چەن ڕێگاکان بۆ تووش نه بوون به تاوان
ده‌بێ چ بکه‌ين ؟ ئه‌و زانا و خواناسانه‌ي که خۆيان گه‌يشتوونه پۆپه‌ي گه‌وره‌يي ئاکار و دووري له تاوان چيان گۆتوه ؟
1- ئاسان ترين ڕێگا بۆ تووش نه بوون به تاوان ، نه‌چووونه نێو جێگاێ خراپه و گه‌نده‌ڵه ڕۆيشتنه نێو ئاوي تاوان ژه‌هراويه . مجوونه نێو ئاڵۆ بوو به تاوان . وه‌کوو ڕۆيشتنه نێو جێگاێيکه که نه‌خۆشي په‌رستێني تێدا بێ . ناکرێ له ئاسه‌واري خراپي ئه‌و جێگا دوور بکه‌وي . مه‌گه‌ر بۆ ئه‌و که‌سانه‌ي که زۆر جياوازن وه‌کوو حه‌زره‌تي يۆسف ( د .خ ) که کاتێ چووه نێو قه‌سر ، قه‌سر نشينه‌کاني گۆڕي و خۆي تووشي کاريگه‌ري ئه‌و جێگايه نه‌بوو . هه‌روه‌ها ئه‌و کاته‌ي که چوه نێو به‌نديخانه‌وه . ئه‌و که‌سانه‌ي که له به‌نديخانه بوون گۆڕي . به‌ڵام سه‌باره‌ت به‌وانه‌ي که جياواز نين ئه‌م شته زۆر که‌متر روو ئه‌دات . که‌وابوو بۆ تووش نه‌بوون به تاوان دووري کردن لێي زۆر گرنگه . بۆ نموونه کاتێ چه‌ن که‌س له ژوورێک خه‌ريکن سه‌باره‌ت به خه‌ڵک ده‌دون ( غه‌يبه‌ت ئه‌که‌ن ) ، تا کتێ نه‌چينه ئه‌و ژووره له تاوان و ئاسه‌واري خۆمان ده‌پارێزين . به‌ڵام که ڕۆيشتينه نێو ئه‌و ژووره چ غه‌يبه‌ت بکه‌ين و چ گوێ بده‌ين له هه‌ردوو حاڵه‌تدا تووشي تاوان ده‌بين .
2- دووري کردن له‌و دۆست ، خزم و که‌س و کارانه‌ي که تاوان کارن . له فێرکاريه ئايينيه‌کاندا مرۆڤ بانگه‌شه کراوه بۆ هه‌ڵبژاردني هاونشين . که‌سايه‌تي و پێگه‌ي هه‌ر که‌سێ له ڕێگاي هاونشينه‌کانيه‌وه ده‌رده‌که‌وێ . که وابوو بۆ دوري کردن له تاوان ، نابێ دۆستي و براده‌ري بکه‌ين له گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌ي که تاوان کارن به پێ گۆته‌ي حه‌زره‌تي عه‌لي ( د .خ ) " سرۆستي مرۆڤ وايه که خۆ و ڕه‌وشتي خه‌ڵکي ده‌کاته هي خۆي به هه‌ڵس و که‌وت له گه‌ڵ ئه‌واندا . که وابوو له گه‌ڵ چاکان دابنيشن بۆ ئه‌وه‌ي له‌وان بژمێررێن . "
3- بێ کاري به‌رانبه‌ره له گه‌ڵ نه‌خۆشي و هاونشيني له گه‌ڵ شه‌يتان . که وابوو هيچ کات بێ کار دامه‌نيشن . 24 کات ژمێري شه‌و ڕۆژ به سێ به‌شي وه‌کوو يه‌ک دابه‌ش بکه‌ن . 8 کات ژمێر خه‌و ، 8 کات ژمێر کار ، 8 کات ژمێر بێ کاري ئه‌م 8 کات ژمێره بێ کاريه په‌يره‌وي چاک و دڵخوازي بۆ دابنێن و پڕي بکه‌نه‌وه . بۆ نموونه 5/1 کات ژمێر خوێندنه‌وه‌ي کتێبي ئاکاري ، ئاييني ، خواناسي و په‌روه‌رده‌يي ، 1 کات ژمێر خواپه‌ره‌ستي ، نيوه کات ژمێرێک وه‌رزش ، 1 کات ژمێر کات له گه‌ڵ هاوسه‌ر ، 1 کات ژمێر له گه‌ڵ منداڵ ، 1 کات ژمێر پێوه‌ندي له گه‌ڵ خزم و که‌س و کار و ده‌ور و به‌ريه‌کان ( ته‌له‌فۆني يان حزووري ) ، 5/1 کات ژمێر که‌ڵک گرتني شياو له ته‌له‌فزيۆن و ...
دووري کردن له‌و دۆست ، خزم و که‌س و کارانه‌ي که تاوان کارن . له فێرکاريه ئايينيه‌کاندا مرۆڤ بانگه‌شه کراوه بۆ هه‌ڵبژاردني هاونشين . که‌سايه‌تي و پێگه‌ي هه‌ر که‌سێ له ڕێگاي هاونشينه‌کانيه‌وه ده‌رده‌که‌وێ . که وابوو بۆ دوري کردن له تاوان ، نابێ دۆستي و براده‌ري بکه‌ين له گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌ي که تاوان کارن به پێ گۆته‌ي حه‌زره‌تي عه‌لي ( د .خ ) " سرۆستي مرۆڤ وايه که خۆ و ڕه‌وشتي خه‌ڵکي ده‌کاته هي خۆي به هه‌ڵس و که‌وت له گه‌ڵ ئه‌واندا . که وابوو له گه‌ڵ چاکان دابنيشن بۆ ئه‌وه‌ي له‌وان بژمێررێن . "
4- بۆ تووس نه‌بوون به تاوانو خراپه هه‌ر ئه‌وه به‌سه که هه‌رچي خراپه له خه‌ڵکي ده‌بينين ، دووري لێ بکه‌ين . ئه‌مه سفارشتي حه‌زره‌تي عه‌ليه ( د .خ ) که فه‌رموويه‌تي : بۆ په‌روه‌رده کردني خۆ هه‌ر ئه‌وه به‌سه که ئه‌وه‌ي که له خه‌ڵکي ده‌بينيت و به خراپي ده‌زاني دووري لێ بکه‌ي . ( غرر – ح 3241)
( گۆتيان به لۆقمان له کێ فێر ئه‌ده‌ب بووي ؟ گۆتي : له بێ ئه‌ده‌بان )
