غذا خوردن هم عبادت است
چهار توصیه قرآنی برای غذا خوردن
وقتی كه انسان در هر كاری رضایت خداوند را در نظر بگیرد و برای خشنودی او آن‌گونه كه او فرموده رفتاركند حتی كارهای ظاهرا بی‌اهمیت او هم تبدیل به عبادت می‌شود و همین كارهای به ظاهر بی‌اهمیت، او را در رسیدن به كمال انسانی پیش خواهد برد. از جمله این امور كه ساده به نظر می‌رسد غذا خوردن است كه اسلام به جزئیات آن هم توجه كرده است.
در آیات قرآن نیز به چند مسأله عمده در این باب اشاره شده است كه طی این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. با اندك آشنایی با قرآن درمی‌یابیم كه احكام الهی در قرآن به صورت موجز و كلی وارد شده و از تطویل و اطناب در بیان آیات پرهیز شده است و تفصیل این احكام به عهده پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام گذاشته شده فلذا از اولیاء و ائمه علیهم السلام روایات فراوانی در باب آداب غذا خوردن رسیده است كه رعایت این اصول و آداب اثرات تعیین‌كننده‌ای در روح جسم آدمی دارد.
ممكن است گفته شود كه تغذیه یك امر مادی است و ارتباطی با سلامت روح ندارد اما باید توجه داشت كه از منظر یك انسان دین محور و خدا باور، هر امری كه در این دنیا برای وی اتفاق می‌افتد در راستای ساخته شدن آینده‌ای است كه حقیقت حیات مادی وی خواهد بود و هر آنچه كه به اختیار وی برایش رخ می‌دهد، صورتی آن جهانی خواهد یافت و سعادت و شقاوت او را رقم خواهد زد. با این نگاه دیگر راه رفتن و حرف زدن و غذا خوردن او هم، بی‌اهمیت به نظر نمی‌رسد.
به بیان دیگر چنان‌كه می‌دانیم غذا خوردن مانند بسیاری از كارها، از امور مباح شمرده می‌شود و به خودی خود، بد یا خوب نیست و ثواب و عقابی بر آن مترتب نیست لكن اگر در مورد آن برخی توصیه‌ها رعایت شود یا برعكس به آنها بی‌توجهی شود، همین امر مباح، عقاب یا ثوابی را با خود همراه خواهد ساخت.
در این نوشتار در پی آنیم تا به چند توصیه قرآنی در مورد غذا خوردن اشاره كنیم و مختصرا به توضیح هر یك بپردازیم.
توصیه اول:
بخور بخور ممنوع
«یا أَیُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً (بقره/168) اى مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاكیزه بخورید!»
دین مبین اسلام از انسان می‌خواهد که از بهترین‌ها استفاده کند و از هر چیزی که غیر قابل خوردن و مناسب روح و جسم انسان نیست منع می‌کند.
لذا به انسان سفارش می‌کند از غذایی استفاده نماید که حلال و پاک باشد. چرا که غذای حرام با سرنوشت انسان‌ها در ارتباط مستقیم است. برای نمونه امام حسین علیه‌السلام در واقعه عاشورا به کسانی که به جنگ علیه ایشان به کربلا آماده بودند فرمودند: « فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَامِ ؛1 چون شكم‌های شما از حرام پرشده است ، حرف‌های من در شما اثر نمی‌گذارد.»
توصیه دوم:
بخور ولی نمکدان نشکن
«كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدینَ (بقره/60) «از روزیهاى الهى بخورید و بیاشامید! و در زمین فساد نكنید!»
بدترین نوع خوردن و آشامیدن زمانی است که مقدمات گناه را فراهم کند یعنی این که انسان از نعمت‌های خداوند متعال استفاده نماید ولی به جایی این که قدردان و شاکر نعمت‌های الهی باشد؛ قدرت و توان حاصل از استفاده از نعمت‌ها را در مسیر گناه مصرف نماید لذا خداوند متعال می‌فرماید بخورید ولی گناه نکنید.
توصیه سوم:
بخورید ولی اسراف نکنید
«وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ (اعراف/31) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نكنید كه خداوند مسرفان را دوست نمىدارد!»
از جمله مهمترین دستورات شرع مقدس اسلام دوری از اسراف در تمام زمینه‌های زندگی می‌باشد. کسانی که در خوردن و آشامیدن زیاده‌روی می‌کنند علاوه بر بیماری‌های جسمی که نصیب خود می‌کنند؛ از لحاظ معنوی هم از برخی توفیقات محروم می‌شوند، چرا که جسم به واسطه زیاده‌روی در خوردن و آشامیدن حال عبادت و بندگی را از دست می‌دهد. «إنَّ مِنَ السَّرَفِ أن تَأكُلَ كُلَّ ما اشتَهَیتَ 2 این كه هرچه دلت بخواهد بخورى، از اسراف است»
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: از شكم بارگى بپرهیزید؛ زیرا مایه تباهى بدن و موجب بیمارى است و انسان را در عبادت، سست می‌كند. 3
توصیه چهارم:
بخور ولی فقرا را فراموش نکن
«فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقیرَ (حج/28) بخورید و بینواى فقیر را نیز اطعام نمایید!»
یکی از زیباترین دستوارت کلام الله مجید سفارش به ایتمام و فقرا و نیازمندان می‌باشد به طوری که در بعضی از آیات بی‌توجهی به این قشر موجب عذاب اخروی می‌شود. «وَ لا یَحُضُّ عَلى طَعامِ الْمِسْكینِ(ماعون/3) و (دیگران را) به اطعام مسكین تشویق نمىكند!»
پیام ها
1- انسان حق ندارد از غذای غیر حلال استفاده نماید چرا که غذای حرام روح و فطرت پاک الهی انسان را تخریب می‌کند، و انسان را به دره‌های شفاوت سوق می‌دهد.
2- انسان علاوه بر تهیه غذا برای خود موظف است فقرا و مساکین را هم فراموش نکند چرا در قبال آنها مسئولیت دارد؛ لذا اگر در این خصوص کوتاهی نماید موجبات عذاب الهی را برای خود فراهم کرده است.
3- حق نعمتهایی که خدا در اختیار انسان قرار داده این است که حداقل آنها را در مسیر گناه ومعصیت الهی مصرف ننماید.
4- اسراف در همه حال مورد نکوهش قرار گرفته است از جمله در خصوص غذا خوردن.
فرآوری شده توسط: نعمتی
كارشناس شبكه تخصصی قرآن تبیان
1. بحار الانوار ، ج 45 ، ص 8
2. كنز العمّال ،7366
3. بحار الأنوار : 62،266،41
