سیماى سوره ى شُعراء
این سوره دویست وبیست وهفت آیه دارد كه در مكّه نازل شده و بعد از سوره ى بقره، داراى بیشترین آیات است. این سوره به خاطر ستایش از شاعران مؤمن و مذمّتِ شاعران بیهوده گوى، كه در چهار آیه ى آخر آن آمده، شُعراء نامیده شده و نام دیگر آن طسم است.
سرگذشت پیامبرانى همچون حضرت موسى، ابراهیم، نوح، لوط، صالح، هود و شعیب علیهم السلام، و برخوردهاى لجوجانه ى مردم با آنان در این سوره آمده است و در پایان هر داستان مىفرماید: اِنّ فى ذلك لایة و ما كان اكثرهم مؤمنین و اِنّ ربّك لهو العزیز الحكیم لذا این آیه هشت بار تكرار شده تا مایه ى دلدارى پیامبر اسلام باشد و به او بگوید از لجاجت مردم مكّه دلهره نداشته باش، زیرا همه ى انبیا گرفتار چنین مردمى بوده اند.
آرى تاریخ، بهترین وسیله براى تقویت روحیّه مؤمنین، بالا رفتن بصیرت و صعه ى صدر و آینده نگرى در برابر تهدید دشمنان است. لذا رهبران جامعه باید از تاریخ جامعه آگاه باشند.

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
ترجمه:
به نام خداوند بخشنده مهربان

1 - طسم
2 - تِلْكَ ءَایَتُ الْكِتَبِ الْمُبِینِ
ترجمه:
طا، سین، میم. این است آیات كتاب روشنگر.
3 - لَعَلَّكَ بَخِعٌ نَّفْسَكَ اءَلا یَكُونُواْ مُؤْمِنِینَ
ترجمه:
گویى مىخواهى به خاطر آن كه مشركان ایمان نمى آورند، جان خود را از دست بدهى.
نكته ها:
* درباره ى معناى حروف مقطّعه، سخنان بسیارى گفته شده است و شاید بهترین آنها این باشد كه خداوند با آوردن این حروف در ابتداى برخى سوره هاى قرآن (29 سوره)، مىخواهد این مطلب را بیان كند كه قرآن، معجزه ى جاوید من از همین حروف است، شما هم اگر مىتوانید از همین حروف الفباى عربى، كتابى همسنگ آن بیاورید.آیه ى اوّل سوره ى شورى كه بعد از حروف مقطّعه مىفرماید: كذلك یُوحى، این قول را تاءیید مىكند.
* كلمه ى باخِع به معناى هلاك كننده است.
پیام ها:
1- یك مكتب جامع باید داراى منطقى قوى، قاطع، مكتوب و روشمند باشد، به گونه اى كه همگان به آن دسترسى داشته باشند. تِلك آیاتُ الكتابِ المبین
2- قرآن، مقامى بس بلند دارد. تلك (تلك اشاره به دور است كه مقام بسیار بلند را مىرساند)
3- هر جا به بن بست رسیدید، قرآن روشنگر شماست. الكتابِ المبین
4- تكرار، یكى از اصول تربیت است. (آیه ى تلك آیاتُ الكتابِ المبین در ابتداى سوره هاى یوسف، قصص و شعراء، بدنبال حروف مقطّعه تكرار شده است).
5- تلاش و سوز، در همه جا كارساز نیست. لعلّك باخِع...
6- دلدارى افراد غمگین، كارى است الهى. تلك آیات... لعلّك باخع
7- انبیا براى انجام تكلیف خود، بیش از حدّ انتظار تلاش مىكردند. لعلّك باخع
8 یكى از صفات بارز انبیا، سوز است. باخع نفسك (سوز، نشانه ى عشق به مكتب و امّت است).
9- اگر زمینه ى تاءثیر نباشد، از بهترین كتاب و مربّى نیز نتیجه و اثرى به دست نمى آید. اَلاّ یكونوا مؤمنین

