حاوی میکروب های دست و پول اضاف کردیم و به ان 5 دقیقه زمان دادیم و بعد قطرات عصاره را به 20 سی سی و 30 سی سی و 40 سی سی افزایش دادیم و این افزایش قطرات با فاصله ی زمانی 5 دقیقه  انجام پذیرفت و مشاهده شد که با افزایش قطرات عصاره و گذشتن زمان اثر لکه بری نیز بیشتر می شود.
آزمایش لکه های چربی(روغن زیتون,کره ی گیاهی,کره ی حیوانی):
ابتدا برای هر یک از لکه های چربی 5 پلیت تهیه شد.در مرحله ی بعد به اندازه ی سطح کمی از هر نوع لکه چربی بر روی پلیت ها گذاشته شد. سپس با استفاده از قطره چکان از عصاره به اندازه مورد نیاز برداشته و قطره قطره بر روی پلیت ها اضافه شدو نتایج آزمایشات انجام شده در این گروه پژوهشی  در جداول و نمودار های زیرثبت شد.

 

تکلیف1:  بعد از تهیه تراریوم و کاشت گیاه آلوئه ورا در آن، بخشی از این گیاه را از تراریوم خود جدا کنید و آن را برای انجام آزمایش و تحقیقات بردارید. سپس با توجه به راهنمایی های این درس از عصاره گیاه را تهیه نموده و جهت انجام آزمایش چربی زدایی آماده نمایید. از مراحل کار خود عکس و فیلم تهیه نموده و آن را همراه با یک گزارش کامل برای ما ارسال نمایید.
محل بازدید/ اردو/ خرید:  _______
منابع مطالعه:  جهت کسب اطلاع بیشتر در زمینه عصاره گیری به مقاله موجود در سایت زیر مراجعه نمایید. 

تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه اول
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه دوم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه سوم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه چهارم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه پنجم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه ششم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه هفتم
تولید شوینده طبیعی از تراریوم گیاه آلوئه ورا - جلسه هشتم

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان
تهیه: الهام گارسچی- تنظیم: نیلوفر یاقوتی