پلی برای عبور

نامه اى براى همه ى زمان ها ، برای همه جوان ها (6)

سفارشاتی كه در سلسله مقالات قبل مورد بررسی قرار گرفت به صورت زیر است  :

"روح جستجوگری "، "عمل به واجبات "  ، "مرور زندگی گذشتگان"  ، " چنگ زدن به ریسمان الهى"  ، "اهمیت پند و موعظه"  ، " سفارش به زهد "  ، " یقین قلبی "  ، " یاد مرگ "   ، "چگونگى روابط اجتماعى و عملكرد صحیح و مناسب در قبال جامعه "  ،" پرهیز از سخن نادانسته " ، "امر به معروف و دستور به رفتار نیك و مورد قبول دین و جامعه" و بعد ازآن بحث " سرزنش سرزنش كنندگان " .

حال در این مقاله به بحث عمیق و تاثیرگذار " گذر از دنیا و سفر به آخرت " كه بارها توسط امام علی (ع) عنوان شده است ، می پردازیم . در این نامه ی گهرباركه خطابى به همه ى جوانان عالم در همه ى حال و آینده ى تاریخ است، این تأكید بارها و به مناسبت هاى مختلف، تكرار مى شود.

در مقاله ی بعد زندگی دنیاخواهانی كه مغرور و فریفته ى دنیا شده اند را مورد بررسی قرار خواهیم داد .

امام علی (ع) بر این حقیقت پافشارى مى نماید كه :

عاشق در مسیر عشق ، جز به خانه ى معشوق نمى اندیشد .هرگز حاضر نیست آن خانه و لحظه ى وصل را با آذین هاى راستین و دروغین كوچه هاى سر راه معاوضه نماید. راه برایش فقط ارزش گذشتن و رسیدن را دارد و به همین اندازه به آن بها مى دهد.اگر ضرورت دارد مسیر را هموار كند ، مى كند اما به عزم گذشتن، نه ماندن.اگر لازم است در مسیر، نفسى تازه كند، تأملى مى كند ، اما به نیت نیرو گرفتن و راه افتادن.اگر تشنه شده است آبى مى نوشد اما به قصد شاداب شدن و توان راه یافتن و... هرگز جز به دیدار و جز به رسیدن نمى اندیشد.

امام علی (ع) عاشقى است كه خود ، چون افق منزلگاه دوست را در مى یابد، فریاد بر مى دارد: به خداى كعبه رستگار شدم، هر چند خون سر و خون جگرش در هم آمیخته و در سنگلاخ مسیر پرفراز و نشیب محبوب و معبود، زخم ها برداشته است.

امام علی (ع) پس از تجربه اى سخت اما موفق، حاصل دست آوردهایش را با كمال اخلاص و دلسوزانه به جوانان هدیه مى كند:

پسركم ! تو را از حال دنیا و زوال دنیا و تحولات دنیا و نیز از آخرت و آنچه براى اهلش آماده كرده اند ، آگاه كردم و براى هر كدام مثال ها آوردم تا تو عبرت بگیرى و چونانكه باید، ره بپویى .

و اكنون مثالى دیگر :

تشبیه و مثال امام علی (ع) بسیار عجیب است.امام علی (ع) حال دنیا و آخرت و مسافران این مسیر را چنین بیان مى كند:

حال مردمى كه در این دنیا هستند، حال افرادى است كه در خانه اى بدون قوت و غذا و در سرزمینى بى آب و علف زندگى مى كنند اما همه ى دلخوشی شان این است كه پس از این سختى ها به خانه اى امن و آرام و به سرزمینى آباد و حاصل خیز خواهند رسید، سرزمینى كه جز آسایش در آن نیست، سرزمینى كه آرامش كامل در آن، انتظارشان را مى كشد.

چون چنین مى اندیشند و دنیا را اینگونه مى بینند و آخرت را آنگونه مى شناسند، پس سختى راه را تحمل مى كنند و جدایى دوستان را مى پذیرند، خشونت سفر و نامناسب بودن پذیرایى و...  را خوشایند مى دارند(2)

چرا كه مى دانند به كجا مى روند ، چرا كه آگاهانه قدم در راه گذارده اند، چرا كه با حال خود و زندگى پیرامونشان به خوبى آشنا هستند و انتهاى مسیر را نیز به كمال مى شناسند.