4 - إِن نَّشَاءْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّنَ السَّمَآءِ ءَایَةً فَظَلَّتْ اءَعْنَقُهُمْ لَهَا خَضِعِینَ
ترجمه:
اگر بخواهیم، معجزه اى از آسمان بر آنان فرود آوریم، تا در برابر آن، گردن هایشان خاضع گردد (وبا اكراه واجبار مؤمن شوند، امّا سنّت الهى چنین نیست).
پیام ها:
1- سنّت و قانون خداوند، اختیار و مهلت دادن به مردم است. اِن نشاء
2- توجّه به قدرت الهى، بهترین وسیله آرامش روح است. لعلّك باخع... اِن نشاء
3- ایمان باید اختیارى و انتخابى باشد نه اجبارى. فظلّت اعناقهم لها خاضعین

5 - وَمَا یَاءْتِیهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلا كَانُواْ عَنْهُ مُعْرِضِینَ
ترجمه:
هیچ تذكّر تازه اى از (طرف) خداوند مهربان برایشان نیامد، مگر آن كه از آن روى گردان بودند.

6 - فَقَدْ كَذَّبُواْ فَسَیَاءْتِیهِمْ اءَنبَؤُاْ مَا كَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِءُونَ
ترجمه:
پس آنان تكذیب كردند، و به زودى اخبار (كیفر) آنچه را كه به مسخره مىگرفتند به آنان خواهد رسید.
نكته ها:
* در این آیات براى كفّار سه خصلت بیان شده است: اعراض، تكذیب، استهزا. آرى انسان به تدریج و گام به گام به سقوط كشیده مىشود، ابتدا به حقّ بى اعتنایى و اعراض مىكند، سپس آن را تكذیب و آن گاه حقّ را مسخره مىكند. ولى بدترین حالت و صفت انسان، مسخره كردن حقّ است، لذا در این آیه مىفرماید: در آینده، خبرهاى مسخره كردن آنان به آنها خواهد رسید. و نمى فرماید: كیفر اعراض و تكذیب به آنان خواهد رسید.
پیام ها:
1- قرآن به تدریج نازل شده است. ما یَاءتیهم مِن ذكر... مُحدث
2- تذكّرهاى قرآن، یكى از الطاف دائمى خداوند است. ذكر مِن الرّحمن
3- هیچ تذكّرى در افراد سنگدل، كارساز نیست. من ذكرٍ
4- خداوند با تذكّر، تكرار ونوآورى، با كفّار اتمام حجّت مىكند. ذكر... محدث
5 انسان نباید به سنّت هاى كهن خود آن گونه دلبستگى داشته باشد كه هر حرف تازه اى را بشنود با آنكه حقّ است، باور نكند. ذكر... محدث... عنه معرضین
6- دین، عامل هوشیارى است، نه تخدیر. من ذكر
7- گروهى از مردم به جاى پذیرش حقّ، از قبل راه لجاجت را انتخاب كرده اند. (اعراض ودورى از حقّ، شیوه دائمى گروهى از مردم است). كانوا
8 اعراضى كه برخاسته از استكبار وتكذیب باشد، خطرناك است. معرضین كذّبوا
9- بى اعتنایى به خطرها و كیفرهاى آینده رمز قهر الهى است. انباؤا ما كانوا
10- آنان كه حقّ و پیروان آن را مسخره مىكنند، كارشان بى پاسخ نخواهد ماند. ما كانوا به یستهزؤن (یا در دنیا، یا در هنگام مرگ، یا در برزخ، یا در رجعت و یا در قیامت پاسخ كارهاى زشت خود را خواهند دید.)

