چرا خودشناسی مهم است؟

چگونه می توانم خودم را  بهتر بشناسم؟
رشد خودآگاهی پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی موثر و همدلانه‌ است.
به طور كلی در مهارت خودآگاهی می‌آموزیم كه:
با تكیه بر نقاط قوت خود برای بهبود نقاط ضعفمان تلاش كنیم. آگاهی از نقاط ضعف باعث می‌شود كه فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد.
احساسات خود را بشناسیم. چون فردی كه از احساسات خود آگاه می‌شود می‌تواند آنها را كنترل كند. ناتوانی در كنترل و مهار احساسات می‌تواند به اعتیاد، خشونت و ... بیانجامد.
از نیازهای خود اطلاع پیدا كنیم و یاد بگیریم كه از مسیرهای سالم نیازهای خود را مرتفع سازیم.
در زندگی خود اهداف واقعی را دنبال نماییم و از دنبال كردن اهداف غیر واقعی، تخیلی و كمال‌ گرایانه پرهیز كنیم. چرا كه اهداف غیر‌ واقع بینانه باعث ناكامی و به تبع آن خشم و خشونت می‌شود.
در نهایت خودآگاهی باعث ارزشمندی ما می‌شود و به ما كمک می‌كند تا دنبال ارزشهای واقعی به جای ارزشهای كاذب باشیم و رضایت كافی از زندگی داشته باشیم.

شناخت احساسات:

یكی از اجزای مهم مهارت خودآگاهی «شناخت احساسات» است.
از عوامل مهمی كه به ما كمک می‌كند زندگی خوب و موفق داشته باشیم این است كه خود را بشناسیم، احساس خوبی در مورد خود داشته باشیم و از كسی كه هستیم، شاد و راضی باشیم.
كسی كه احساس خوبی نسبت به خود دارد چه ویژگی‌هایی دارد؟ تعدادی از ویژگی های چنین فردی به شرح ذیل است:
خصوصیات مثبت، توانایی‌ها و استعدادهای خود را می‌شناسد و به آن‌‌ها افتخار می‌كند.
خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را می‌شناسد، می‌پذیرد و سعی می‌كند آن‌ها را اصلاح نماید.
موفقیتها و شكستهای خود را می‌شناسد و می‌پذیرد.
به خود و دیگران احترام می‌گذارد.
برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌كند.
شما چه احساسی در مورد خود دارید؟ آیا از كسی كه هستید، شاد و راضی هستید و احساس خوبی در مورد خود دارید؟
آیا تا بحال شده فكر كنید دیگران از شما بهتر هستند و دوست داشته باشید ای كاش جای آنها بودید؟
برخی اوقات افرادی كه به ما نزدیک هستند بیش از خود ما راجع به نكات قوت و آنچه كه ما را منحصر به فرد می‌سازد می‌دانند.

بنابراین برای پی بردن به خصوصیات مثبت خود بهتر است فعالیت زیر را انجام دهید:
نام خود را همراه با سه خصوصیت که در خود می پسندید در ابتدای صفحه ذکر کنید.
بخواهید سه خصوصیت را كه در شما می‌پسندند نام ببرند. سپس پاسخهای آنها را در مقایل نامشان بنویسید. حالا بیندیشید:
از پی بردن به اینكه افراد چه خصوصیاتی را در شما می‌پسندند چه احساسی پیدا می‌كنید؟
آیا به نكات قوتی در خود پی برده‌اید كه از آن اطلاع نداشتید؟
آیا موردی وجود داشت كه هیچ‌ كس به نقطه قوتی كه خود آن را مهم می‌پندارید اشاره‌ای نكرده باشد و شما از آن احساس ناامیدی كرده باشید؟
چگونه می‌توان دیگران را از این نقطه قوت آگاه ساخت؟
آیا موردی وجود داشت كه در آن بیش از یک نفر به یک خصوصیت مثبت شما اشاره كرده باشد؟
و در نهایت به این سوال پاسخ دهید كسی كه احساس خوبی نسبت به خود دارد در مورد خود چطور فكر می‌كند و چگونه رفتار می‌كند.

