تبیان، دستیار زندگی
روزگاری نه چندان دور، زن را به جرم زن بودن در خانه حبس می‏كردند و شاید سخت‏گیری آنچنانی در گذشته، سهل‏انگاری این چنین در روزگار جدید را فرا روی بشر قرار داده و زنان را در انظار عمومی به حراج گذارده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نمی گذاریم به حراج برود

حجاب

تقدیم به كسانی که كوشیده‏اند از طریق فاصله انداختن میان ارزشها با روش تحقّق عینی آنها، میان حجاب با عفاف، تفكیك نموده و حجاب را غیر ضروری بخوانند و حفظ عفّت را بدون حجاب نیز ممكن می‏دانند. اینك ما این تلاش را ارزیابی می‏كنیم:

معنای لغوی: عفاف از ریشه "عفّت" است و راغب اصفهانی در مفردات(1) خود، عفّت را معنی می‏كند: عفّت، پدید آمدن حالتی برای نفس است كه به وسیله آن از فزون خواهی شهوت جلوگیری شود. پایه عفاف، خویشتن‏داری است و ردّپایی از جنسیّت یا اختصاص به جنس خاص (زن) در معنی لغوی عفاف، وجود ندارد.

معنای اصلاحی: در تفكّر اسلامی، عفاف، گونه‏ای منش است همراه با كُنِش رفتاری و گفتاری.

عفاف در قرآن: در قرآن چهار بار از ریشه عفاف، استفاده شده است:

1ـ سوره بقره ـ 273: كنش بزرگ منشانه، عفاف است.

2ـ سوره نساء ـ 6: خویشتنداری از دست یازی به اموال یتیمان  عفاف است.

3ـ سوره نور ـ 32: در این آیه خویشتن‏داری (استعفاف) را به رام كردن قوّه جنسی اطلاق فرموده است.

4ـ سوره نور ـ 60:  فروگذاردن جامه به معنای عفاف تلقی می شود.

عفاف از منظر تفكّر اسلامی، هم رویه درونی دارد كه حالتی نفسانی جهت كنترل و جهت‏دهی به شهوت (كشش و اشتیاق) است و هم رویه‏ای بیرونی كه نشانه‏هایش در رفتار و گفتار هویدا می‏شود تا حالت درون را به نمایش گذارد. در روایات اسلامی نیز "عفاف" به معنی "خویشتن‏داری" است كه در كردار و گفتار آشكار باشد.

در اسلام از نشانه‏های برجسته «عفاف» می‏توان به پوشش اسلامی (حجاب) اشاره نمود.(5) نشانه بودن «حجاب» برای «عفاف» گریزناپذیر است.

معنای اصطلاحی شهوت: غالبا به خواهش و اشتیاق جنسی انسان، شهوت گفته می‏شود و شهوترانی را در بخش كوچكی از گستره امیال نفس به كار می‏برند حال آنكه در تحلیل قرآن و روایات، «شهوت به معنی عام» در برابر «عفّت به معنی عام» قرار دارد. خواهش نفس و تلاش برای برآوردن آن میل، در برابر خویشتن‏داری در طاعت خواهشهای نفسانی است. شهید مطهری در "تعلیم و تربیت در اسلام" می‏گویند: «عفاف یعنی آن حالت نفسانی یعنی رام بودن قوّه شهوانی تحت حكومت عقل و ایمان. عفاف و پاكدامنی یعنی تحت تأثیر قوّه شهوانی نبودن، این معنی عفاف است.»

ویژگی‏های مفهوم عفاف:

1ـ خصلتی انسانی است. 2ـ حالتی درونی است. 3ـ نشانه‏های بیرونی دارد. 4ـ در رفتار و گفتار بروز می‏كند. 5 ـ با رفتار و نشانه‏های متناقض، سازگار نیست. 6ـ نه از موضع ناتوانی بل از بلندای عزّت و اقتدار، صورت می‏بندد. حفظ عفاف بدون رعایت نشانه‏های آن ممكن نیست. عفّت نمی‏تواند یك امر صرفا درونی باشد و هیچ علامت بیرونی نداشته باشد. و یكی از نشانه‏های عفاف، پوشش است. عفاف بدون رعایت پوش ش، قابل تصوّر نیست. نمی‏توان به زن یا مردی، «عفیف» گفت در حالی كه عریان یا نیمه عریان در انظار عمومی ظاهر می‏شود . پوشش، نشان عفاف است. در خصوص اندازه وابستگی پوشش با حجاب، استاد مطهری می‏نویسند: «حیا و عفاف از ویژگیهای درونی انسان است و حجاب به شكل و قالب و نوع و چگونگی پوشش بر می‏گردد. استاد حجاب و پوشش را نشانه عفاف می‏داند: ایشان در تحلیل آیه 59 سوره احزاب، خداوند به پیامبر دستور می‏دهد كه به همسران و دختران و زنان مؤمن فرمان دهید جلباب (پارچه‏ای كه تمام بدن را بپوشاند) به خود گیرند، می‏نویسند: «بنابراین در این فراز قاعده‏ای كلّی بیان شده كه زن مسلمان چنان رفت و آمد كند كه علائم وقار و عفاف از او هویدا باشد.»(2)

حجاب

تفكیك "عفاف" از "حجاب"!

