تبیان، دستیار زندگی
در طول زندگی پربارعلمی اش، بیش از 100 اثر تالیفی و تحقیقی در زمینه تاریخ، حدیث، اخلاق، رجال، شرح حال نگاری، فقه، کلام، لغت، و ادعیه از خود بر جای گذاشته که هر یک نیازمند معرفی و بازشناسیاند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کتاب دوم خانه دینداران
©*'( /he .'fg /jf/'1'f

در طول زندگی پربارعلمی اش، بیش از 100 اثر تالیفی و تحقیقی در زمینه تاریخ، حدیث، اخلاق، رجال، شرح حال نگاری، فقه، کلام، لغت، و ادعیه از خود بر جای گذاشته که هر یک نیازمند معرفی و بازشناسیاند.

ملت  ها معمولا اندیشمندان برجسته ای دارند که نام و یادشان هیچگاه از ذهن مردم پاک نخواهد شد، شخصیت های برجسته ای که هر یک در وادی علم، دین یا هنر آثار و تفکرات نابی از خود به یادگار گذاشته اند. مردم هر سرزمین یا ملتی که متفکر یا خالق اندیشه ای برجسته دارند، برای پاسداری از یاد و نام و آثار وی، از او تندیس می سازند یا از طریق ایجاد سبک و سیاقی در عرصه فعالیت های وی، یادش را همواره زنده نگاه می دارند تا در عین تجلیل از او، انگیزه ای برای نسل آتی و تداوم راهش ایجاد کرده باشند.

سرزمین ما ایران، یکی از معدود مللی است که تاریخش سرشار از وجود شخصیت های علمی و دینی است. از این رو لازم است که در معرفی آرا و آثار بزرگان و شخصیت های ملی  خویش اهتمام بیشتری ورزیم و زندگی خود را با نام و خاطره این بزرگان حیاتی دیگر بخشیم.

در این بین شیخ عباس قمی، مولف کتاب مفاتیح الجنان، یکی از مهجورترین پژوهشگران تاریخ و حدیث به شمار می آید. وی عمر گرانقدرش را در راه توسعه فرهنگ و پیشبرد تشیع صرف نموده و در طول زندگی پربارعلمی اش، بیش از 100 اثر تالیفی و تحقیقی در زمینه تاریخ، حدیث، اخلاق، رجال، شرح حال نگاری، فقه، کلام، لغت، و ادعیه از خود بر جای گذاشته که هر یک نیازمند معرفی و بازشناسی اند. یکی از ویژگی های بارز تالیفات و تحقیقات شیخ عباس قمی تاکید و تمرکز بر جنبه-های کاربردی علوم است. اغلب آثار این اندیشمند، ساده و روانند و از پیچیدگی و کاربرد اصطلاحات مهجور به دورند. محدث قمی در نوشتن، بسیار متواضع بود و در آثار خود از تلخیص و ترجمه آثار دیگران ابایی نداشت زیرا که تنها به پیشبرد علم و اندیشه می اندیشید.

برای بررسی موفقیت های این عالم ربانی همین بس که به معروفترین کتاب وی مفاتیح الجنان مراجعه کنیم. این کتاب مجموعه دعاهایی را دربردارد که درکتابهای مختلف حدیث، از امامان شیعه نقل شده اند و شیخ عباس قمی آنها را به صورت موضوعی دسته بندی کرده است. در آن ایام با وجود اینکه جریان فکری خاصی از وی حمایت نمی کرد و او نیز در شمار افراد متمول جامعه نبود تا به اشاعه آثار و آرای خود بپردازد، مفاتیح الجنان به صورت خودجوش دومین کتاب خانه¬های دینداران شد!

البته باید ذکر کرد دیگر آثار شیخ عباس قمی در میان مردم ناشناس مانده و مردم او را تنها با کتاب مفاتیح الجنان اش می شناسند. از این منظر کتاب عظیم الشان مفاتیح را کتابی ساده، که صرفا به دعا و مناجات اختصاص دارد، می پندارند. با نگاهی به تالیفاتی که در زمینه آثار و آرای محدث قمی به رشته تحریر درآمده مشخص خواهد شد که حجم این تالیفات و تحقیقات بسیار اندک است حال آنکه وی آثار فراوان و معتبری همچون"منتهی الامال(تاریخ چهارده معصوم)"، "الانوار البهیه(تاریخ چهارده معصوم)"، "تتمه المنتهی(تاریخ خلفای راشدی و عباسی)"، "شرح الوجیزه(علم حدیث)"، "الکنی و الالقاب(زندگینامه علمای شیعه وسنی)"، "وقایع الایام"، "هدیه الاحباب(علم رجال)"، "گناهان کبیره و صغیره" و دهها اثر دیگر از خود برجای گذاشته است. شیخ عباس نه منحصر به مفاتیح است و نه مفاتیح کتابی ساده و بی پایه!

مرحوم آقای دوانی مفصل ترین و بهترین کتاب را در شرح احوال و آثار محدث قمی در دو جلد (مجلد یازدهم مفاخر اسلام) منتشر کرد. اما هنوز ناگفته ها در این مورد بسیار است.

در وصف شخصیت بزرگی همچون شیخ عباس قمی می توان به توصیه سه تن از بزرگان، آیت الله خویی، علامه عسکری و مرحوم محمد تقی فلسفی اشاره کرد مبنی بر اینکه آثار علمی محدث قمی نظیر "

سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار" را اهل علم همواره همراه خود داشته باشند. وی مهمترین کتاب حدیثی اش یعنی "سفینه البحار" را در 1344 قمری نگاشته که فهرست موضوعی تفصیلی برای احادیث کتاب عظیم و صد و ده جلدی بحارالانوار تالیف علامه مجلسی است که پس از سالها تلاش شبانه¬روزی مولف در دسترس علاقمندان قرار گرفت. بر این اساس او به کتاب عظیم بحارالانوار حیات مجدد بخشید و مبلغان را در دفاع از اسلام به سلاحی کاری مجهز کرد. شیخ عباس قمی در این کتاب علاوه بر فهرست احادیث و آیات قرآن، گاه به بیان مطالب مهم و تحقیقات ژرفی نیز اهتمام ورزیده و علاوه بر این، شرح حال مختصری از مشاهیر و بزرگان علمای شیعه و سنی و حتی برخی از شاعران و ادیبان را نیز ضمیمه کرده است. آیت الله شیخ علی نمازی نیز مستدرکی (تکمله ای) براین اثر نگاشته که تالیف آن 36 سال زمان برد. از میان آثار فراوان محدث قمی، مقتل-های این عالم ربانی نظیر "نفس المهموم" و "منتهی الامال" نیز همچنان پناهگاهی برای هر پژوهشگری است که در پی مقاتلی صحیح و معتبر باشد.

تهیه و تولید گروه حوزه علمیه