دمی بیآرام!
« راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن » 2
در این نوشتار شاهد ادامه مقاله « راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن » خواهید بود. چنانكه در شماره اول این یادداشت به سه مورد از راههای رسیدن به آرامش از دیدگاه قرآن پرداختیم در شماره حاضر به مواردی دیگر اشاره‌وار خواهیم پرداخت.
4- تقوی وپرهیزگاری:
تقوی یك نیروی كنترل درونی است كه انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ می‌كند و در واقع نقش ترمز نیرومندی را دارد كه ماشین وجود انسان را در پرتگاهها حفظ و از تند‌رویهای خطرناك، باز می‌دارد.
به همین دلیل امیر‌المۆمنین علی علیه‌السلام تقوا را به عنوان دژ نیرومند در برابر خطرات گناه شمرده است. آنجا كه می فرماید: "اعلموا عبادالله أنّ التقوی دار حصن عزیز"
ای بندگان خدا! بدانید كه تقوا قلعه‌ا ی محكم و غیرقابل نفوذ است.
در مورد تقوا هم آیات فراوانی در قرآن آمده است یكی از آیاتی كه به موضوع ما مربوط می‌شود و می‌توان این برداشت را از آن داشت كه تقوی از عوامل آرامش است، آیه شریفه:
الا انّ اولیاء الله لاخوف علیهم و لا هم یحزنون الّذین آمنوا و كانوا یتّقون لهم البشری فی الحیوه الدنیا و الآخره...
" آگاه باشید (دوستان و) اولیای خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند همآنان كه ایمان آوردند و (از مخالفت فرمان خدا)پرهیز می‌كردند در زندگی دنیا و آخرت، شاد (و مسرور) ند.
كه در این آیه اهل ایمان و تقوا را بشارت داده است كه برای آنها در دنیا و آخرت ترس و ناراحتی وجود ندارد و آنها در امنیت و آرامش به سر می‌برند.
حزن و خوف از احوال طبیعی و عارضی است كه در طبیعت همة انسانها وجود دارد لكن چون كسی كه توحید سراسر وجودش را فرا گرفته است، خوف واندوه وحبّ و بغض را از خدا می‌داند و این اولیاء الهی از هیچ چیزی نه در دنیا و نه در آخرت نمی‌ترسند و اندوهناك نمی‌شوند و تنها ترسی كه دارند از خدای سبحان است.
آری كسانی كه این دو ركن اساسی ایمان و تقوا را داشته باشند چنان آرامش را در درون جان خود احساس می‌كنند كه هیچ یك از طوفان‌های زندگی آنها را تكان نمی‌دهد. بلكه به مضمون روایت "المۆمن كالجبل الراسخ لا تحركه العواصف" همچون كوه در برابر تند‌باد حوادث استقامت به خرج می‌دهند.
5- توبه:
توبه و باز گشت از گناه و حركت به سوی خدا، تنها راه نجات گناهكاران، وسیله تقرّب و دوستی با خدا، تبدیل‌كننده سیئات به حسنات و مایه امید ناامیدان و نخستین مقام عارفان و اوّلین منزل سالكان كوی دوست است. توبه با همه خواصی كه دارد یك خاصیّت ویژه و ممتاز، برای توبه كننده دارد، وآن ایجاد آرامش و اطمینان روحی و روانی است. چرا كه كسی كه خود را گنه‌كار می‌داند در یك بحران روحی به سر می‌برد كه با توبه این بحران روحی تبدیل به آرامش و سكون خاطر فرد می‌شود.
راغب می‌گوید: "التوب: ترك الذنب علی اجمل الوجوه و هو ابلغ وجوه الاعتذار. فان الاعتذار علی ثلاثه اوجه: امّا ان یقول المعتذر: لم افعل،او یقول: فعلت لاجل كذا، او فعلت و اسأت و قد فعلت و لارابع لذلك وهو الاخیر هو التوبه "
"توب (كه عبارت دیگر توبه است) به معنای ترك گناه، به زیباترین صورت است. و آن رساترین و بلیغترین وجه از وجوه معذرت خواهی است. زیرا عذرخواستن بر سه نوع است: یا آنكه شخص عذرخواه، می گوید: فلان كار را نكردم، یا می‌گوید: آن كار را كردم ولی منظورم از این كار چنین و چنان بوده است (به تعبیر بهتر در صدد توجیه كردن كار خود بر می‌آید و موجه دانستن آن، یا اینكه می‌گوید: آن كار را كرده‌ام ( و یا آن گناه را كرده ام) ولی بد كرده‌ام و دیگربار تكرار نخواهم كرد و از آن دست خواهم كشید، قسم چهارمی برای عذرخواهی متصوّر نیست و قسم آخر، همان توبه است. "در قرآن آیات فراوانی پیرامون توبه و فواید آن وجود دارد. یكی از آیاتی كه به گونه‌ای اشاره به موضوع مورد بحث ما دارد و به گونه‌ای آرامش را در نهاد گنه‌كاران ایجاد می‌كند و آنها را به رحمت الهی امید وار می‌سازد این آیه شریفه است كه: "قل یا عبادی الّذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمه الله انّ الله یغفر الذنوب جمیعا انّه هو الغفور الرحیم "
بگو ای بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید كه خداوند همة گناهكاران را می‌آمرزد زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.
