تمام آنچه می‌خواهید درباره خالق شازده کوچولو بدانید
رازهای سنت اگزوپری
چرا سنت ـ اکس هرگز نسخه فرانسوی «شازده کوچولو» را ندید؟ گوسفند مشهور داستان از چه کسی الهام گرفته شده است؟ چرا اورسن ولز از اقتباس سینمایی داستان صرف نظر کرد؟ در حالی که جشن‌های سال نو میلادی با پخش نخستین مجموعه از انیمیشن شازده کوچولو از تلویزیون فرانسه آغاز شده است، اکسپرس در مطلبی به 10 راز خلبان و کتاب جهانی او «شازده کوچولو» پرداخته است.
چرا «شازده کوچولو» پیش از اینکه در پاریس منتشر شود در نیویورک به دست چاپ سپرده شد؟
آنتوان دو سنت اگزوپری در دسامبر 1940 در ایالات متحده از هواپیمای خود پیاده شد. در تابستان 1942 در هنگام صرف ناهار در کافه آرنولد، کافه معروف نیویورک توجه ناشر آثارش اوژن رینال و همسرش الیزابت به شخصیت کوچکی جلب شد که رمان‌نویس بر روی دستمال سفره خود سرسری کشیده بود.
آنها به او پیشنهاد کردند که از این چهره به عنوان شخصیت اصلی کتابی برای کودکان استفاده کند. سنت ـ اکس به این کار مشغول شد و در پایان سال کتاب «شازده کوچولو» خلق شد. این داستان در آوریل 1943 در انتشارات رینال و هیچکاک و در دو روایت، یکی به زبان انگلیسی و دیگری به زبان فرانسه منتشر شد. نسخه فرانسوی آن را انتشارات گالیمارد در سال 1946 منتشر کرد و این در حالی بود که نویسنده اثر که در سال 1944 در اوج آسمان ناپدید شد هرگز چاپ کتاب خود را در فرانسه ندید.
چرا سنت اگزوپری خود تصویرگر این کتاب بوده است؟
امروز نقاشی‌های آبرنگ سنت ـ اکس جزئی از حافظه جمعی ناخودآگاه ما شده‌اند. با این حال در اصل دوست قدیمی‌اش برنار لاموت که پیش از این کتاب «خلبان جنگ» را تصویرگری کرده بود برای تصویرگری «شازده کوچولو» هم انتخاب شده بود. لاموت شخصیت بوالهوسی که به نیویورک پناهنده شده بود طرح‌هایی را کشید که ویژگی مشترکی داشتند: واقع گرایی. در واقع اطرافیان سنت اگزوپری اعتقاد داشتند این طرح‌ها برای داستانی چنین ساده بیش از حد واقع‌گرا (رئالیستی) هستند. «چرا خودت تصاویر آن را نمی‌کشی؟» این پیشنهادی بود که روزی سیلویا رینهارت مطرح کرد اما باز هم باید منتظر ماند تا سر و کله پل ـ امیل ویکتور یکی از دوستانش پیدا شود و با اصرارهایش خلبان را به کشیدن نقاشی‌های آبرنگ مشهور وادار کند.
چرا داستان به لئون ورث تقدیم شده است؟
« به لئون ورث وقتی پسر کوچکی بود»: داستان این اهدا نامه عجیب در آغاز «شازده کوچولو» قصه جالبی دارد. ورث نویسنده‌ای مخالف نظامی‌گری که گرایش‌های چپ داشت به خاطر کتابش که «33 روز» نام دارد مشهور است. اوایل سال‌های 1930 ورث دوستی خود را با سنت ـ اکس آغاز کرد اما از 1940 او مجبور شد به خاطر اصلیت یهودی‌اش به صورت مخفیانه زندگی کند. در کل دوران جنگ، اگزوپری نگران جان دوستش بود. در نتیجه در لحظه‌ای که به فکر کسی بود تا «شازده کوچولو» را به او تقدیم کند، پس از اینکه مدت‌ها به همسر تند مزاجش فکر کرد سرانجام لئون ورث را برگزید. طنز روزگار اما اینجاست: ورث پس از جنگ زنده ماند اما سنت ـ اکس نه...
