آیدین آغداشلو
از تصویر سازی با خاطرات تا نقاشی‌های فیگوراتیو
اولین اثر نقاشی آیدین آغداشلو زمانی که او 14 ساله بود به فروش رسید. 2 سال بعد، او طراحی گرافیک را در موسسه تبلیغاتی آشنا آغاز کرد و چندی بعد در بخش تبلیغاتی روزنامه اطلاعات مشغول به کار شد.
آغداشلو در 19 سالگی به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و در سال 1346، از ادامه تحصیل منصرف شد. اولین مقاله‌اش را در زمینه نقد هنری در مجله اندیشه و هنر انتشار داد و از آن پس نگارش نقد هنری و ادبی را ادامه داد.
وی از سال 1352 تا 1357 در هنرستان هنرهای زیبای پسران و دانشکده هنرهای تزئینی به تدریس مشغول بود و در طی همین سال‌ها در انجمن ایران و آمریکا در تهران یک نمایشگاه انفرادی نقاشی برگزار کرد.
آغداشلو مجموعه‌ای از کتاب‌ها و نسخه‌های خطی را که جمع آوری کرده بود در موزه نگارستان به نمایش گذاشت و چندی بعد برنامه ای با عنوان شیوه‌های دیدن برای تلویزیون ملی ایران ساخت.
وی به نگارش، طراحی و اجرای فیلمنامه‌ای به نام رنگین کمان پرداخت که شامل نقاشی‌های متحرک بود و نویسندگی و اجرای دو فیلم مستند درباره خوشنویسی و کاشی‌کاری در معماری کهن ایرانی را بر عهده گرفت.
آغداشلو در تأسیس موزه رضا عباسی در سال 1356 نقش مۆثرى داشت و به سرپرستى آن منصوب شد. مشارکت در تاسیس و برنامه‌ریزی موزه هنرهای معاصر تهران، موزه کرمان و موزه خرم آباد از دیگر فعالیت‌های او در این زمینه است.
وی یک سال پس از انقلاب اسلامی کار گرافیک را از سر گرفت و از سال 1359 در دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، دانشگاه آزاد و دانشگاه کرمان تدریس کرد و در ضمن به ایراد بیش از 200 سخنرانی در ایران و خارج از کشور پرداخت.
آغداشلو از سال 1359 نقاشی را در سطح وسیعی آغاز کرد و از آن پس در بیش از 30 نمایشگاه گروهی شرکت کرد. سال 1360 کلاس‌های نقاشی کارگاه آزاد «هنرکده آزاد» توسط آیدین آغداشلو تاسیس شد.
وی در زمینه نوشتن و ساخت فیلم مستند درباره هنر ایران نیز فعالیتش را ادامه داد و مجموعه 13 قسمتی با عنوان به سوی سیمرغ را درباره تاریخ نقاشی ایران تا قرن چهاردهم هجری برای صدا و سیما ساخت.
او تا سال 1385 چندین کتاب منتشر کرد که از آن جمله می‌توان به تک چهره ها، آقا لطفعلی صورتگر شیرازی و سال‌های آتش و برف اشاره کرد.
ماه گذشته نیز بررسی و نقد آثار هنری وی با حضور خود هنرمند در فرهنگستان هنر برگزار شد که در ادامه می توانید از آن مطلع شوید.
وی یک سال پس از انقلاب اسلامی کار گرافیک را از سر گرفت و از سال 1359 در دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، دانشگاه آزاد و دانشگاه کرمان تدریس کرد و در ضمن به ایراد بیش از 200 سخنرانی در ایران و خارج از کشور پرداخت
مروری بر شرح احوال و آثار آیدین آغداشلو
پژوهشکده هنر نخستین نشست از سلسله نشست‌های «در مکتب هنرمندان معاصر ایران» را كه به «مروری بر شرح احوال و آثار آیدین آغداشلو» اختصاص داشت، عصر سه‌شنبه، 25 مهرماه برگزار كرد.
