آنچه درباره بارگاه امام رضا(ع) نمی‌دانید
تابستان که می‌آید، مسافرت‌ها اوج می‌گیرد و مشهد مقدس که هیچگاه خالی از زائر نیست، پذیرای مسافران بی‌شمار می‌شود. مشهد دیدنی‌های زیادی دارد و پیشنهاد می‌شود که مسافران همراه با زیارت امام رضا (ع) از دیدنی‌های مشهد غفلت نکنند.
مشهد مقدس، مقصدی است که فصل تعطیل ندارد و در تمام طول سال پذیرای مسافران است؛ پاییز و زمستان باغداران و کشاورزان بسیاری به زیارت می‌روند و تابستان آنها که منتظر تعطیلی مدرسه و دانشگاه بوده‌اند راهی مشهد می‌شوند. آنچنان این نام برای مسافران آشناست که شاید ابتدا به نظر برسد نیازی به معرفی ندارد. اما شهر مشهد و پیرامون آن دارای جاذبه‌های متعددی است که بسیاری از گردشگران سراغی از آنها نمی‌گیرند.
مشهد، از نظر وسعت و جمعیت دومین شهر ایران است که همواره در سایه آرامگاه امام هشتم (ع) بر خود بالیده است. به طور قطع نخستین مکانی که مسافر را به خود می‌خواند نیز آرامگاه امام رضا (ع) است ولی نمی‌توان از تماشای شهری که دارای تعداد متعددی زیارتگاه، گردشگاه، موزه و مرکز خرید است، صرف نظر کرد.
هنگامی که سخن از مشهد و حرم امام رضا (ع) می‌شود، در وهله نخست منظور زیارت و رفتن به صحن اصلی است. آنچه نخست جلب نظر می‌کند، ضریح است که پس از ضریح‌هایی که در دوره‌های صفوی، افشار، قاجار و پهلوی نصب شد، پنجمین ضریح است. ساخت این ضریح با طراحی استاد فرشچیان و اجرای استاد خدادزاده، 7 سال طول کشید و در نهایت عید قربان سال 1379 نصب شد.
پس از کاشیکاری‌ها و پایین‌تر از آینه‌کاری‌هایی که در دوره ناصرالدین شاه روی گچبری‌های دوره صفوی و تذهیب‌های دوره افشار صورت گرفته، کتیبه‌ای از آینه روی زمینه‌ای زردرنگ حرم را زینت بخشیده است. این کتیبه سوره جمعه است که به خط علیرضا عباسی، خوش‌نویس دوره صفوی نگاشته شده است. خط این خوش‌نویس را بر کتیبه نواری شکلی که به دور گنبد طلا کشیده شده نیز می‌توان دید.
حال که بیرون از حرم هستید، ایوان طلا را ببینید که در سمت شمالی بارگاه و در صحن عتیق یا انقلاب قرار دارد. این ایوان که ایوان جنوبی صحن انقلاب محسوب می‌شود به دستور امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا بنا شد و در دوره‌های بعد گسترش یافت و به دستور نادرشاه افشار طلاکاری شد. بر بالای ایوان شرقی این صحن، نقاره‌خانه قرار دارد و ایوان غربی نیز به ایوان ساعت معروف است که می‌توان خط ثلث علیرضا عباسی را بر کتیبه زیر طاق آن مشاهده کرد. لازم به ذکر است در طول سال، به غیر از دو ماه محرم و صفر و ایام سوگواری، شبانه‌روز دو بار نوبت‌چیان رسمی آستان قدس نقاره می‌زنند. زمان نقاره‌نوازی دقایقی پیش از طلوع و غروب آفتاب است.
در بارگاه امام رضا (ع) بزرگانی دفن هستند که از آن میان، مقبره شیخ حر عاملی، آرامگاه مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی، معروف به نخودکی و مقبره شیخ مجتبی قزوینی در صحن انقلاب است.
پس از نوشیدن آبی از سقاخانه نادری در صحن انقلاب نوبت به دیدن صحن آزادی می‌رسد که در شرق حرم قرار دارد. ایوان غربی این صحن ایوان طلا است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار به طلا آراسته شد. در کتیبه طلای ایوان قصیده‌ای از منشآت سرخوش به خط نستعلیق برجسته حک شده است.
در برج بالای ایوان جنوبی صحن آزادی ساعت بزرگ و کهنی نصب شده که اولین و قدیمی‌ترین ساعت آستانه مقدسه است. این ساعتِ ساخت منچستر انگلستان را امین‌الملک، صدر اعظم ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار تقدیم آستانه کرد. دیگر ایوان‌های این صحن نیز تزیینات زیبایی شامل کاشیکاری و کتیبه دارند.
در غرب حرم، صحن جمهوری اسلامی قرار دارد که سال 1368 گشایش یافته است. این صحن با دو مناره طلا، ایوان طلا و پنجره‌ای برای دیدن ضریح و نیز سقاخانه‌ای در وسط، بسیار شبیه صحن عتیق یا انقلاب است.
در جنوب حرم، صحن قدس که کوچک‌ترین صحن آستانه و نخستین صحنی است که پس از انقلاب بنا شده است. آنچه در این صحن که در پس ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد واقع شده، فضایی متفاوت بخشیده، سقاخانه بزرگی است که به شکل قبه‌الصخره ساخته شده است.
صحن بعدی جنوبی، صحن جامع رضوی است که با شش مناره رفیع متمایز می‌شود و در آن میان، ضلع گلدسته‌های ضلع قبله آن رفیع‌تر‌اند.
اما پیش از این دو صحن، مسجد تاریخی گوهرشاد واقع است. مسجد گوهرشاد به دستور بانو گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری ساخته شده و نمونه برجسته هنر ایرانی به شمار می‌رود که تمام خصوصیات و ویژگی‌‌های معماری سنتی در آن به‌کار رفته است.
بعد از صحن‌ها از آنجا که ممکن است از بست‌های طبرسی، شیخ طوسی، شیخ بهایی یا شیخ حر عاملی عبور کنید، بهتر است بدانید بست‌ها مربوط به زمانی می‌شود که دادخواهان هنگامی که پناه قانونی نمی‌یافتند به این مکان‌ها می‌آمدند تا در امان باشند.
یکی از بخش‌های دیدنی بارگاه امام رضا (ع) موزه آستان قدس رضوی است که در همان مجموعه واقع است. این موزه گنجینه‌های متفاوتی مانند قرآن و کتب خطی؛ فرش؛ هدایای مقام معظم رهبری؛ سکه و مدال؛ تمبر و اسکناس؛ ساعت و ابزار نجومی را شامل می‌شود. فقط به خاطر داشته باشید که موزه فرش و قرآن تا ظهر باز هستند اما موزه مرکزی تا عصر قابل بازدید است.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از: خبرگزاری میراث فرهنگی
