فیروزه ، سنگ متولدین آذر
تاریخچه كشف معادن فیروزه(TURQUOISE) در ایران به حدود هفت‌هزار سال پیش می رسد. اصولاً در قدیم از سنگ‌هایی كه یافت می شد به عنوان طلسم و بیشتر در مراسم مذهبی استفاده می كردند. در عهد باستان، دو سنگ فیروزه و لاجورد بسیار قیمتی و مهم به شمار می رفتند؛ چنان كه هنگام تقسیم غنایم نسبت به طلا در اولویت قرار می گرفتند؛ و همواره جزو ذخایر با ارزش و مهم پادشاهان بوده‌اند.
فیروزهِ ایران كه معادن اصلی آن در شمال شرقی كشور واقع شده، بهترین و زیباترین نوع این سنگ در دنیا قلمداد می شود و هر نوع فیروزهِ مرغوب را فیروزهِ ایران(PERSIAN TURQUOISE) می گویند. اصولاً فیروزه را در دنیا به نام ایران می شناسند و در نمایشگاه‌های جواهر نیز، این سنگ را سمبل كشور ما می دانند.
فیروزه به صورت توده‌های فشرده و یا قلوه سنگ از معادن استخراج می شود و مهمترین معادن آن در افغانستان، شرق استرالیا، ایالات متحد آمریكا، مصر، آمریكای جنوبی، بعضی مناطق آسیای مركزی و حتی چین یافت می‌شود.
در معدن فیروزه مصر كه از سالیان بسیار دور مورد استفاده بوده، رگه‌های سیاهرنگی در فیروزه‌ها وجود دارد كه اصطلاحاً به این سنگ‌ها فیروزه شجری گفته می شود؛ و به علت استخراج بیش از حد در گذشته، امروزه سنگ‌های استخراج شده از این معدن از نظر رنگ و صافی كیفیت پایین تری دارند. به همین علت با تزریق روغن، پارافین یا مواد پلاستیكی آن‌ها را اصلاح و وارد بازار می كنند.
رنگ خالص آبی در فیروزه بسیار كمیاب، و به همین دلیل نوع صاف و صیقلی آن بسیار با ارزش و گران است. اشاره می‌شود، نگین‌های شبه فیروزه در بازار بسیار زیادند؛ بنابراین هنگام خرید باید دقت فراوان داشت.
این كانی كه به رنگ آبی - از روشن تا تیره - است، در اثر حرارت تغییر رنگ می‌دهد و به رنگ سبز مات درمی‌آید. نگین فیروزه در نتیجهِ تابش نور خورشید تبخیر می‌شود و تغییر رنگ می دهد. رنگ فیروزه در تماس با مواد شیمیایی و حتی آرایشی نیز تغییر می كند و جلای آن از بین می رود. بنابراین توصیه می شود هنگام استفاده از مواد آرایشی و یا استحمام و شست‌وشو، جواهرات دارای فیروزه در معرض این مواد قرار نگیرند.
در بازار ایران دو نوع فیروزه پرطرفدار است؛فیروزه نیشابور كه بهترین نوع و گران‌ترین است؛ وفیروزه دامغان كه كیفیت پایین‌تری دارد.یكی از معروف ترین معادن فیروزه در دنیا درخراسان قرار گرفته و به همین علت، این استان، به خصوص شهر مشهد، مركز تراش و معاملات عمده فیروزه در جهان است؛ به طوری كه مقدار زیادی فیروزه استخراجی از معادن دیگر كشورها را در مشهد تراش می دهند و از آن جا به دیگر بازارهای جهانی وارد می كنند.فیروزه‌هایی كه در مشهد تراش داده می شوند به نام فیروزه خراسانی مشهورند.
رنگ فیروزه در تماس با مواد شیمیایی و حتی آرایشی نیز تغییر می‌كند و جلای آن از بین می رود. بنابراین توصیه می‌شود هنگام استفاده از مواد آرایشی و یا استحمام و شست‌وشو، جواهرات دارای فیروزه در معرض این مواد قرار نگیرند.
گفتنی است، یكی از دیدنی ترین مراكز فیروزهِ دنیا آستان قدس رضوی است و در مكان‌های مختلف آن فیروزه‌های نادر به چشم می خورد.
در موزه جواهرات ملی ایران در بانك مركزی، انواع جواهرات ساخته شده از فیروزه با قدمت‌های متفاوت و در اندازه‌های نادر وجود دارد كه در دنیا كم نظیر است.
در فرهنگ دینی ما در احادیث و روایات مختلف، داشتن انگشتری با نگین فیروزه به خصوص برای آقایان توصیه شده است. این سنگ به دلیل رنگ و درخشش آن شادی آور است و خواص بسیار دارد. به همین دلیل استفاده از آن بین عموم مردم رواج دارد.
جالب است بدانید در گذشته اعتقاد بر این بود كه هر كه با خود فیروزه داشته باشد بر دیگران پیروز خواهد شد؛ بر این اساس‌نام اصلی این سنگ پیروزه بوده و بعدها به فیروزه تبدیل شده است.
محمد کشتی آرای/ کارشناس جواهر
لینک ها
سنگ متولدین فروردین ، اردیبهشت ، خرداد ، تیر ، مرداد ، شهریور ، مهر ، آبان ، آذر ، دی ، بهمن اسفند
