Şair Menüçihri -1

Ebû’n-Necm Ahmed b. Kavs b. Ahmed Menûçihrî-yi Damgânî, İran’ın V/XI. yüzyılın ilk yarısındaki birinci derecede gelen şairlerin‌dendir. IV/X. yüzyıl son‌ları ya da V/XI. yüzyılın ilk yılları doğmuş, daha genç ya‌şınday‌ken de 432/1040 yılında vefat etmiştir. Menûçihrî ola‌rak tanınıp ün ka‌zanmasının nedeni, onun Gurgân ve Taberistân emiri Menûçihr Şemsu’l-Me‘âlî Kâbûs-i Zeyyârî’ye (403-423/1012-1031) bağlı oluşu‌dur. Şair, şair‌liğinin ilk dönemini onun hizmetinde geçirdi. Galiba Menûçihr’den sonra ya da onun hayatının son günlerinde Gurgân’dan daha yeni yeni Gazne devletinin tasarrufuna geçmiş olan Rey şehrine gitti ve bu şehirde, Gazneliler devletinin ilk bağlılarından olan, sultan Mes‘ûd ta‌rafından Rey emirliğine atanmış olan ve 424/1032 yılında bu hizmetinden azle‌dilip ye‌rine Ebû Sehl-i Hamdavî’nin atandığı Hâce Tâhir-i Debir’i övdü.

Menûçihrî’nin Rey’deki ikameti, bu tarihten başladı, 426/1034 yılında sultan Mes‘ûd’un Gurgân ve Taberistân’a saldırmak üzere Nişâbûr’dan buralara asker çekip Menûçihrî’yi kendi hizme‌tine girmeye davet ettiği zamana kadar devam etti. O da bunun üze‌rine Rey’den Sârî’ye gitti. Orada Gazneli sulta‌nın ordusuna katıldı ve hızlı bir şekilde makam ve mertebe elde etti. Öyle ki kendi akranları‌nın kıskandığı biri haline geldi. Bu konu, kimi kasidelerinde açıkça gö‌rülmektedir. Şairin kısa yaşamının geriye ka‌lan kısmı Gazne sarayında geçti ve 432/1040 yı‌lında vefat etti. Bu dönem içinde sultan Mes‘ûd dı‌şında onun sarayının ileri gelen adamlarından bir‌kaç kişiyi daha özellikle ‘Unsurî, Sultan Mes‘ûd’un komutanla‌rından Ali-yi Daye olarak tanınan Ali b. ‘Ubeydullah’ı, sultanın veziri Hâce Ahmed b. Abdussamed ve bunların benzeri birkaç kişiyi kasidelerinde ve müsemmatlarında övmüştür.

Menûçihrî’nin şiirlerinden, onun Arap edebiyatına geniş bir şekilde ha‌kim olduğu, özellikle Arap şairlerinden ve onların eserlerin‌den haber‌dar olduğu açıkça belli olmaktadır. Kendi şiirlerinde edebî hatıraları kul‌lanan ilk kişi‌dir. O, meşhur Arapça kasideleri bilme‌sinin yanında meşhur şairlerin isimlerini ve ünlü eserlerini ve onların bazı beyitlerini defalarca aktarıp işaretlerde de bu‌lunmuş‌tur. Onun kendinden önceki Fars edebi‌yatı ve Farsça söyleyen ünlü şair‌ler hak‌kındaki bilgileri de dikkate değer‌dir.

Onun kendi şiirlerinde Arapça söyleyen şairlerin isimlerini veya onla‌rın meşhur kasidelerini zikretmesinin ve sahip olduğu edebî bilgilere işa‌ret etmesi‌nin en büyük sebebi, Menûçihrî’nin şiir konu‌sundaki bilgilerini açıklamakta ıs‌rarlı olması ve galiba bu yolla kendi genç oluşunu, Gazne sarayındaki yaşlı şairler karşı‌sında gidermiş ol‌mak istemesidir. Şairin bu ilmini dışa vurma adeti, Arapça an‌laşılması zor olan kavramların onun şii‌rinde kullanılmasına yol açmış ve kimi zaman onları kızgınlık ve huşunet içinde kullanmıştır.

Suhreverdi’nin Hayatı ve Eserleri -5

Suhreverdi’nin Hayatı ve Eserleri -4

Yazdır