Beyinin çalışma sırrı-1
Bilim insanları beyin hakkında giderek o kadar çok şey öğreniyor ki, geçmişimizin büyük bölümünde beynin nasıl çalıştığı, hatta ne olduğu konusunda hemen hiçbir şey bilmediğimizi hatırlamıyoruz bile.
Eski çağlarda, hekimler beynin balgamdan oluştuğuna inanıyordu. Aristo beyni, ateşli kalbi soğutan bir buzdolabı gibi görüyordu. Aristo’nun döneminden Rönesans’a, anatomi uzmanları –büyük bir otoriteyle– tüm algı, duygu, mantık ve davranışlarımızın, başımızın içindeki boşluklarda gezinen ve vücutlarımızda dolaşan gizemli, bilinmez bir buhar olarak tanımlanan “hayvansal ruhlar”ın bir sonucu olduğunu ifade etmişlerdi.
17. yüzyılda yaşanan bilim devrimiyle, değişim başladı. Britanyalı hekim Thomas Willis, beynin muhallebi kıvamındaki dokusunun, zihin dünyamıza ev sahipliği yaptığını fark etmiş; nasıl çalıştığını anlamak için de koyun, köpek ve ölen hastalarının beyinlerini açıp beynin ilk “doğru” haritalarını çıkarmıştı.
Araştırmacıların beynin elektriksel bir organ olduğunu anlaması için bir asır daha geçecekti. Beyinde hayvansal ruhlar değil, voltaj dikenleri dolanıyor ve oradan dışarıya, yani bedenin sinir sistemine yayılıyordu.
Ancak 19. yüzyılda dahi bilim insanları bu akımların izlediği yollar hakkında pek bir şey bilmiyordu. İtalyan hekim Camillo Golgi, beynin birbirine kesintisiz bağlı bir ağ olduğunu öne sürmüştü.
Golgi’nin araştırmalarını devam ettiren İspanyol bilim insanı Santiago Ramón y Cajal, karmaşık dallarını görebilmek, ayrı ayrı nöronları boyamak için yeni yöntemler denemişti. Cajal, Golgi’nin göremediğini görmüş, her bir nöronun diğerlerinden ayrı birer hücre olduğu fark etmişti. (Nöronlar, akson denilen çıkıntılardan sinyaller gönderiyor.
Aksonların ucuyla nöronların dendrit adı verilen alıcı uçları arasında minicik bir aralık var.) Bilim insanları daha sonraları, aksonların komşu nöronda bir sinyali tetiklemek için bu aralığa bir kimyasal kokteyl bıraktığını da keşfedecekti.
Harvard Üniversitesi'nde Ramón y Cajal Fen Edebiyat Kürsüsü Profesörü olan sinirbilimci Jeff Lichtman, Cajal’ın projesini 21. yüzyıla taşıyan isim. Lichtman ve meslektaşları, elle boyanmış nöronların mürekkeple çizimlerini yapmak yerine, nöronların her bir çıkıntısını ve uzantısını ortaya koyan, olağanüstü ayrıntılı, üçboyutlu görsellerini yaratıyor. Her bir sinir hücresinin karmaşık yapısının iyice içine girerek, sonunda beynin doğasına dair en temel bazı sorulara yanıt bulabilirler belki de.
Bir nöronda ortalama 10 bin sinaps bulunuyor. Bunların diğer nöronlarla bağlantılarının bir sırası var mı, yoksa bu gelişigüzel mi gerçekleşiyor? Peki bağlanmayı tercih ettikleri belli bir nöron tipi olabilir mi?
Beyin Egzersizi
Beynin kapasitesi artırılır mı?
