نقطه سر خط ... دوباره بنویسیم

نگرانی که برای سریال های هر شبه وجود دارد، مفهومی روان شناختی- تربیتی است که گذشت زمان آن را به خوبی نشان خواهد داد. رویکرد رسانه ای در آغاز قرن بیست و یکم در اکثر کشورهای دنیا و البته ایران، به این سمت گرایش پیدا کرد که از الزامات جذب و حفظ مخاطب پخش مجموعه های تلویزیونی به صورت هر شبه باشد. نگرانی از بی حوصلگی تماشاچی در دنبال کردن هر هفته ی یک قصه، برنامه ریزان رسانه را ناگزیر و یا وادار به چنین تصمیم گیری می کند. با این وجود سریال هایی که به سنّت گذشته به صورت هفتگی پخش می شوند بیشتر در ذهن می مانند. حتی اگر بار عاطفی، فرهنگی و هنری پایین تری داشته باشند. به عنوان نمونه از سریال هایی که در سال 90 پخش می شدند و مخاطب خوبی هم داشتند "ستایش". (پخش هفتگی جمعه ها) و "شیدایی". (پخش هر شبه). شیدایی چه در متن، کارگردانی و حتی در تأثیر اخلاقی جامعه شناسی و روان شناسی اش در جایگاه بهتری نسبت به ستایش قرار داشت، اما آینده بیشتر ثابت خواهد کرد که کدام در حافظه ها خواهد ماند و این به سطح کیفی فیلم برنمی گردد این فقط به ظرفیت ها و محدودیت های ذهن مربوط می شود. سریال هر شبه در حافظه ی کوتاه مدت قرار می گیرد و به همین علت، در روند رشد و پیشرفت برنامه سازی به صورت کلی موثر نخواهد بود. برای این رشد باید به تلاش های شخصی نویسندگان و ایده پردازی های خلاقانه ی کارگردان ها دلخوش بود. شاهد این مدعا می تواند نظرسنجی باشد.

نظرسنجی که تنها به ذکر نام سریال اکتفا می کند. آن وقت می بینیم که یادآوری داستان و شخصیت ها برای مخاطب که در نظرسنجی شرکت می کند، سخت می شود.

نقطه سر خط ... سعید آقاخانی هم همین طور است. سریالی که هر قسمتش در رعایت اصول ژانری که انتخاب کرده از بسیاری از فیلم ها و تله فیلم هایی که با وجود فرصت برای تمرکز پرداختشان، قوی تر است. تله فیلم ها و فیلم هایی که ترکیب بازیگرانشان و اداهای فیلم، قرار بر خنداندن را نشان می دهد اما نتیجه ای به دست نمی آید.

در نقطه سر خط ... تلفیقی از کمدی های مختلف دیده می شود. طنز موقعیت، کمدی بزن بکوب و در برخی جاها هجو. هجو به مفهوم اصیل ادبی و نمایشی اش در عصر جدید و دیکتاتور بزرگ چاپلین به درستی تعریف می شود. هجو جامعه ی صنتعی و تکنولوژیک در عصر جدید و هجو چهره ی ظاهری و درونی هیتلر در دیکتاتور بزرگ.

در ظاهر برای نویسنده و کارگردان هجو از ساده ترین گونه های کمدی است مثل تکنیک جابجایی در طنز و کمدی موقعیت. چیزی شبیه مرد هزارچهره ی مهران مدیری. کارمند ساده ی اداره ی ثبت احوال به جهت شباهت های ظاهری و اسمی به جای افراد دیگر قرار می گیرد و این خود دست مایه ی مناسب و سهلی برای پدید آوردندگان فیلم است ولی در هجویه بر شرایط یا موقعیت اجتماعی کار سخت خواهد بود. مثلاً در خنده بازار بسیاری از قسمت ها، هجو برنامه های تلویزیونی است که در بسیاری موارد از هجو برنامه به هجو افراد تبدیل می شود و نتیجه ای که در تأثیر اجتماعی آن دیده می شود نوعی مسخرگی است و نگاه انتقادی به لایه های درونی، مغفول می ماند. هجو به گونه ای که در خنده بازار دیده می شود ،این که نمونه هایی را شبیه عادل فردوسی پور و مسعود فراستی و جیرانی و شهیدی فر و ... بسازی و با تقلید صداها و افعال در پی خنداندن تماشاچی باشی کار سختی نیست. اما مفهوم اصیل هجو، تنها به امور ظاهری برنمی گردد. در نقطه سرخط هجو شرایط حاکم بر یک کارمند درستکار به خوبی نشان داده می شود.

شخصیت پردازی ها در بسیاری موارد وابسته به تیپ سازی هنرپیشه ها نیست.

شخصیت پردازی در متن، پیش بینی شده و تعریف هر کدام از اشخاص بازی با آن چه در زندگی واقعی می بینیم مطابقت دارد. در نقطه سرخط ... آقاخانی بسیاری از کلیشه های رایج در طنز مجموعه های تلویزیونی را اصلاح کرده است. حمید لولایی در نقش صمد قیصری، دیگر رگه های خشایار مستوفی را ندارد. شاید نوع ویژه ی گریم لولایی در این مجموعه به شناختش از شخصیت صمد قیصری کمک کرده است.

مریم سعادت در نقش گندم، یادآور زن های جیغ جیغوی سریال های طنز نیست. نقشی که از همه بیشتر در سریال های مشابه، در بازی امیر جلالی دیده می شد، در نقطه سرخط ... کانون خانواده از هم گسیخته با واکنش های عصبی نیست.

با وجود بحران هایی که برای خانواده پیش می آید با وجود این که مشکلات مالی صمد قیصری را متمایل به ازدواج مجدد صوری برای رفع مشکلات می کند ولی از طرف نویسنده و کارگردان بسیار سعی شده که این اتفاق به صورت یک امر ناگزیر نشان داده شود.

یکی از اصلاحات آقاخانی در بازی علی صادقی در نقش فریبرز است. کنش ها و واکنش های علی صادقی بر اساس آن چیزی است که در شخصیت فریبرز پیش بینی شده و از فضای جنجال ها یا شوخی های معمولی که بیشتر به شخصیت واقعی علی صادقی مربوط است، خلاصه نمی شود.

نقطه سرخط ... در زمانی از تلویزیون پخش می شود که همه منتظر برنامه ها و سریال های نوروزی اند. نقطه سرخط ... با استانداردهایی که در مجموعه سازی تلویزیونی دارد، سلیقه ی مخاطب را طوری بالا می برد که این نگرانی را به وجود می آورد که اگر سریال های نوروزی در همین سطح و یا کم تر باشند، باعث عدم رضایت شوند. با وجود پخش نقطه سرخط در آستانه ی نوروز باید قاعدتاً در انتظار سریال های طنز نوروزی  باشیم که سطح کیفی مناسبی داشته باشند.