تبیان، دستیار زندگی
دشت لوت محدوده ای است بین استان های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان دشت لوت بین دو گسل نهبندان در شرق و نای بند در غرب قرار دارد. حد شمالی آن در حد مدار 32 درجه و حد جنوبی در حد مدار 28 درجه است. طول آن از شمال به جنوب حدود 900 کیلومتر و غرب به شر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کویر لوت

به بهانه ثبت جهانی آن

دشت لوت محدوده ای است بین استان های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان دشت لوت بین دو گسل نهبندان در شرق و نای بند در غرب قرار دارد. حد شمالی آن در حد مدار 32 درجه و حد جنوبی در حد مدار 28 درجه است. طول آن از شمال به جنوب حدود 900 کیلومتر و غرب به شرق حدود 300 کیلومتر است دشت لوت جایگاه رخداد زمین لرزه های بزرگ و مهمی بوده است

به کوشش محسن سعادتی- بخش گردشگری تبیان
دشت لوت

واژه کویرلوت

اصطلاحات جغرافیایی که تاکنون به این خطه پهناور نسبت داده شده است عبارتند از: چاله لوت (چاله لوت در کتاب ژئومرفولوژی کاربردی بیابان (فرسایش بیابانی) دکتر حسن احمدی معادل پلایا Playa یک واژه اسپانیائی است گرفته شده و به معنی حوضه مرکزی و یا به عنوان چاله داخلی مورد استفاده دارد)، دشت لوت، کویر لوت، بیابان لوت و .... ولی واژه «دشت لوت» در برگیرنده تمامی واژه های دیگر است.

موقعیت و شاخص های کلی دشت لوت

دشت لوت محدوده ای است بین استان های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان دشت لوت بین دو گسل نهبندان در شرق و نای بند در غرب قرار دارد. حد شمالی آن در حد مدار 32 درجه و حد جنوبی در حد مدار 28 درجه است. طول آن از شمال به جنوب حدود 900 کیلومتر و غرب به شرق حدود 300 کیلومتر  است دشت لوت جایگاه رخداد زمین لرزه های بزرگ و مهمی بوده است.
پای کوه های مشرف به کویر بزرگ لوت آثاری از سکونت انسان از هزاره چهارم پیش ز میلاد مسیح مشاهده شده است. بزرگترین ناحیه جمعیتی دشت لوت «شهداد» که در گذشته های دور به آن خبیص می گفتند. دره سیرچ و ناحیه مسکونی آن به همین نام یکی از زیباترین چشم اندازهای سر سبز حاشیه این دشت اسرار آمیز است.

دشت لوت

اشکال شگفت انگیز دشت لوت در واحدهای جغرافیایی آن

مرتفع ترین هرمهای ماسه ای دنیا در لوت است. مرتفع ترین هرم های شناخته شده دنیا حداکثر 300 متر ارتفاع دارند (لیبی) اما در لوت ارتفاع برخی هرم ها گاه به 480 متر هم می رسد. 40 مخروط آتشفشان کواترنر در سطح دشت لوت وجود دارد. پهنه های وسیع ماسه و ریگ با طیف رنگی قهوه ای روشن تا خاکستری و سیاه نظیر «گدار باروت» که چون خاک آن سیاه و شبیه باروت است به این نام خوانده می شود

دشت لوت به سه واحد جغرافیایی تقسیم شده است:

یک  -لوت شمالی :

از عناصر ریگ، شن و ماسه تشکیل شده است و حد جنوبی آن را بریدگیهای نا منظم مشرف به چاله «رود شور بیرجند» تشکیل می دهد. ناهمواری های ماسه ای به شکل سفره های ماسه ای در آن وجود دارد.

دشت لوت

دو   -لوت مرکزی

شگفت انگیز ترین قسمت دشت لوت است. در قسمتهای شرقی لوت مرکزی تپه ها و توده های عظیم و بهم پیوسته ماسه ای قرار گرفته و سطح قابل توجهی از لوت را به عرض متوسط 52 کیلومتر وطول متوسط 162 کیلومتر در لوت پوشانده است. بخشی از ناهمواری های لوت مرکزی دارای پوشش گیاهی بوده و بخش غربی آن فاقد پوشش گیاهی است.
از نظر زمین ریخت شناسی لوت مرکزی به سه منطقه اصلی (از غرب به شرق) تقسیم شده است.

الف  -دشت سر Pediment

به عرض 5 تا 10 کیلومتر به صورت نواری سطح آن را ماسه و لای(silt)و نمک پوشانده است(جنوب شهداد)

دشت لوت

ب- کلوت ها

کلوت ها(کلوت اصطلاح محلی است) به خندق های بسیار عظیم که حاصل فرسایش آبی و بادی است به عنوان پدیده ای بی نظیر در دنیا شناخته شده است.
«رود شور» در مرطوب کردن دیواره این کلوت ها اثر کافی داشته و فرسایش های آنها را تسهیل کرده است.
منطقه کلوت های در 43 کیلومتری شهداد (24 کیلومتری ده سیف) قرار دارد و در مساحتی به عرض متوسط 80 کیلومتر و طول متوسط 145 کیلومتر را تشکیل داده اند.
مهمترین بادی که دیواره های کلوت ها را فرسایش می دهد بادهای 120 روزه سیستان است.
در فاصله کلوت ها زمین پوشیده از ماسه بادی است و در نقاطی که ماسه بادی نیست زمین از نوع رس لائی و رس است.

دشت لوت

ج- تپه های ماسه ای

در شرق لوت مرکزی منطقه ای به عرض 50 کیلومتر و طول 100 کیلومتر متر را تشکیل می دهند. ارتفاع این تپه های ماسه ای تا 500 متر هم می رسد.
لوت جنوبی (لوت زنگی): غنی ترین قسمت چاله لوت از نظر پوشش گیاهی است.

دشت لوت

نبکا پدیده شگفت انگیز دشت لوت

در حدود 20کیلومتری شهداد ،درختان و درختچه های گز در گلدان های بیابانی لوت جای گرفته اند که به آن نبکا گفته می شود یا تل های گیاهی.
نبکاها عموماٌ در سطح همواری که میزان ماسه آن متوسط و سطح آب زیر زمین بالا بوده و یا رطوبت موجود کافی برای حیات پوشش گیاهی باشد ظاهر می شوند. عناصر تشکیل دهنده نبکا شامل ماسه   لای، رس و سلت است.

دشت لوت



منابع: تابناک، تیشینه، باشگاه خبرنگاران جوان.