تبیان، دستیار زندگی
گفتگوی اختصاصی تبیان با امیرحسین فردی خالق رمان اسماعیل: حضرت آقا نه تنها نسبت به مقوله ی هنر توجه خاصی دارند، بلکه در ادبیات اعم از شعر و داستان صاحب نظر هستند و این نعمت بزرگی است که نصیب جامعه ی ایران شده است. این یک موهبت است و باید قدردان آن بود و...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام معظم رهبری صاحب نظر در ادبیات

( گفتگوی اختصاصی تبیان با امیر حسین فردی خالق رمان اسماعیل)

مقام معظم رهبری صاحب نظر در ادبیات

 بهمن ماه است و ما این بار به سراغ استادی از پیشکسوتان داستان انقلاب و دفاع مقدس رفته ایم تا ضمن تقدیر از مقام همه ی اساتید این عرصه ، نظر او را در باره ی ادبیات متعهد و  داستان انقلاب جویا شویم...

امیر حسین فردی متولد 1328.از نویسندگان و فعالان اجرایی حوزه ی ادبیات داستانیست. در کارنامه ی فعالیتهای او ، می‌توان به چند سری داوری برای کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، جشنواره ادبیات داستانی بسیج، جشنواره راهیان نور، انجمن قلم ایران، جشنواره قصه‌های قرآنی و ... اشاره کرد.

وی از مؤسسین کتابخانه مسجد جوادالائمه(ع) در سال 1353 و شورای نویسندگان آن می باشد .همچنین در حوزه مسئولیتهای اجرایی وی باید از عضویت در حوزه اندیشه و هنر اسلامی(حوزه هنری)، سردبیری و مدیر مسئولی«کیهان بچه‌ها» ،مؤسس و مدیر مسئول کیهان علمی،عضویت در شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عضویت در شورای داستان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مسئولیت جشنواره انتخاب کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، مسئولیت شورای ادبیات داستانی نیروی مقاومت بسیج و مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری، یاد کرد.

از معروفترین آثار او می توان « آشیانه در مه»،« سیاه چمن»،«یک دنیا پروانه» و «کوچک جنگلی» را نام برد البته او خالق رمان «اسماعیل » نیز می باشد که توسط «پال اسپراکمن» به انگلیسی ترجمه شده است.امیر حسین فردی هم اکنون مدیر مرکز آفرینش های ادبی حوزه ی هنری است...

- آقای فردی سردمداران  جهان سرمایه داری امروز برای پیشبرد اهداف خود ترجیح می دهند که ادبیات و بخصوص ادبیات داستانی ، تنها ابزاری باشد برای سرگرمی و نه وسیله ای برای رشد فکری مردم . آیا شما هم با این نظر موافقید؟

بله. پرسش درستی مطرح فرمودید. اما بنده می خواهم یک گام پیش بگذارم و عرض کنم ، جهان سرمایه داری شرح وظیفه ی ادبیات داستانی را نه تنها سرگرمی ، بلکه آن را به عنوان وسیله ای جهت  تخریب افکار و عواطف انسان ها به کار می برد. سرگرمی حداقل وظیفه ای است که ادبیات داستانی به عهده دارد. محافل تولید نظریه های ادبیات داستانی در جهان سرمایه داری و لیبرال و دموکراسی از داستان جهت انهدام و نابودی اندیشه ها و انگیزه های آرمانگرایانه ی نسل جوان و رواج پوچی  و هُرهُری مذهبی و یأس فلسفی استفاده می کنند.

نکته ی مهم این است که حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه ی ادبیات داستانی بیشتر آثار بزرگ و ماندگار جهان را که به فارسی ترجمه شده است خوانده اند و با ویژگی های آنها آشنا هستند . میزان انتظار ایشان از یک اثر داستانی در همان حد و حدود است  . این انتظار به طور طبیعی به ارتقاء سطح ادبیات داستانی کشور منجر خواهد شد و این یک فرصت مغتنم برای ادبیات داستانی است.

