حدیثسازی در قرآندرمانی
حدیثسازی در قرآندرمانی، وضعیتی اسفبارتر از حدیثسازی در فضایل سورههای قرآنی دارد؛ و نه تنها به روایت صحیح و معتبری که موافق قرآن و عقل باشد نمیتوان رسید، بلکه زمان و محل پیدایش این احادیث هم بسیار تأملبرانگیز است!
حدیثسازی در قرآندرمانی، وضعیتی اسفبارتر از حدیثسازی در فضایل سورههای قرآنی دارد، زیرا در فضایل سورههای قرآنی، احادیث معتبری که با قرآن و عقل در تعارض نیستند را میتوان یافت، در حالی که در روایات قرآندرمانی، نه تنها به روایت صحیح و معتبری که موافق قرآن و عقل باشد نمیتوان رسید، بلکه زمان و محل پیدایش این احادیث هم بسیار تأملبرانگیز است!
احادیث قرآن درمانی، به جز بسیار اندکی از آنها، سابقهای بیش از هشت قرن را نشان نمیدهند. بعضی، از تولیدات قرن هشتم هجریاند که غالباً در حلقههای صوفیانه - حکیمانه شبه جزیره هندوستان تولید شدهاند. ابوعبدالله یافعی (768-668 ق) آنها را از حکمای هندی اخذ نموده و در کتاب «خواصالقرآن» [1] خود جمعآوری کرده است. (آقا بزرگ تهرانی،7/273) دیگران، بیشتر از آن کتاب و ترجمه آن استفاده نموده، سپس سخنان و تجربیات برخی از عالمان و عارفان را هم بر آن افزودهاند، چنانکه گویی حدیث مینویسند و حدیث میگویند!
بزرگان اهل حدیث، همچون فیض کاشانی (م 1090 ق)، شیخ حرّ عاملی (م 1104 ق) و علامه مجلسی (م.1111 ق) آن روایات را در کتابهای روایی خود وارد نکردهاند. این کار شاید به دلایل زیر بوده است:
1. دانشمندان یاد شده به کتاب «خواصالقرآن» دسترسی نداشتهاند.
2. به دلیل مستند نبودن آن، اعتمادی بر آن نکردهاند.
3. به ساختگی بودن آن اطمینان یافتهاند.
4. منابع روایی آنان کتب شیعی بوده، در حالی که این کتاب نوشته تمیمی شافعی میباشد.
اما در قرون بعد، بحرانی در «البرهان» و محدث نوری در «مستدرک الوسائل» بدون توجه به وضعیت حدیثی آنها، برخی از روایات آن کتاب را نقل کردهاند و در دو دهه اخیر نیز شدیداً با افزایش چنین کتابهایی در پیشخوان کتابفروشیها مواجه هستیم که از همان کتاب «خواصالقرآن» یا «تحفة الغرائب» [2] و «خواصالآیات» [3] اقتباس کردهاند؛ و چه بسا مطالب زیادی که جنبه حدیثی هم ندارد بر آنها افزودهاند. به دو نمونه در زیر توجه فرمایید:
1. برای پیدا کردن چیز دزدیده شده
«شب جمعه یا جمعه یا روز آن، رو به قبله، فاتحه خوانده شود، بعد شروع کند به سوره انعام تا آیه «مثل ما اوتی رسل الله» و بدون فاصله برخیزد و دو رکعت نماز کند. در هر رکعت، هفتاد حمد، هفت آیةالکرسی و هفت «انا اعطیناک» بخواند و بعد از فراغ، به همان نحو رو به قبله بخواند «الله اعلم حیث ...» تا آخر سوره، بخواهد دزد برده را بیاورند.» (روستا، /117)
2. جهت رفع حالت تهوّع
صاحب جامعالادعیه آورده: «اگر کسی حالت تهوع داشته و بسیار قی نماید، این آیه شریفه را بنویسد و بشوید و به او دهد که بخورد، شفا یابد: «وَ مَن نُعَمّرهُ نُنکسّه فی الخلق أفلا تعقلون». (حسینی غیاثی، /121)
و دهها خواص ساختگی دیگر، که انسان از ساحت قرآن کریم بر بیان آنها شرم مینماید.
*****
قرآن، نسخه شفابخشی است که دلهای ایمانی را با جاذبههای الهی و معنوی، به زندگی نیکو و حیات طیبه نوید میدهد. در قاموس قرآن، سلامت انسانی در سلامت روحی - معنوی او خلاصه شده است. بیماری تن به عوامل طبیعی و مادی بستگی دارد که گریزی از آن نیست و گریبان هر کسی را میگیرد و چه بسا که مایه آزمایش و امتحان الهی میباشد.
بیماریها دو گونهاند: بیماریهای روانی و بیماریهای جسمانی؛ و این بیماریها گاه متأثر از یکدیگرند؛ و چه بسا بیماریهایی که علل روانی دارند و با درمان آن بیماری روانی، بیماری جسمانی پدید آمده از آن هم بهبود مییابد.
قرآن به فرموده خود، شفادهنده دلهاست. بدیهی است دلهایی که با خواندن و عمل کردن به قرآن به تزریق ایمانی میرسند، از بیماریهای روحی زیادی در امان میمانند و به آرامشی میرسند که بازدارنده بسیاری از بیماریهای روانی و جسمانی است. اما اینگونه هم نیست که افراد مۆمن از امراض طبیعی و از ویروسهای پراکنده در محیط در امان باشند، بلکه به دلایل گوناگونی بیمار میشوند و نیازمند طبیب و دارو میگردند.
