تبیان، دستیار زندگی
در این پروژه می خواهیم به طور مقدماتی با ساختار مغز، این عضو پیچیده بدن، آشنا شویم. مغز اندامی است که کنترل بسیاری از امور ما را به عهده دارد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : سارا قیصری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مغز و جمجمه، جلسه اول

مغز و جمجمه

اهداف:

  • آشنایی با ساختار مغز

وسایل مورد نیاز:____

مقدمه:

در این پروژه می خواهیم به طور مقدماتی با ساختار مغز، این عضو پیچیده بدن، آشنا شویم. مغز اندامی است که کنترل بسیاری از امور ما را به عهده دارد. امروزه با استفاده از ابزارهای مختلف شناخت ما از مغز بسیار دقیق تر از قبل شده است. رشته Neuroscience یا همان علوم اعصاب مجموعه ای از از مهندسین پزشکی، فیریکدانان، ریاضیدانان، پزشکان و ... را به دور هم جمع کرده و با بهره گیری از آن ها سعی در شناخت اسن عضو شگفت انگیز دارد. در این پروژه ما با مقدماتی از ساختار مغز آشنا خواهم شد. در این پروژه به صورت مقدماتی با مغز و چگونگی تشریح آن آشنا خواهید شد.

جلسه اول:
عضوی به نام جمجمه

سخنی با معلم :
در این درس هدف آگاه ساختن دانش آموزان از رابطه میان مغز و جمجمه است. می خواهیم دانش آموزان به فکر بیفتند که انسان ها چگونه متفاوت و یا شبیه به سایر پستانداران هستند. چگونه این تفاوت ها و شباهت ها وی را به وجودی منحصر به فرد تبدیل نموده.

اولین موضوعی که به سراغ آن می رویم، جمجمه یا همان خانه ی امن مغز است! جمجمه یک ساختار استخوانی است که در تمامی حیوانات وجود دارد که به عنوان چهارچوب سر عمل می‌کند. جمجمه ساختار صورت را حفظ می‌کند و مغز را هم از صدمه دیدن حفظ می‌کند.


برای آنکه با مشخصات جمجمه انسان بیشتر آشنا شویم می خواهیم مقایسه ای میان جمجمه انسان و سایر پستانداران داشته باشیم. با بررسی شباهت ها و تفاوت ها متوجه ویژگی های خاص مغز انسان که او را از سایر موجودات متمایز کرده می شویم.

در زیر می توانید مجموعه ای از جمجمه های حیوانات مختلف و همیچنین انسان را در کنار هم مشاهده و مقایسه کنید.

مغز و جمجمه

مغز و جمجمه

مغز و جمجمه

مغز و جمجمه

مغز و جمجمه

به نظر شما این جمجمه ها متعلق به چه حیواناتی هستند؟
به دندان های آن ها دقت کنید. کدام آن ها گیاه خوار بوده و کدام گوشت خوار؟ دندان هایشان تیز و برجسته است یا صاف و پهن؟
به موقعیت چشم ها توجه کنید. در برخی از آن ها چشم ها در دو طرف صورت قرار دارد و در برخی دیگر در جلوی صورت.
آیا توانستید جمجمه انسان را در این میان تشخیص دهید؟
بله درست است پایین ترین عکس متعلق به جمجمه انسان است.
حال به مقایسه آن با سایر جمجمه ها بپردازید. کدامیک بیشتر به انسان نزدیک است؟ حدس می زنید متعلق به چه حیوانی باشد؟

جالب است بدانید که نوع دید در حیوانات را می توان با توجه به موقعیت قرار گرفتن چشم ها به دو دسته تقسیم کرد.
 در دسته اول همچون انسان، میمون ها و گربه سان ها چشمان در کنار هم و در مقابل صورت قرار گرفته است. به این نوع دید در اصطلاح دید دو چشمی گفته می شود. در این نوع از دید از هر دو چشم به طور همزمان برای مشاهده اجسام استفاده می شود. معمولا در حیواناتی که از دستان خود برای ارتباط با پیرامون استفاده می کنند، دید دو چشمی به دلیل وضوح بیشتر و دقت بالاتر دید در فاصله نزدیک مشاهده می شود.