علاوه بر شناخت خصوصیات مثبت، شناخت نقاط ضعف خود نیز در آگاهی ما نقش مؤثری ایفا می‌كند.
شناخت نقاط منفی خود، پذیرش آنها و تلاش برای اصلاح آنها نیز می‌تواند احساس خوبی در ما بوجود آورد.
همه ما ممكن است یكسری خصوصیات منفی داشته باشیم و یا در انجام بعضی از كارها و یا دروس ضعیف باشیم.
اگر به جای اینكه به خاطر این نقاط ضعف خود را سرزنش كنیم و یا خود را آدم بد و بی‌استعدادی بدانیم سعی كنیم آن‌ها را تغییر داده و یا اصلاح كنیم، آن وقت این نقاط ضعف تبدیل به خصوصیات مثبت و نقاط قوت می‌شود و احساس خیلی خوبی نسبت به خود پیدا می‌كنیم، آنگاه از كسی كه هستیم شاد و راضی می‌شویم.

هوش هیجانی:

یكی دیگر از اجزای مهم مهارت خودآگاهی، پی بردن به «هوش هیجانی» خود می‌باشد. هوش هیجانی عبارت است: از توانایی شما برای اكتساب و به كار گیری دانش به دست آمده از احساسات خودتان و احساسات دیگران به منظور دستیابی به موفقیت بیشتر و بهره‌مندی از زندگی كاملتر.

رسیدن به چنین هوشی دارای مراحل زیر می‌باشد:

آگاهی از احساسات خود
كنترل و اعمال مدیریت بر احساسات به ویژه احساسات دلتنگ ‌كننده.
خودانگیختگی یا داشتن منبع حمایت درونی
همدلی یا درک احساسات و علایق دیگران و احترام گذاردن به تفاوتهای موجود در احساسات افراد نسبت به پدیده‌های مختلف.
كنترل روابط

افرادی كه هوش هیجانی بالایی دارند دارای « تفكر واگرا» هستند، یعنی نسبت به نظرات دیگران بی‌تفاوت نبوده بلكه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند و با استدلال آنها را می‌پذیرند یا رد می‌كنند و یا در صورت لزوم موارد ترمیمی به آن‌ها اضافه می‌نمایند.
گروه، اجتماع و همنوعان بستر مناسبی هستند كه طی یک فرایند بازخوردی، رفتار افراد را شكل و جهت می دهند.

عزت نفس:

از اجزای مهم دیگر خودآگاهی «عزت نفس» یا اعتماد به نفس می‌باشد. عزت نفس منوط به میزان احترام و ارزشی است كه فرد برای خود قائل است.
برای بالا بردن عزت نفس خود سعی كنید:
روابط اجتماعی خود را گسترش دهید و با دوستان زیادی ارتباط برقرار كنید.
با خانواده خود ارتباط گرم و مستمر داشته باشید.
اهداف كوتاه‌ مدت، میان ‌مدت و بلند مدت را به گونه‌ای طراحی كنید كه بتوانید به آنها دسترسی پیدا كنید.
نقاط ضعف خود را بعد از شناسایی برطرف كنید و به شناسایی نقاط قوت خود بپردازید.
هرگز خود را با دیگران مقایسه نكنید چون این ارزیابی منطقی نخواهد بود.
خویشتن پذیر باشید. یعنی، احساس غرور نمائید.
مثبت فكر كنید و همیشه سعی كنید نیمه پرلیوان را ببینید.
افرادی را بیابید كه بتوانید از آنها چیزی بیاموزید.
اتفاقات ناخوشایند زندگی خود را بپذیرید.
بر عادات ناپسند خود غلبه نمایید.
از هیچ چیز نترسید، چون ترس از موانع اعتماد به نفس است.
خود را به دیگران وابسته نكنید و حتی المقدور به دیگران كمک كنید.
همه را ببخشید. روح خود را آزاد كنید، نفرت را به دل راه ندهید.

در مجموع برای شناخت بهتر خود از انتقاد فرار نکنید. همواره خود را مورد ارزیابی مثبت قرار دهید نه ارزیابی عیب جویانه و تضعیف کننده. خود را با موقعیت های دیگرتان مقایسه کنید و رشد خود را مورد سنجش قرار دهید. نقاط ضعف را عامل سرکوبی خود قرار ندهید. بر افزایش هر چه بیشتر عزت نفس و خود باوری تون تلاش کنید که هم به خودشناسی کمک میکند و هم موجب ارتقای خود می شود.

---

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره روانشناسی مرکز مشاوره تبیان