چون خاصیّت توبه بازگشت به خداوند است و موجب تخلیّة روان از فشار گناه می‌شود و حالت پاكی و طهارت نخستین را به
انسان برمی‌گرداند. برای همین احساس آرامشی عمیق وجود انسان را فرا می‌گیرد. و وقتی آرامش روحی و روانی ایجاد شد، انسان در زندگی به توفیقات عجیبی دست پیدا می‌كند.
علّامة طباطبایی (رضوان الله تعالی علیه) توبه را به دو قسم تقسیم كرده‌اند:
"یكی توبة خدا، كه عبارت است از برگشتن خدا به سوی عبد "به رحمت "، ودیگری توبة عبد، كه عبارت‌است از برگشتن بنده به سوی خدا "به استغفار "ودست برداشتن از معصیّت "
علمای اخلاق راجع به شرط قبولی توبه وپذیرش آن در كتابهایشان به این بحث پرداخته اند واز مجموع مطالبی كه وجود دارد به این جمع بندی می‌توان رسید كه شرط پذیرش توبه به سه صورت خلاصه می‌شود:
ا- رجوع و برگشت از گناه 2- ندامت و پشیمانی واقعی از گناه 3- عزم بر ترك گناه و تكرار نكردن آن.
6- انس با قرآن:
قرآن كه خود یك نسخة شفابخش برای همة دردها می‌باشد، خود را به عنوان یك عامل جهت تسكین قلب‌ها و محكم‌كردن دل و آرام‌بخش معرفی می‌كند. و هر كس با این نسخة الهی انس بیشتری داشته باشد و بر خواندن آن مداومت داشته باشد احساس اطمینان و آرامش بیشتری بر وجودش حاكم می‌شود.
قرآن خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرماید: "وقال الّذین كفروا لو لا نزّل علیه القرآن جمله واحده كذلك لنثبت به فۆادك و رتّلناه ترتیلا "
و كافران گفتند: چرا قرآن یكجا بر او نازل نمی‌شود ؟! این به خاطر آن است كه قلب تو را به وسیله آن محكم داریم و (از این رو) آن را به تدریج بر تو خواندیم.
از این آیه بر داشت می‌شود كه به‌تدریج خواندن قرآن و مداومت برآن موجب استحكام قلب و دل می‌شود. و وقتی كه قلب انسان ثابت و محكم شد، هیچ غم و ناراحتی نمی‌تواند آرامش آن را بر هم بزند.
" كلمة فۆاد به معنای قلب است و مراد از آن چیزی است كه انسان با آن، اشیاء را درك می كند و آن همان نفس انسان است. "
پس همانگونه كه نزول تدریجی قرآن بر قلب آن حضرت موجب آرامش وسكون نفس و یا استحكام نفس او می گردد؛ تلاوت مستمر و انس مداوم با آیات قرآن، می‌تواند موجب تثبیت قلوب و آرامش نفس هر كسی گردد.
در جای دیگر خداوند تلاوت این كتاب آسمانی را موجب ترفیع درجات ایمان معرفی می‌كند:
"انّما المۆمنون الذین اذا ذكر الله وجلت قلوبهم و اذا تلیت علیهم آیاته زادته ایمانا وعلی ربهم یتوكّلون "
مۆمنان تنها كسانی هستند كه هرگاه نام خدا برده می‌شود دلهاشان ترسان می‌گردد و هنگامی كه آیات او بر آنها خوانده می‌شود ایمانشان افزونتر می‌گردد و تنها بر پروردگارشان توكّل دارند.
و همچنین برا ی اینكه بر ایمان مۆمنین افزوده شود آرامش را بر آنها نازل می‌كند:
" هو الذی انزل السكینه فی قلوب المۆمنین لیزدادوا ایمانا مع ایمانهم "
او (خداوند) كسی است كه آرامش را در دلهای مۆمنان نازل كرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزاید.
از جمع بندی این چند آیه می‌توان به این نتیجه رسید كه: آرامش واطمینان قلوب ودلها و نفوس، نصیب قاریان و تلاوت‌كنندگان قرآنی می‌شود كه از درجات ایمانی بهره‌مند باشند و هر چه انس آنها با قرآن بیشتر باشد، درجات ایمانشان بالاتر می‌رود و هرچه درجات ایمان بالاتر باشد آرامش و اطمینان و امنیّت بیشتری را احساس می‌كنند.
و اما در شماره آینده با دیگر عوامل آرامش روانی از منظر قرآن آشنا خواهیم شد. تا آن روز آرام باشید در پناه قرآن!
شبكه تخصصی قران تبیان
تلخیصی از مقاله حسن عسگری
