شالوده امر به معروف چیست؟
با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان ماه دوری از گناهان و ترک رذایل اخلاقی و عادات ناپسند، در هر روز از این ماه با فضیلت آیه‌ای از قرآن کریم بیان و تفسیر آن منتشر می‌شود. دومین مطلب از این سلسله مطالب در پی می‌آید.
در اسلام مۆمنان برادر یکدیگر هستند. همین قاعده بسیار مهم است که مبنای امر به معروف و نهی از منکر قرار گرفته یعنی از آنجا که مومنان نسبت به هم دارای علاقه برادری هستند، نمی‌توانند به حال هم بی‌اعتنا باشند.
در قرآن کریم می‌خوانیم:
وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُۆْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِیءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ * إِنَّمَا الْمُۆْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (آیات 9 و 10 سوره حجرات)
هر گاه دو گروه از مۆمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند در میان آنها صلح برقرار سازید و اگر یکی از آنها بر دیگری تجاوز کند با طایفه ظالم پیکار کنید تا به فرمان خدا بازگردد، هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد) در میان آن دو بر طبق عدالت صلح برقرار سازید، و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد * مۆمنان برادر یکدیگرند، بنابراین میان دو برادر خود صلح برقرار سازید، و تقوای الهی پیشه کنید تا مشمول رحمت او شوید.
در حال حاضر یکی از مسایل مهم در جامعه کنونی ما مسئله جدایی و تفرقه بین اعضای جامعه است به نحوی که متاسفانه این تفرقه و جدایی و خصومت در جامعه نمود پیدا کرده است.
در این دو آیه شریفه چند نکته جهت روابط بین مۆمنین و در واقع جامعه مومنان لحاظ شده که بسیار حایز اهمیت است. این چند نکته عبارتند از:
1- اگر دو گروه از مومنین با هم نزاع و مخاصمه پرداختند ابتدا به کوشش در جهت آشتی و صلح بین آنها بپردازید؛
2- اگر یکی از آن دو گروه قصد تعدی و ظلم بر گروه دیگر داشت بر مومنین واجب است که که گروه ظالم را مورد هجمه قرار دهند تا به امر الهی باز گردد و اگر هم چنین شد با او به عدالت و قسط رفتار کنند؛
3- مومنین برادران یکدیگرند پس بین برادرانتان صلح و همبستگی ایجاد کنید.
نکته بسیار مهم در این دو آیه شریفه رابطه تعلیلی است که آیه دوم نسبت به آیه اول دارد یعنی خداوند ابتدا حکمی را صادر می‌‌کند بعد به حالت تعلیل آیه دوم صادر می‌شود که مۆمنان برادر یکدیگرند.
در اسلام به رابطه بین مومنین بسیار پرداخته شده تا جایی که آنها را برادر یکدیگر می‌داند یعنی بالاترین سطح رابطه میان دو انسان که نمایانگر یک اعتقاد مهم در اسلام است و آن پیکر واحد دانستن اعضای جامعه مۆمنین است.
واضح است که اگر چنین رابطه‌ای در جامعه به درستی تبیین و روشن شود، اتحاد و پیوستگی در جامعه بیشتر می‌شود و در چنین صورتی اعضای جامعه نسبت به هم احساس مسئولیت و عطوفت می‌کنند و همین قاعده بسیار مهم است که مبنای امر به معروف و نهی از منکر قرار گرفته یعنی از آنجا که مومنان نسبت به هم دارای علاقه برادری هستند، نمی‌توانند به حال هم بی‌اعتنا باشند و تا آنجا که امکان داشته باشد در اصلاح هم می‌کوشند همانگونه که در روایت آمده: مۆمن آینه مۆمن است و قاعدتا هرکس در آینه به نقاط مثبت و منفی خود پی می‌برد، بنابراین قاعده بسیار مهم افراد جامعه نسبت به هم مسئول و متعهد هستند.
متاسفانه این مسئله امروز در جامعه ما کمرنگ شده و امید می‌رود در ماه مهمانی خدا، سر خان کرم حضرتش در نهادینه کردن این مقوله مهم فرهنگی توجه بیشتری کنیم.
نویسنده: محمودرضا احمدی، کارشناس علوم دینی
شبکه تخصصی قرآن تبیان