در این نشست كه با استقبال چشمگیری مواجه شد، «بهنام كامرانی» و «آیدین آغداشلو» سخنرانی كردند. همچنین « ناهید عبدی» معاون پژوهشی پژوهشكده هنر نیز در تشریح برنامه‌های این پژوهشكده به ارائه پاره‌ای از توضیحات پرداخت. وی برگزاری این نشست‌ها را مقدمه‌ای در جهت پیوند با برنامه‌هایی وسیع‌تر چون «كنفرانس بین‌المللی هنر خاورمیانه» قلمداد كرد كه نیاز به شناسایی و مطالعات بسیار درباره هنر و هنرمندان ایران دارد و اظهار امیدواری كرد كه هنرمندان بزرگ معاصر ایران در این نشست‌ها حضور خواهند داشت.
در ابتدا «بهنام کامرانی» به تشریح شخصیت «آیدین آغداشلو» پرداخت. وی معتقد است: «آیدین آغداشلو دارای شخصیت جامع الاطرافی است که اگر به درستی و به دقت مورد بررسی قرار نگیرد کارهایش هم شناخته نمی‌شود و در این صورت شخصیت او نیز معرفی نخواهد شد و آنچه او را برای نسل من، قبل و بعد از من مورد اهمیت قرار می‌دهد وجهه فرهنگی اوست که در تمام این سال‌ها در کارهایش دنبال کرده است.»
این منتقد در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: «آغداشلو از همان ابتدا به صورت حرفه‌ای نقاشی کرده است اما در عین حال در حوزه‌هایی چون سینما و تاریخ آن، برگزاری كلاس‌‌های آموزشی، برنامه‌سازی و ... فعالیت داشته است و كارهای او همیشه دیدنی و دارای نكات تازه است.»
این مدرس دانشگاه سپس با نمایش تعدادی از آثار آیدین آغداشلو که از دوره‌های مختلف کاری این هنرمند انتخاب شده بود به ارزیابی و قیاس آن‌ها با نمونه‌های مشابهی در میان آثار نقاشان غربی پرداخت.
کامرانی در این باره گفت: «در عصری که اکثر نقاشان به فرمالیسم و بازی‌های مدرنیستی دل خوش کرده بودند؛ آغداشلو سبک فیگوراتیو به شکل کلاسیک آن را برگزید و همین نکته باعث شد تا از او شخصیت یکه‌ای ساخته شود و نشان دهد که او با چه هنرمندانی هم طراز بوده و از این جهت مشابهت‌های تصویری او را می‌توان با سایر هنرمندان بررسی کرد.»
كامرانی سپس به مقایسه برخی از آثار آغداشلو با هنرمندان مطرح غربی پرداخت و گفت: «یکی دیگر از مواردی که در کارهای آغداشلو دیده می‌شود وجه «هایدگری» است که رو به مرگ بودن یک کمال را نشان می‌دهد و در عین حال بر زیبایی تاکید دارد.»
او در همین رابطه یک اثر از آغداشلو را که پرتره اقتباس شده‌ای بود که گردن آن به شکل آناتومی جراحی شده را نشان داد و گفت: «آغداشلو در خیلی از آثارش چهره‌ها را مخدوش می‌کند و می‌پوشاند تا علاوه بر ایجاد یک ابهام تصویری، باعث شود، قدرت و هیبت چهره را تحدید کند و در عین حال منظره را در درجه اهمیت کار خود قرار دهد. او این کار را انجام می‌دهد تا بارقه‌ها و لحظه‌ای از سوررئالیسم در اثرش مشهود شود به طوری که در میان نقاشان غربی مگریت هم این کار را انجام داده است. البته در کار هنرمندان سوررئالیست یک نوع استهزاء وجود دارد که در کار آیدین آغداشلو به مخدوش کردن تغییر شکل پیدا می‌کند.»
این پژوهشگر حوزه هنرهای تجسمی با اشاره به اقتباس‌های آیدین آغداشلو در دوره‌های مختلف کاری‌اش افزود:« معتقدم این اقتباس‌ها خیلی دقیق انتخاب می‌شوند و او هنرمندانی را برمی‌گزیند که ظرافت و كمال در کارهایشان بسیار دیده می‌شود البته آغداشلو این کار را نه تنها در مورد آثار غربی بلکه در مورد نگارگری‌هایش انجام می‌دهد به طوری که آثارش را تغزلی درآورده و منحنی‌ها را زیباتر نشان می‌دهد و شاید این آثار به شکلی خودنگاره‌های آیدین آغداشلو باشد.»