- بسیار خوب. پس قطعا در چنین فضایی بحث هنر متعهد مطرح می شود. به نظر شما ادبیات متعهد چه ویژگی هایی دارد  و از طرفی موضوع آزادی قلم در ادبیات داستانی تا چه حد ضروریست ؟

ادبیات در ذات خود یک مهارت است و یا یک وسیله و بلکه سلاح. حال این بستگی به کسی دارد که صاحب این مهارت ، وسیله و یا سلاح است. او می تواند این مهارت را در جهت خیر به کار ببرد و یا در جهت شر. می تواند از هنر برای تقویت جنبه های رحمانی حیات سود ببرد و یا در خدمت اهداف شیطانی باشد.این صف بندی امروز هم وجود دارد . اما با القاب و عناوین دیگر، به اشکال گوناگون ، در قالب تئوری های بیرونی و نظریه های داخلی با بسته بندی های مختلف.اما ماجرا همان ماجرای قدیمی است، خیر یا شر، راست یا دروغ ، تحذیر یا پایداری، تحمیق یا آگاهی، تردید یا یقین و ... قصه همان قصه است. منتهی با ادبیاتی دیگر. در این میان ادبیات متعهد به مضامین الهی و انسانی وظیفه ی دشواری بر دوش دارد باید با تمام قوا به صحنه بیاید و در برابر سحر ساحران و مکر مکاران مقاومت کند و همچون عصای موسی باطل السحر باشد و اما آزادی ای که فرمودید باید تا آنجایی باشد که بنیان های جامعه را سست نکند و در این مورد قانون همه چیز را مشخص کرده است.

- جوامع بشری همواره با تحولات مختلفی روبروست، مثل تحولات سیاسی، تحولات اقتصادی و حتی فلسفی و اعتقادی. به نظر شما لازم است که این تحولات در آثار ادبی  نیز ظهور پیدا کند و یا نه، این آثار باید فارغ از چنین حرف و حدیث هایی و در فضای دیگری خلق شوند؟

بله ، اصلا یکی از تعاریف ادبیات بازتاب همین حوادث زندگی بشری است.یعنی توجه به این گونه رخدادها، بی آنکه دستخوش شعارزدگی و سطحی نگری بشود . " ادبیت " جانمایه ی یک اثر داستانی است. اگر نثری به لحاظ ساختار مؤلفه های ضروری ضعیف بود آن اثر خود به خود از گردونه حذف می شود و قدرت بقاء و رقابت را از دست خواهد داد.این یک قانون است که هیچکسی و هیچ جریانی نمی تواند آن را نادیده بگیرد از قضا هیچ اثری نمی تواند منفک از حوادث بیرونی باشد ، همه آثار متأثر از رخدادهای اجتماعی ، سیاسی و ... است. نادیده گرفتن ضرورت های زمان به منزله ی نادیده گرفتن خرد است . آثار ماندگار جهان در عرصه ی ادبیات داستانی ، روایت حوادث بزرگ زمان خود است. به گونه ای تاریخ آن دوران و آن جامعه است و بی تفاوت و بی نظر نمی باشد .این حکم هم اکنون نیز جاریست. نویسنده اگر می خواهد نسبت به حوادث بزرگ و تأثیرگذار زمان خود بی تفاوت باشد، مخاطب هم نسبت به اثر او بی تفاوت خواهد بود و اگر بخواهد حوادث را تحریف و یا وارونه بازتاب دهد به دروغگویی و تحریف حقایق تاریخی متهم خواهد شد.ادبیات داستانی ، عرصه ی صراحت ، صداقت ، درک عمیق و متعهدانه از نیازها و سمت و سوی جامعه است . در غیر اینصورت نویسندگان و آثارشان به حاشیه رانده خواهند شد. هرچند که پیرامون آن کارهای بی ریشه و بیگانه با واقعیت های جامعه ، های و هویی برپا شود. این ها کف روی آب هستند که در جریان حرکت رود ، محکوم به ترکیدن هستند!

- به حمدالله مقام معظم رهبری همواره نسبت به مقوله ی هنر توجه خاصی داشته اند. می خواهم بدانم ، برای تحقق خواسته ی ایشان مبنی بر نگارش رمان خوب ، تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟ اصلا منظور از رمان خوب در اینجا چیست؟

حضرت آقا نه تنها نسبت به مقوله ی هنر توجه خاصی دارند، بلکه در ادبیات اعم از شعر و داستان صاحب نظر هستند و این نعمت بزرگی است که نصیب جامعه ی ایران شده است. این یک موهبت است و باید قدردان آن بود و برای خلق آثاری که رضایت ایشان را جلب کند تلاش کرد. نکته ی مهم این است که حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه ی ادبیات داستانی بیشتر آثار بزرگ و ماندگار جهان را که به فارسی ترجمه شده است خوانده اند و با ویژگی های آنها آشنا هستند . میزان انتظار ایشان از یک اثر داستانی در همان حد و حدود است  . این انتظار به طور طبیعی به ارتقاء سطح ادبیات داستانی کشور منجر خواهد شد و این یک فرصت مغتنم برای ادبیات داستانی است برای خلق آثار در خور انتظار ایشان. به طور مثال در زمینه ی رمان انقلاب تلاش هایی صورت می گیرد که یکی از آنها ، همین جشنواره ی داستان انقلاب است که در صورت تداوم ، حمایت و نگاه هوشمندانه و حرفه ای می توان نسبت به آینده ی آن بسیار امیدوار بود و چشمداشت آثار درخور ، از آن داشت.

