نمونههایی از فقه امام رضا(ع) / سری ششم
برای مرد شایسته است که بر عیالش سخت نگیرد و نسبت به آنها بخشنده باشد، مبادا آنان آرزوی مرگ او را داشته باشند
امر به معروف و نهی از منکر
امام رضا علیهالسلام فرمود: شما باید امر به معروف و نهی از منکر کنید، وگرنه خدا بدترین شما را بر شما مسلط خواهد کرد، آنگاه بهترین شما دعا خواهند کرد ولی به آنها جواب داده نخواهد شد [فروع کافی، ج 1، ص 343] .
و از آن حضرت روایت شده است که: پیامبر صلی الله علیه و آله میفرمود: هر گاه امت من امر به معروف و نهی از منکر را به یکدیگر موکول کنند با تنبیهی از جانب خدا رو به رو خواهند شد [همان مأخذ، ص 344.] .
امام رضا علیهالسلام فرمود: امر به معروف و نهی از منکر دو امر واجب هستند وقتی ممکن باشد، و نباید ترسی از جان باشد [وسائل، ج 11، ص 402] .
مزد برای نوشتن قرآن
از امام رضا علیهالسلام دربارهی مزد برای نوشتن قرآن سۆال شد، فرمود: باکی نیست [وسائل، ج 11، ص 117.] .
میسر همان قمار است
اسلام میسر را حرام کرده و آن را با خمر قرینه دانسته است. امام رضا علیهالسلام میسر را به قمار تفسیر کرده و فرموده است: شطرنج و نرد و چهارده، و هر چیزی که با آن قمار میکنند، میسر است [تقسیر عیاشی، ج 1، ص 336 و 339.] .
تبدیل سکه
یونس روایت کرده است که به امام رضا علیهالسلام نوشتم: من از مردی سه هزار درهم بستانکارم که در گذشته بین مردم رایج بود ولی امروزه مرسوم نیست. آیا به گردن او آن درهمها به همان نحو است، یا آنچه که امروزه بین مردم در جریان است؟ پس امام علیهالسلام برای من نوشت:
«تو حق داری از او درهمهایی را که بین مردم رایج است بگیری، همان طوری که تو به او دادی درهمهایی را که بین مردم مورد استفاده قرار میگرفت.» [همان مأخذ، ص 401.]
فروش میوههای نارس
حسن بن علی وشاء روایت کرده است که از ابوالحسن الرضا علیهالسلام سۆال کردم: آیا جایز است فروش خرمای نارس؟ فرمود: فروشش جایز نیست تا برسد و رنگ بگیرد. گفتم: فدایت شوم، این چه وقت است؟ فرمود: وقتی که قرمز یا زرد شود یا مانند آن گردد [همان مأخذ، ص 387.] .
زن خوب
صفوان بن یحیی از ابیالحسن الرضا علیهالسلام روایت کرده است که فرمود: برای بنده هیچ چیز مفیدتر از زن خوب نیست. وقتی او را میبیند خرسند میشود و وقتی شوهرش غایب است خودش و اموالش را حفظ میکند [همان مأخذ، ج 14، ص 22.] .
کراهت ازدواج با زن بدخلق
حسن بن بشار واسطی روایت کرده است که به ابوالحسن الرضا علیهالسلام نوشتم خویشاوندی دارم که او را عقد کردهام و خلق او بد است. فرمود: اگر بد خلق است با او ازدواج نکن [من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 131] و این نهی را حمل بر کراهت میکنند نه بر تحریم.
اطعام کردن هنگام ازدواج
حسن بن علی وشاء روایت کرده است: شنیدم از ابیالحسن الرضا علیهالسلام که فرمود: چون رسول خدا صلی الله علیه و آله آمنه بنت ابوسفیان را به عقد خود درآورد مردم را به طعام دعوت نمود، سپس فرمود: از سنت پیامبران اطعام مردم هنگام ازدواج است [فروع کافی، ج 2، ص 26.] .
سخاوتمندی نسبت به خانواده
محمد بن علی بن الحسین روایت کرده است که ابوالحسن رضا علیهالسلام فرمود: برای مرد شایسته است که بر عیالش سخت نگیرد و نسبت به آنها بخشنده باشد، مبادا آنان آرزوی مرگ او را داشته باشند [وسائل، ج 15، ص 249.] .
تعهد به قسم دروغ
اسماعیل بن سعد اشعری در حدیثی روایت کرده است که از ابیالحسن الرضا علیهالسلام پرسیدم دربارهی مردی که سلطان او را قسم میدهد به طلاق یا غیر آن، پس قسم میخورد. فرمود: باکی بر او نیست. و از مردی که از مالش بر سلطان میترسد، قسم میخورد که مالش را نجات دهد. فرمود: باکی نیست. و پرسیدم: آیا مرد قسم میخورد برای مال برادرش، همان گونه که برای مال خودش قسم میخورد؟ فرمود: بلی [همان مأخذ.] .
گوشت گوسفند
سعد بن سعد روایت کرده است که به ابیالحسن الرضا علیهالسلام گفتم: اهل بیت من گوشت بز میخورند و گوشت گوسفند نمیخورند. پرسید: چرا؟ گفتم: میگویند گوشت گوسفند صفرا را تهییج میکند. امام رضا علیهالسلام فرمود: اگر خدا بهتر از گوسفند چیزی سراغ داشت آن را فدای اسحاق میکرد [فروع کافی، ج 6، ص 310.] .
حرمت خمر
محمد بن احمد روایت کرده است از عمرکی که گفت: به امام رضا علیهالسلام گفتم ابن داوود گفته است که تو به او گفتهای شارب الخمر کافر است. پس فرمود: درست گفته است، من این را به او گفتهام [وسائل، ج 17، ص 287] .
حد محارب با خدا
عبیدالله مدائنی روایت کرده است که از ابوالحسن الرضا علیهالسلام از قول خدای عزوجل که میفرماید: «انما جزاۆا الذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا» [مائده / 33.] پرسیدم این چیست که وقتی یکی از چهار تا را انجام داد، مستوجب این میشود؟ فرمود: وقتی که اقدام به جنگ با خدا و رسولش کرد و کوشید تا در زمین فساد کند و کسی را کشت، کشته میشود؛ و اگر کشت و مال را گرفت، کشته میشود و به دار آویخته میگردد؛ و اگر مال را گرفت و نکشت، دست و پایش بر خلاف یکدیگر قطع میشود؛ و اگر شمشیر کشید و با خدا و رسول جنگید و کوشید تا در زمین فساد کند و کسی را نکشت و مال کسی را هم نگرفت، از آنجا تبعید میشود [فروع کافی، ج 7، ص 246.] .
بخش حریم رضوی