وی در همین رابطه توضیح داد: کمتر نقاشی را می‌شناسم که این همه قدرت و جسارت را همراه با مخدوش کردن به کار بگیرد. در حالیکه آغداشلو در نوشته‌هایش مرتبا تاکید می‌کند که زیبایی را به نوعی عریان می‌کند که در هستی موجود است و ما در برخی کارهای او این عنوان «آخرالزمان» را می‌بینیم که تلاش نقاش بر این است تا زیبایی را مورد تاکید قرار دهد و بگوید ما در عصری ایستاده‌ایم که این زیبایی‌ها فراموش می‌شود و از این جهت است که آموزه‌های آغداشلو برای ما گرانبهاست. هر چند که امروز شاید وجه پیش رو بودن در این نقاشی‌ها بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.»
این نقاش معاصر در پایان سخنانش یادآور شد: «به شخصه از آیدین آغداشلو بسیار درس گرفته‌ام هر چند که هیچ وقت شاگرد او نبوده‌ام اما همواره ستایشگرش بوده‌ام و از شخصیت فرهنگی او تاثیر گرفته‌ام و نوع نگرش ،رفتار، زندگی، دل دادنش به هنر و همچنین تنهایی او برای من بسیار آموزنده بود.»
آیدین آغداشلو در پایان سخنانش با اشاره به عمر 72 ساله‌اش اظهار داشت:«امروز که به گذشته نگاه می‌کنم خیلی ناراحت نیستم اما اینکه چرا مرمت‌گر شدم و نقاشی‌هایم از کجا آمد خیلی مهم نیست نکته اساسی در اینجاست که بعضی وقت‌ها فکر می‌کنم خوشحال بوده‌ام و تشویق شده‌ام 12 جلد کتاب نوشته‌ام، 3000 نقاشی دارم، 5000 هنرجو تربیت کرده‌ام و 400 سخنرانی در هر نقطه از کشور انجام داده‌ام، سال‌ها گرافیست بوده‌ام و در حوزه‌ی فعالیتهایم کاری نبود که نکرده نباشم و از این جهت زندگی‌ام خیلی هم بد نبوده است
در بخش دوم از این نشست آیدین آغداشلو از زندگی شخصی‌اش و چگونگی راه پیدا کردنش به عرصه نقاشی سخن گفت.
وی درباره اهمیت نقاشی در زندگی حرفه‌ای اش گفت: «نقاشی در زندگی این بچه(منظور کودکی وی ) مادر زمین بود و هر جا کم می آورد زمین می‌خورد و دشنام می‌شنید نقاشی بود که از او حمایت کرد. به همین دلیل است که هر وقت در زندگی روزهای سختی را سپری می‌کنم تنها جمله‌ای را که با خود مرور می‌کنم این است که نقاشی می‌کنم و درست می‌شود و واقعا هر بار که نقاشی کشیدم درست شد و تا همین الان که در سن 72 سالگی قرار دارم هیچ جمله‌ای به اندازه آن به کارم نیامده است.»
این نویسنده یادآور شد: «نقاشی آمیزه‌ای از مجموعه‌ای از دلبستگی‌های این بچه بود و برایش یک پشتوانه محسوب می‌شد و فکر می‌کنم در تمام این سال‌ها به اندازه کافی کار و نقاشی کرده‌ام و در قبال نامی که مردم تحویلم داده‌اند از زیر کار در نرفته‌ام.»
آیدین آغداشلو در پایان سخنانش با اشاره به عمر 72 ساله‌اش اظهار داشت:«امروز که به گذشته نگاه می‌کنم خیلی ناراحت نیستم اما اینکه چرا مرمت‌گر شدم و نقاشی‌هایم از کجا آمد خیلی مهم نیست نکته اساسی در اینجاست که بعضی وقت‌ها فکر می‌کنم خوشحال بوده‌ام و تشویق شده‌ام 12 جلد کتاب نوشته‌ام، 3000 نقاشی دارم، 5000 هنرجو تربیت کرده‌ام و 400 سخنرانی در هر نقطه از کشور انجام داده‌ام، سال‌ها گرافیست بوده‌ام و در حوزه‌ی فعالیتهایم کاری نبود که نکرده نباشم و از این جهت زندگی‌ام خیلی هم بد نبوده است.»
فراوری: سمیه رمضان ماهی
بخش هنری تبیان
منبع:
فرهنگستان هنر
همشهری آنلاین/ محمد ملا حسینی