کلیدهای «شازده کوچولو» چه هستند؟
این داستان فرا زمانی در خرد سیاره بی612 می‌گذرد. با این حال داستان سنت ـ اکس پر است از اشاره‌هایی به زندگی نویسنده. روباه یادآور روباهی صحرایی است که رمان‌نویس در منطقه کاپ جوبی در صحرای ساهارا رام کرده بود؛ گوسفند مشهور داستان از سگ پشمالوی سیلویا رینهارت الهام گرفته شده است؛ مرد تاجر بی‌شک بسیار مدیون شخصیت پی یر لاتکوئر، مرد صاحب‌قدرت صنعت هوایی است که سنت ـ اکس در ابتدا برای او کار می‌کرد؛ سرانجام پس از بحث‌های طولانی امروز به این فکر می‌کنیم که گل سرخ دقیقا کونسوئلو، همسر تند مزاج او را ترسیم می‌کند. به علاوه این گل سرخ سرفه می‌کند، دقیقا مثل کونسوئلو که مبتلا به آسم بود...
چرا اورسن ولز و والت دیزنی برای اقتباس سینمایی «شازده کوچولو» به توافق نرسیدند؟
هنوز زمان زیادی نمی‌گذشت که اورسن ولز در سال 1943 خواندن کتاب آنتوان دو سنت اگزوپری را تمام کرده بود که از کارگزار خود درخواست کرد نسبت به خرید حقوق کتاب اقدام کند. او شروع به نوشتن فیلمنامه‌ای کرد که در آن خودش نقش خلبان را برعهده داشت. برای نشان دادن سفرهای بین خرد سیاره‌ها او به تصاویری انیمیشنی فکر کرد و به همین منظور با والت دیزنی، امپراتوری بی‌چون و چرای این ژانر تماس گرفت. قرار شد حرف‌ها با صرف ناهاری در استودیوهای خالق میکی ماوس زده شود. و همینجا بود که همه چیز از مسیر خود خارج شد. ولز با هیجان فراوان از پروژه خود حرف زد اما دیزنی خونسرد باقی ماند و حتی قبل از پایان گردهمایی به چاک زد: « اینجا جایی برای دو نابغه وجود ندارد!» پایان پروژه.
جیمز دین خود را شازده کوچولو می‌دانست؟
وقتی آقای بازیگر که هنوز شناخته نشده بود تصمیم گرفت به سراغ سینما برود و با موسیقیدان نیویورکی الک وایلدر تماس گرفت، تلفنی به او گفت: « سلام آقای وایلدر، من شازده کوچولو هستم...» در واقع او با خواندن داستان سنت ـ اکس تحت تاثیر قرار گرفته بود و با پسرک مو طلایی حساس که از ناکجا آباد آمده هم‌ذات پنداری کرده بود. او حتی قصد داشت این داستان را به فیلم هم درآورد اما سرنوشت خواب دیگری در سر داشت.
می‌توان از «شازده کوچولو» بد هم گفت؟
بله، حتی اگر این کتاب اثری باشد که ده‌ها هزار میلیون نسخه از آن در سرتاسر دنیا به فروش رفته است و معمولا در راس کتاب‌های مورد علاقه فرانسوی‌ها قرار می‌گیرد. از بین چند منتقدی که شهامت این را داشته‌اند که با شاخ غول در بیفتند،بی‌شک باید از ژان ـ فرانسوا ریول نام برد که در این کتاب «عقب مانده‌ای را دیده است که در اطاقک خلبان ژست فرزانگی به خود گرفته است.»
چرا مجله Elle «بخش‌های زیبایی» از «شازده کوچولو» را منتشر کرد؟
این مجله زنانه که تازه انتشار خود را آغاز کرده بود در شماره دوم خود در نوامبر 1945، چکیده‌هایی از کتاب سنت ـ اکس را به شیوه داستانی مخصوص کریسمس به خوانندگان خود تقدیم می‌کند. حقیقت این است که هلن لازارف، مدیر مسئول مجله و همسر روزنامه‌نگار مشهور پی‌یر لازارف در زمان ورود سنت ـ اکس به نیویورک میزبان او بوده است. قطعا او این کتاب را به محض انتشارش در سال 1943 خوانده است.
در چه شرایطی ژرار فیلیپ نسخه صوتی کتاب را ضبط کرد؟
در سال 1954، به مناسبت دهمین سالگرد مرگ سنت اگزوپری، او به تنظیم این کتاب پرداخت. این سی دی را که کمپانی فستیوال منتشر کرده است در واقع فقط برگزیده‌ای 34 دقیقه‌ای از متن است که چیزی حدود یک سوم داستان را شامل می‌شود.در این سی دی ژوژ پوژولی که حدودا 14ساله است به جای شازده کوچولو حرف می‌زند. او بعدها با نقش خود در «بازی‌های ممنوعه» میشل رو و پی‌یر لارکی مشهور شد.
ابوالفضل الله‌دادی
تهیه و تنظیم: مهسا رضایی- ادبیات تبیان