خداوند متعال برای هر چیزی سببی آفریده و اقتضای مشیتش بر آن است که جریان امور از طریق همان اسباب تعیین شده انجام پذیرد و هر دری با کلید مخصوص خود گشوده شود، مگر اینکه اعجازی در کار بوده باشد که مراحل و موقعیتهای خاص خود را میطلبد.
حضرت امام صادق (علیهالسلام) میفرماید: «أبی الله أن یجری الاشیاء الاّ بالاسباب فجعل لکلّ شیءٍ سبباً و جعل لکلّ سبب شرحاً و جعل لکلّ شرح مفتاحاً و ...» (محمد بن حسن صفار، 6)
«خداوند پرهیز دارد از اینکه کارها را از مجرای غیر طبیعی خود اجرا نماید. از این رو برای هر چیزی، سببی، و برای هر سببی، گشایشی، و برای هر گشایشی، کلیدی قرار داده است.»
کلید پیشگیری از بیماری، رعایت برنامههای بهداشتی، و کلید درمان بیماریهای جسمانی، استفاده از داروهای ویژه آنهاست، هر چند که نقش دعا و ذکر به همراه مصرف دارو، انکارناپذیر میباشد، اما استفاده از سورهها و آیات قرآنی، صرفاً به جای عمل جراحی و داروی تببر، رفع سردرد، مسهل، دفع یبوست، خوابآور، رفع دیابت و ... جز به وهن اسلام نخواهد انجامید.
روایاتی که برخی از کتابها در باب قرآندرمانی وارد نموده و بدان استناد کردهاند، از لحاظ علم حدیثشناسی فاقد اعتبار و اعتنا بوده و وضعیت روایی آنها به قدری مخدوش مینماید که جز ساختگی بودن آنها حاصل نمیگردد. [4]
پی نوشتها:
[1]. این کتاب را «شیخ احمد سکاکی طبسی» با نام «الدرّ النظیم فی خواص القرآن العظیم» در سال 926 ق به فارسی ترجمه کرده است (الذریعه، 8/83). بنا به نوشته شیخ آقا بزرگ تهرانی، کتاب دیگری نیز در حدود 990 ق به همان نام، توسط نویسنده ناشناسی به زبان فارسی نوشته شده و در مقدمه، آن را به یافعی تمیمی نسبت داده است که در تطبیق آن با متن عربی، معلوم میشود که انتساب آن به یافعی واقعیت ندارد. زیرا یافعی از مردم یمن بوده و تمام عمر خود را در حجاز و شام و قاهره گذرانده است و آشنایی او با زبان فارسی بسیار بعید است. ضمناً سبک نگارش آن از لحاظ ادبی، به سبک صفوی نزدیکتر میباشد و با سبک قرن هشتم همخوانی ندارد. (نک: الذریعه، 8/85-83)
[2]. تفسیر «تحفة الغرائب» نوشته محمد بن ابی سعید هروی (م 1200 ق) است که در یک جلد به زبان فارسی نوشته شده است. این تفسیر، گزیدهای از تفسیر «جواهرالقرآن» احمد بن محمد تمیمی است که با افزودههایی در 12 باب تدوین یافته است. عناوین ابواب دوازدهگانه آن چنین است:
1. آیات و خواص سورههایی در کشف قلوب و صفای باطن.
2. آیات و خواص سورههایی در طلب جاه و منصب عالی.
3. آیات و خواص سورههایی در گشایش کارها و فتح رزق و فتوحات.
4. آیات و خواص سورههایی در دفع امراض و بیماریها.
5. آیات و خواص سورههایی در دفع سحر و جن و مانند اینها.
6. آیات و خواص سورههایی در دفع دشمنان و حسودان.
7. آیات و خواص سورههایی در ادای قرض و حفظ بدن.
8. آیات و خواص سورههایی در دفع حرام خوردن و ناسزا گفتن.
9. آیات و خواص سورههایی در اظهار دفاین و معادن.
10. آیات و خواص سورههایی در تسخیر ارواح و جن.
11. آیات و خواص سورههایی در محبت و الفت میان طالب و مطلوب.
12. آیات و خواص سورههایی در اوراد متفرقه به هر نیت! (نک: سایت اندیشه قم و الذریعه، 3/456)
[3]. این کتاب، نوشته محمد تقی بن محمد باقر اصفهانی (م 1331 یا 1333 ق) است که در سال 1299 ق، بدون آوردن هیچگونه سندی، نوشته شده و در صفحه 2 یادآوری نموده است که این کتاب مطابق اهل ذکر و عرفان نقل شده است.
[4]. بخشی از مقاله: قرآن درمانی در بوته نقد (نشریه پژوهشهای قرآنی، ش 61)
نویسنده: حسن رهبری
شبکه تخصصی قرآن تبیان
آخرین یادداشتهای قرآنی:
خاكساری پیشه كردن
پایان عصر طلایی مصر حِست را درباره این کتاب نفیس بنویس!
آیا میتوان شیطان را دید؟
بزرگترین بازار در انتظار حواسپرتی مشتریان
مجموعه كامل یادداشتهای قرآنی