- و اما ادبیات انقلاب؛ همه ی ما می دانیم که تاریخ معاصر کشورمان با دو حادثه ی بزرگ مواجه بود ، یکی پیروزی انقلاب اسلامی و دیگری هشت سال دفاع مقدس . به نظر شما ادبیات داستانی  در به تصویر کشیدن کدام یک از این دو حادثه موفق تر بوده است؟

لازم می دانم پیش از پاسخ به این پرسش به یک نکته ی مهم اشاره کنم و آن اینکه داستان نویسی در کشور ما ، به شکل امروزی آن حرکتی نوپاست .این سابقه در فضای ادبیات داستانی متعهد به ارزشهای انقلاب اسلامی و اصیل ایرانی از آن هم کمتر است یعنی عمر این داستان همسن و همزاد انقلاب اسلامی است. پیش از آن چنین نگاه نگارشی در ادبیات داستانی ایران نبوده است . داستان انقلاب از دل انقلاب اسلامی سر برآورده بنابراین بسیار جوان و بی تجربه است و باید به آن فرصت داده شود تا به سن بلوغ برسد ، هم در زمینه ی انقلاب و حوادث پیش و پس از آن و هم در عرصه ی دفاع مقدس  ما . اما در مقایسه ی انقلاب و دفاع مقدس ، آثار مرتبط با دفاع مقدس پر تب و تاب تر و چشمگیر تر است ، علت آن هم وجود نویسندگان جوانیست که در آن دوره پس از آتش بس ، تفنگ را به اسلحه خانه ها تحویل دادند و این بار قلم برداشتند و شروع به نوشتن کردند . ابتدا خاطرات دوران دفاع مقدس نوشته شد . سپس همان قلم ها با استفاده از تجربیات خود در میادین جنگ به داستان نویسی روی آوردند و آثارشان نیز اغلب دیده شده و مورد توجه قرار گرفت. چرا که در مورد یکی از مهمترین حوادث این سرزمین نوشته بودند.

- پس ادبیات دفاع مقدس به نسبت موفق تر عمل کرده است. به نظر شما در این حوزه نگارش در زمینه ی فضای جبهه و جنگ تأثیر گذارتر است  و یا اخلاق ، منش و شخصیت شهدا و ایثارگران؟

فضای جبهه یعنی همان مرام و مسلک رزمندگان . یعنی عقیده ، ایمان  و آرمان آنها . فضای جبهه به خاکریز و سنگر و میدان و ادوات ختم نمی شود. این است که به جنگ جهت و فضا می دهد. این انسان است که با کردار خود ، با درک خود و با هدف خود فضا خلق می کند، به جنگ ماهیت می دهد و برای همین است که در جنگ یک طرف شهید می شود و به افق اعلی می پیوندد و طرف دیگر نفله می شود و به مغاک خاک فرو می رود.

مقام معظم رهبری صاحب نظر در ادبیات

- یکی از مهمترین جایزه های ادبی ، جایزه ی شهید غنی پور است. لطفاً کمی برایمان از این شهید والامقام صحبت کنید . اصلا چه شد که این جایزه به اسم ایشان ، نام گرفت؟

شهید غنی پور جوان مؤمن و با ایمانی بود. شهید غنی پور اهل تقکر وتدبر بود. شهید غنی پور ، شهید راه اسلام و قرآن شد. ما ، یعنی دوستانش جشنواره ای ادبی را به نام او متبرک کردیم تا بدین ترتیب فضای ادبیات داستانی نیز نورانی ومتبرک شود.

- در پایان بفرمایید ، به عنوان یکی از اساتید با تجربه و متعهد  عرصه ی ادبیات کشورمان، برای نویسندگان جوانی که در ابتدای راه هستند ، چه توصیه ای دارید ؟

باید بگویم که نویسندگان جوان این امر را به شوخی نگیرند . باید در کسوت یک شهید وارد این عرصه شوند .معرکه ی دشواریست. شهید می خواهد!

زینب محسنی نیا

بخش ادبیات تبیان