راه سخت است، باشد! پایان راه شادى آفرین است.سفر خشن است، باشد! پایان سفر حیات بخش است.دوستان همراه ما، ما را ترك مى كنند، جلو یا عقب مى افتند، چه اشكالى دارد! در نهایت مسیر و در هنگام خوشى یكدیگر را ملاقات خواهیم كرد.باید فقط به رفتن اندیشید و به رسیدن، دل خوش كرد.جاى ما آنجاست.

مقاومت در اعماق

مردان آسمانى زمین، فقط در این اندیشه اند كه به جایگاه گسترده و وسیع و پناهگاه امن و قرار خود برسند و در این مسیر هرگز احساس رنج و درد نمى كنند(3) .

در مسیر كه هستند مشكلات زیاد دارند ، سختى زیاد مى كشند ، زخم و سنگ و دشنام زیاد مى بینند ، اما گویا رویین تن اند.گویا هیچ زحمتى بر آنان كارگر نیست و هیچ سنگى آنان را از پاى نمى اندازد.هیچ دردى حس نمى كنند چرا كه شوق رسیدن، محیط پیرامو نشان را از یادشان برده، حس نمى كنند در اطرافشان چه مى گذرد ، فقط به وصال مى اندیشند و به جمال معشوق مى نگرند.

زمینى ها، كسانى كه مسیر را هدف خود قرار داده اند نه سرمنزل را، كسانى كه درگوشه و كنار راه پناه گرفته اند، اینان وقتى این رهروان را مى بینند، گمان مى كنند در رنج و سختى هستند، در حال شكنجه و در حال زجر كشیدن هستند، در حالى كه هرگز چنین نیست.

حال اینها حال دیگرى است.این سختى ها برایشان سخت نیست كه شاید شیرین و دوست داشتنى است.

ما وقتى مردان خدا را مى بینیم كه در فقر و درویشى زندگى مى كنند، گمان مى كنیم كه سختى مى كشند در حالى كه آنها خود چنین احساسى ندارند.فقر بد است، نداشتن سخت است، ولى سخت تر از آن ،حالت انسانی است كه همیشه احساس نادارى و كمبود مى كند.این سخت است.همیشه مى خواهند كه داشته باشند.همیشه در حسرت دیگران هستند.این سخت است.خودشان از امكانات خوبى بهره مندند و زندگى مرفهى دارند اما چشمشان به دنبال دیگران است كه از آنها بیشتر و بهتر دارند.این فقر است، این رنج آور است.

در مقابل افرادى هستند كه آسمانى اند، به سرمنزل مى اندیشند، و خودشان را از مسیر نجات داده اند، اینان هرگز در حسرت دیگران نیستند.اینان غنى نیستند اما مستغنى اند، افراد زیادى هستند كه این استغنا را ندارند، ثروتمندند اما همیشه خود را فقیر و نیازمند مى بینند.همیشه در حسرت برتر از خود هستند، هرگز سیرایى ندارند.

امام علی (ع) در جایى به این سیرى ناپذیرى اشاره كرده است:

دو گرسنه اند كه سیر نمى شوند گرسنه ى دانش و گرسنه ى دنیا(4) .

گرسنه ى مال هر چه مى بلعد باز احساس گرسنگى مى كند، احساس نادارى مى كند.در مقابل آسمانیانِ زمین، ندارند اما احساس غنا مى كنند، ظاهراً فقیرند ولى درباطن ثروتمند، آنها مستغنى از همه ى داشتن ها و خواستن هایند.آنها گنج بزرگ استغنا را به چنگ آورده اند. استغنا حالتى است كه در نفس و خویشتنِ خویشِ انسان هاى آسمانى به وجود مى آید.

امام علی (ع) در ادامه مى فرماید: رنجى در راه حس نمى كنند و هزینه اى را كه در این مسیر مى نمایند، از دست رفته نمى انگارند(5) .

این انسان هاى آسمانى نه تنها دست به سوى كسى دراز نمى كنند و نیازى ابراز نمى نمایند ، كه از اموال خود نیز به نیازمندان مى بخشند.اینان این بخشش ها را از دست دادن مال نمى بینند، غرامت نمى دانند.همه كمك است به رسیدن.مگر مى شود انسان هزینه اى را كه براى رسیدن مى كند ، از دست رفته بینگارد.این داشتن ها همه براى صرف در همین كار است، خرج دیگرى نداریم مال داریم كه هزینه كنیم و به سرمنزل مقصود برسیم.یعنى چه كه هزینه ى سفر را تلف شدن مال بدانیم! و امام علی (ع) این نكته را بیش از همه و پیش از همه مى داند و باور دارد و به باور ما مى نشاند.