مغز و جمجمه

دسته دوم شامل حیواناتی است که چشمان آنها در دو طرف صورت است قرار دارد. تعدادی از این حیوانات را نام ببرید.
به این نوع دید که توسط یک چشم انجام می شود دید تک چشمی گفته می شود. حیواناتی همچون پرندگان شکاری یا اسب که به وسعت دید بیشتری نیاز دارند دارای چنین دیدی هستند. در مقایسه با دید دو چشمی این حیوانات عمق دید کمتری دارند اما می توانند ناحیه بیشتری از اطراف خود را مشاهده کنند.


البته در هر دو گروه از این حیوانات هم دید دو چشمی وجود دارد هم دید تک چشمی. اما همان طور که خودتان هم می توانید امتحان کنید بیشتر دید ما انسان ها دو چشمی است و دید تک چشمی ما فقط در کناره ها است که دیدی مبهم و ناواضح است در حالی که حیوانی هم چون اسب کنار های بدنش را بسیار کامل تر و بیشتر از ما مشاهده می کند اما با وضوح پایین! در شکل زیر این موضوع را به خوبی می توان مشاهده کرد. هر دو حیوان هر دو نوع دید را دارا هستند اما عمده دید انسان دید دو چشمی است.


به صورت تخصصی می توان جمجمه را در دو بخش در نظر گرفت. بخش مربوط به استخوان متحرک فک تحتانی که معمولا در پایین جمجمه است و بخش فوقانی بدون در نظر گرفتن فک پایین.

این بخش فوقانی را اصطلاحا کرانیوم می نامند. در عکس بالا می توانید کرانیوم یک انسان را مشاهده کنید. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است. جمجمه مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوان های صورت، در جلو و پایین جعبه مغزی قرار گرفته است و اسکلت صورت را می‌سازد.

حال دوباره بر می گردیم به عکس هایی که از جمجمه حیوانات داشتیم. این بار کمی تخصصی تر جمجمه های مغزی و استخوان های صورت را در هر یک بررسی کنید. نسبت حجم جمجمه مغزی را نسبت به کل کرانیوم بسنجید.


 فعالیت :
عکس های جمجمه حیوانات را شماره گذاری کنید. سپس جدولی تنظیم کنید و مجموعه مشاهدات خودتان با توجه به بحث هایی که در مورد نوع دندان ها، موقعیت چشم ها نسبت حجم جمجمع مغزی و ... را در جدول ثبت نمایید. آیا می توانید با توجه به این مشاهدات نام حیوان را حدس بزنید؟

همان طور که مشاهده کردیم، جمجمه جانوران مختلف بر اساس نحوه زندگی و فعالیت های آن ها طراحی شده است. تصاویر جمجمه های فوق از بالا سمت راست به ترتیب متعلق به نوعی سگ، اسب، موش، گوسفند، میمون و انسان می باشند. آیا با توجه به اطلاعاتی که در جدول خود جمع آوری نموده بودید، حدس شما از نام حیوان صحیح بود؟!

 تکلیف :
تا جلسه آینده تحقیقی انجام دهید و جدولی از حجم و وزن مغز 10 حیوان مختلف را تهیه کنید. همچنین بررسی کنید که نسبت حجم و وزن مغز در این حیوانات به کل بدن چقدر است. مشخصات مربوط به انسان را  در بالاترین ردیف این جدول قرار دهید با یکدیگر مقایسه نمایید.

محل بازدید/ اردو/ خرید: ـــــــــــــــ
منابع مطالعه:_____

مطالب مرتبط:

مغز و جمجمه، جلسه اول

مغز و جمجمه، جلسه دوم


بخش پروژه های دانش آموزی سایت تبیان

تهیه: سارا قیصری- تنظیم: علی سرمدی