صفات شیعه (2)
شیعه بودن مفهومى است پرمحتوا و مسئولیّتهایى دارد كه تحت عنوان «صفاتالشیعه» در بیانات معصومین علیهم السلام آمده است؛ در این نوشتار به شرح یکی دیگر از این روایات مىپردازیم.
قَالَ الامام الصَّادِقُ علیه السلام:
«إِمْتَحِنُوا شِیْعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِیْتِ الصَّلاةِ كَیْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیْهَا و إِلَى أَسْرَارِنا كَیْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَإِلَى أَمْوَالِهِمْ كَیْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِیْها». (بحارالانوار ج 65 ص 149)
امام صادق علیه السلام فرمودند: شیعیانِ ما را به اوقات نماز امتحان كنید كه چگونه به آن اهمیّت مىدهند، و این كه چگونه اسرار و مقامات ما را در نزد دشمنان بازگو نمىكنند و همچنین با اموالشان امتحان كنید كه چگونه به دیگر برادرانشان كمك مىكنند.
شرح حدیث:
در این حدیث امام صادق علیه السلام ملاك تشخیص شیعیان را در چند صفت مهمّ زیر بیان مىكنند:
1ـ اهمیّت به نماز اوّل وقت
«إِمْتَحِنُوا شِیْعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ» آیا به اوقات نماز اهمیّت مىدهند؟ در هنگام كار آیا كار را عقب مىاندازند یا نماز را؟ بعضى نماز را براى زمان بىكارى مىدانند و مىگویند: «اوّل الوقت رضوان اللَّه و آخر الوقت غفران اللَّه». اخیراً بعضى از اهل تسنّن مىگویند مسلمان واقعى ما هستیم، چرا كه اهمیّتى كه ما به نماز مىدهیم شما نمىدهید!!
2ـ اهمیّت به نماز
در مورد اهمیّت نماز، حضرت على علیه السلام در سفارشهایش خطاب به مالك اشتر مىفرماید: «إِجْعَلْ أَفْضَلَ أَوْقَاتِكَ لِلصَّلَاةِ؛ بهترین اوقاتت را براى نماز قرار بده»
زبان كلید تمام وجود انسان است به طورى كه انسانها را از زبانشان مىتوان شناخت، «اخْتَبِروهُمْ بِصِدْقِ الحَدِیثِ» وقتى خواستید مردم را امتحان كنید، ببینید راست مىگویند یا دروغ. زبان اگر قفل و بست داشته باشد، روى حساب و كتاب صحبت كرده و در آنچه كه مىگوید دقّت مىكند
كلمه «محافظة» به این معناست كه نماز آفات دارد و باید آن را حفظ كرد. زمانى كه مرحوم امام خمینی رحمه الله در حوزه علمیّه مدرّس بودند، در هنگام صحبت و مباحثه علمى وقتى صداى اذان بلند مىشد، بلافاصله ایشان براى نماز برمىخاستند، بدون این كه درنگى كنند. قانون همین است كه هر كجا هستیم و هر كه هستیم، به نماز اهمیّت دهیم، به خصوص نماز صبح. امروزه عدّهاى هستند كه نماز صبح را با استصحاب (به امید این كه هنوز خورشید طلوع نكرده است) مىخوانند كه این نماز شیعه نیست.
3ـ رازدارى
منظور از محافظت از اسرار، حفظ مقامات اهل بیت علیهم السلام است، یعنى مقاماتى از آنها را در نزد دشمنان نگوییم كه باور نكنند (مثلًا ولایت تكوینى، معجزات، علم به غیب ...) زیرا این مقامات جزء اسرار هستند.
در زمان ما عدّهاى علاوه بر این كه اسرار را مىگویند غلوّ هم مىكنند، مثلًا بعضى از مدّاحان نادان زینب اللّهى مىشوند. مدّاحان مقام والایى دارند و ائمّه علیهم السلام به آنها اهمیّت مىدادند؛ مثل دعبل خزائى كه مقام والایى داشت؛ مدّاحان باید اشعار خود را بر علما عرضه كرده و از اشعار غلوّآمیز پرهیز كنند، به خصوص اگر در بین مدّاحان براى جلب نظر عوام مسابقه بیفتد، در این صورت یكى غلوّ مىكند و دیگرى اغلى و این كار خیلى خطرناك است.