انسان در مسیر دین هزینه هایى مى كند.آنكه سفر آخرت را هدف زندگى خود نمى داند، این هزینه ها را از دست دادن مالش مى انگارد :

- خمس بده! - یك پنجم مال را باید بى جهت و بى دلیل به دیگران بدهم؟ چرا یك پنجم ثروتى را كه با این زحمت به دست آورده و اندوخته ام، ببخشم؟!

- حج كن! - این همه سفر رفته ام تا پولى ذخیره كنم، حال بخشى از آن را براى سفرى كه نمى دانم چه فایده اى دارد، هزینه كنم؟! همه غرامت است، همه اتلاف ثروت است، همه دست اندازى به حاصل رنج ها و تلاش هاست! اما براى آن كس كه دنیا را راه رسیدن به آخرت مى شمارد، باورها به گونه اى دیگر است:

محبوب، خود، ثروتى را به من امانت داده و اكنون از این ثروت چهارپنجم را در اختیار خودم مى گذارد و به من مى بخشد و یك پنجم را براى خود طلب مى كند.و نه براى خود كه براى عاشقانى دیگر كه زاد و توشه ى مادى شان در مسیر كم آمده.این غرامت نیست، این تلف شدن نیست، این بخشش هشتاد درصد از ثروت محبوب به من است.

و نیز موارد دیگر: حج، زكات، صدقات واجب، صدقات مستحب، انفاق...، همه و همه هزینه هاى رسیدن به سرمنزل مقصود است.نه تنها این هزینه ها براى آنان سخت نیست ، كه دوست داشتنى است.هیچ چیزى براى آنان دوست داشتنى تر از آن نیست كه به منزل و قرارگاه نزدیكشان كند و از محله اى كه در آن به سر مى برند، دورشان سازد(6) .این جهان بر ایشان محله اى غیر قابل تحمل است.ماندن بر ایشان مشكل است، آرزو مى كنند كه هر چه زودتر از این دورى دهشتناك و از این فراق دردناك، رهایى یابند و به خانه ى دوست برسند و آنچه آنان را به این هدف نزدیك نماید بر ایشان هدیه اى بزرگ محسوب مى شود.

امام سجاد (ع) جمله اى دارند كه ورد اهل معرفت است و چه بزرگانى كه آن را با آه و حسرت تكرار مى كنند: خدایا آخرت مرا اصلاح كن كه آنجا خانه ى آرامشم است و آغاز رهایى ام از همنشینى افراد پست و وابسته ى به دنیا(7) .

در مقاله ی بعد "زندگی دنیاخواهانی  كه مغرور و فریفته ى دنیا شده اند" را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پی نوشت ها :

1- یا بنىّ انّى قد انبأتك عن الدنیا و حالها، و زوالها و انتقالها، و أنبأتك عن الآخرة و ما اُعدّ لأهلها فیها و ضربت لك فیهما الامثال، لتعتبر بها، و تحذوا علیها....انما مثل من خبر الدنیا كمثل قوم سفر نبا بهم منزل جدیب فأموا منزلاً خصیباً و جناباً مریعاً.

2- فاحتملوا وعثاء الطریق، و فراق الصدیق و خشونة السفر و جشوبة المطعم.

3- لیأتوا سعة دارهم و منزل قرارهم فلیس یجدون لشى ء من ذلك الما.

4- منهومان لا یشبعان: طالب علم و طالب دنیا.

5- فلیس یجدون لشى ء من ذلك الماً و لا یرون نفقة فیه مغرماً.

6- و لا شى ء احب الیهم مما قربهم من منزلهم و ادناهم من محلتهم.

7- أصلح لى آخرتى فانها دار مقرى و الیها من مجاورة اللئام مفرّى. مفاتیح الجنان، دعاى روز سه شنبه از امام سجادعلیه السلام

منبع : كتاب " با جوان تا آسمان "– نویسنده :  آیت الله مهدی هادوی تهرانی

با تلخیص وگزیده گویی

مقالات مرتبط :

نامه اى براى همیشه

كه سر مى شكند دیوارش

بمیران و زنده كن !

خانواده ی خوبی ها

خود میزان عمل باش