7 - اءَوَلَمْ یَرَوْاْ إِلَى الاَْرْضِ كَمْ اءَنبَتْنَا فِیهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِیمٍ
ترجمه:
آیا به زمین نگاه نكردند كه از هر نوع (روییدنى) نیكو چقدر رویاندیم؟

8 - إِنَّ فِى ذَلِكَ لاََیَةً وَمَا كَانَ اءَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه:
9 - وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ
ترجمه:
قطعاً در این (آفرینش نیكو) عبرت و نشانه اى است، ولى بیشترشان ایمان آورنده نیستند. و به راستى پروردگار تو همان نفوذ ناپذیر مهربان است.
نكته ها:
* در اواسط قرن هجده میلادى، لِینه گیاه شناس معروف سوئدى براى اوّلین بار به كشف مساءله ى زوجیّت در بعضى گیاهان موفّق شد. او گفت: نر و مادگى در گیاهان نیز هست و براى بارور شدن گیاهان، لقاح لازم است. قرآن كریم قانون زوجیّت را شامل گیاهان و غیر گیاهان مىداند.(1)
پیام ها:
1- مطالعه درباره ى موجودات هستى و زیبایى هاى آن، بهترین راه خداشناسى است. اءوَلم یروا
2- قرآن كسانى را كه با دید عمیق به جهان نگاه نمى كنند، توبیخ مىكند. اءوَلم یروا الى الارض
3- یكى از نشانه هاى قدرت خداوند، زوج بودن گیاهان است. اَنبتنا... زوج كریم
4- در همه ى گیاهان فوایدى هست، گرچه ممكن است فایده ى بعضى براى ما كشف نشده باشد.(2) من كلّ زوج كریم
5 اگر قابلیّت و زمینه ى پذیرش حقّ در كسى نباشد، از همه ى هستى نیز درس نمى گیرد. اءوَلم یروا... ما كان اكثرهم مؤمنین
6- همه جا اكثریّت، نشانه ى حقّانیّت نیست. ما كان اكثرهم مؤمنین
7- پیامبر اكرم صلّى الله علیه وآله تحت عنایت خاصّ خداوند است. اِنّ ربّك لهو العزیز الرّحیم
8- رحم خداوند بر اساس عجز نیست، او در حالى كه شكست ناپذیر است مهربان است و به مخالفان مهلت مىدهد تا شاید برگردند و توبه نمایند. العزیز الرّحیم

10- وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى اءَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّلِمِینَ
ترجمه:
و (یادكن) زمانى كه پروردگارت موسى را ندا داد كه به سوى قوم ستمكار برو.

11- قَوْمَ فِرْعَوْنَ اءَلاَ یَتَّقُونَ
ترجمه:
12- قَالَ رَبِّ إِنِّى اءَخَافُ اءَن یُكَذِّبُونِ
ترجمه:
قوم فرعون؛ آیا پروا نمى كنند؟! (موسى) گفت: پروردگارا! مىترسم مرا تكذیب كنند.
نكته ها:
* در این سوره، هفت بار این جمله تكرار شده است: اءلا تتّقون، اءلا یتّقون آرى، اگر تقوا نباشد، سخن پیامبران مؤثّر نیست.
پیام ها:
1- تاریخ انبیا نباید فراموش شود. (اذ یعنى یاد كن آن زمان را)
2- هم هدف وسیره انبیا بهم شباهت دارد وهم برخوردهاى مخالفان انبیا یكسان است. بنابراین آشنایى با تاریخ آنان مىتواند راهگشاى پیامبر اسلام باشد. واذ نادى ربّك
3- فرستادن پیامبران به سوى مردم، از شئون ربوبیّت است. نادى ربّك
4- مبارزه با طاغوت، در راءس برنامه هاى انبیا قرار دارد. اِئتِ القوم الظالمین
5- در نهى از منكر، گاهى باید به استقبال خطر رفت. اءن ائت القوم الظالمین
6- قیام انبیا، بر اساس معیار است، نه كینه و انتقام. القوم الظالمین
7- فراموش كردن خدا وپیروى از طاغوت، بزرگ ترین ظلم است. القوم الظالمین
8 براى نهى از منكر به سراغ سرچشمه هاى فساد بروید. قوم فرعون
9- طاغوت ها، بدون یارى مردم قدرتى ندارند. قوم فرعون
10- بى تقوایى مردم، زمینه ى رشد طاغوت هاست. الا یتّقون
11- هدایت مردم، بار سنگینى است كه به امداد الهى نیاز دارد. ربّ انّى اءخاف...