4ـ چگونگى صرف اموال
مواسات از دو ریشه لغوى مىتواند باشد، یكى از مادّه «واسى» و دیگرى از ماده «آسى» كه هر دو مواسات و به معناى اعانت و كمك كردن است. شیعه را باید با اموالش امتحان كرد كه چه اندازه دیگران در اموال او سهم دارند. در زمان ما مشكلات زیاد است:
1ـ مشكل بیكارى كه منشأ اصلى بسیارى از مفاسد مانند: اعتیاد، سرقت، خودفروشى و ... است.
2ـ مشكل ازدواج جوانان. 3ـ مشكل مسكن. 4ـ مشكل تحصیل، خانوادهها براى تأمین هزینه تحصیل دانشآموزان خود با مشكلات مواجه هستند، جامعه ما، جامعه شیعه است، پولهاى هنگفتى در مسائل بیهوده صرف مىشود در حالى كه عدّهاى در اوّلیات زندگى لنگ مىزنند.
بنابراین باید صفات شیعه را مدّ نظر قرار دهیم نه این كه صرفاً جایگاه شیعه و پاداش آن را بیان كنیم. امید است كه بتوانیم فرمایشات ائمّه علیهم السلام را در زندگى روزمرّه مدّ نظر قرار داده و به آنها عمل كنیم.
«... عَنْ سُلَیْمانِ بنِ مَهْرانَ قالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصادِقِ جَعْفَرِبْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنَ الشِّیعَةِ وَ هُوَ یَقُولُ:
مَعَاشِرَ الشِّیعَةِ كُونُوا لَنَا زَیْناً وَلَا تَكُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ كُفُّوهَا عَنِ الفُضُولِ وَ قُبْحِ القُولِ». (بحارالانوار ج 65 ص151)
سلیمان بن مهران مىگوید: بر امام صادق علیه السلام وارد شدم و عدّهاى از شیعیان نزد او بودند و او در حال گفتن این مطلب بود: اى شیعیان ما، آبرو و زینت ما باشید و باعث ننگ و بىآبرویى ما نباشید، با مردم خوب صحبت كنید، زبانتان را حفظ كنید و از حرفهاى اضافى و زشت بپرهیزید.
در مورد اهمیّت نماز، حضرت على علیه السلام در سفارشهایش خطاب به مالك اشتر مىفرماید: «إِجْعَلْ أَفْضَلَ أَوْقَاتِكَ لِلصَّلَاةِ؛ بهترین اوقاتت را براى نماز قرار بده»
شرح حدیث:
امام صادق علیه السلام در این حدیث دو مطلب را بیان مىكند، یك قاعده كلّى و یك مصداق روشن.
قاعده كلّى این است كه با اعمال خودتان باعث آبروریزى ما نشوید، یعنى به گونهاى باشید كه وقتى مردم شما را مىبینند به صاحبان آن مكتب درود بفرستند و بگویند آفرین به كسانى كه چنین افرادى را تربیت كردهاند و باعث بىآبرویى ما نشوید، زیرا ما فرزندان پیغمبر صلى الله علیه و آله هستیم، سپس انگشت روى مصداق خاص مىگذارند كه زبان است.
علماى علم اخلاق مىگویند در سیر و سلوك الى اللَّه اوّلین عضوى كه باید اصلاح شود زبان است و تا زبان اصلاح نشود دل پاك نمىشود.
زبان كلید تمام وجود انسان است به طورى كه انسانها را از زبانشان مىتوان شناخت، «اخْتَبِروهُمْ بِصِدْقِ الحَدِیثِ» وقتى خواستید مردم را امتحان كنید، ببینید راست مىگویند یا دروغ. زبان اگر قفل و بست داشته باشد، روى حساب و كتاب صحبت كرده و در آنچه كه مىگوید دقّت مىكند.
یكى از طرق حفظ زبان همان دستور آخر روایت است كه مىگوید:
«كفّوها عن الفضول» یعنى زیاد صحبت نكنید. كم سخن گفتن یكى از راههاى نخستین سیر و سلوك و نام آن «صَمت» است. یكى از دانشمندان مىگوید پنج چیز است كه هر ناقصى را كامل مىكند:
صمت و صوم جوع و سَحَر و عزلت و ذكرى به دوام ناتمامان جهان را كند این پنج تمام در واقع اگر كسى این امور را رعایت كند به قرب الى اللَّه مىرسد كه اوّلین آن صمت یعنى سكوت است. صمت به این معنا نیست كه اصلًا صحبت نكند بلكه به این معناست كه فضول الكلام و قبح الكلام را حذف كند.
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منابع:
1- کتاب مشکات هدایت ـ آیت الله مکارم شیرازی
2- بحارالانوار ج 65