گفتیم كه پوشش، ارتباط بنیادی با عفاف داشته و نمی‏شود كسی طرفدار حیا و عفاف باشد ولی با اصل پوشش مخالف باشد. پوشش اسلامی كاملترین گونه رعایت عفاف است. اگر بین حجاب و عفاف، جدایی اندازیم دو مشكل عمده رخ می‏نماید:(3) 1ـ جدایی بین عفاف و حجاب تا كجا می‏تواند پذیرفتنی باشد؟ و  «اگر زنان بدون حجاب، عفیف و پاك هستند، آیا مردان نیز چنین‏اند، و هوسبازی نمی‏كنند و از هرزگی دست برمی‏دارند.»(4) قانونگذار ضمن توجه به حال و روانشناسی مردان، برای زنان در باب پوشش بدن، قانونگذاری می‏كند و با همه‏جانبه‏نگری و نگاهی متعالی به زن و مرد، خویشتن‏داری را برای هردو توصیه می‏كند .

خودنمائی و تحریك مردان (تبرّج)

آیا تمایل و گرایش به زیبا نمایی در جمع مردان و بی‏میلی در زیبا نمایی در كانون گرم خانواده، می‏تواندنشانه عفّت باشد؟! این دیدگاه كه بدون حجاب و با آرایش و جلوه‏گری می‏توان حضوری انسانی (و نه جنسی) در جامعه داشت و عفیف بود، به شوخی بیشتر شبیه است تا سخنی قابل دفاع.

امكان ندارد كسی با تمام توان، دیده دیگران را به زنانگی و صفات جنسی‏اش فرابخواند و در همان حال از آنها بخواهد كه به ظاهر من ننگرید و به درون من بنگرید كه انسانی عفیف و خویشتن‏دار هستم!!

فریبكاری مردانه، بردگی زنانه

روزگاری نه چندان دور، زن را به جرم زن بودن در خانه حبس می‏كردند و شاید سخت‏گیری آنچنانی در گذشته، سهل‏انگاری این چنین در روزگار جدید را فرا روی بشر قرار داده و زنان را در انظار عمومی به حراج گذارده است. در گذشته، جسم زن، دربند خشونت‏طلبی مرد بود و این بار، روح زن در اسارت فریبكاری او است، مگر همین مرد مدرن نبود كه نیروی كار مردان را برای فن آوری و صنعت پیشرفته‏اش كافی نمی‏دید و با فریب كاری و نیرنگ نیروی كار زنان و مصرف بی‏اندازه استعدادهای زنانه آنان دست یافت.

بنیانهای فلسفی "عفاف"

نگاهی انسانی به انسان: انسان می‏تواند تعالی پیدا كند و خردگرای فرهیخته شود یا سقوط كند و به لذّت‏گرای نابخرد، تبدیل گردد و یا در نهایت به حیوانی خشونت‏طلب، تغییر هویّت دهد. نگاه اسلام به انسان، نگاهی متعالی است و از منظر خردگرایی شرافت‏مندانه و خداجویی عزّت مدارانه، انسان را می‏نگرد و می‏خواهد كه نگاه من به تو، تحت تأثیر مؤلّفه‏های دیگری، غیر از برابری انسانی و تقوا، قرار نگیرد. عفاف، هوشمندانه‏ترین حالت كنترل نفس و اعمال قدرت در حوزه شخصیت خویش است كه تلاش در برجسته و شفاف كردن انسانیّت انسان دارد و از جلوه‏گری و عشوه‏گری جنسیّت‏مدار جلوگیری می‏نماید.

.«خویشتن‏داری»، توانایی برجسته روحی به انسان می‏دهد تا وی در برابر هجوم سركش هوی و هوس پایداری كند و در فراز و فرود زندگی، به كمال رسد.

كمال‏گرایی انسان: خصلت انسانی "خویشتن‏داری"، باید حفاظت شود و اساسی‏ترین فلسفه معنوی "پوشش" در میان اقوام، ملل، تمدّنها و ادیان، حفظ همین خصلت انسانی حیا و عفّت است. اسلام، طرفدار این ویژگی انسانی است و زن و مرد را به رعایت آن برای رسیدن به كمال و فضیلت فرامی‏خواند، در كانون خانواده نیز زن و شوهر را توصیه به رفتاری انسانی می‏كند و كُنِش جنسی میان زن و شوهر و لذت‏گرایی مشروع و قانونمند را نیز در همین راستا توصیه می‏كند.

آثار "عفاف"

«خویشتن‏داری»، توانایی برجسته روحی به انسان می‏دهد تا وی در برابر هجوم سركش هوی و هوس پایداری كند و در فراز و فرود زندگی، به كمال رسد. انسانی كه اعتقاد به اصول و ارزشها دارد؛ در واقع، به سرچشمه همه مهربانی‏ها، لطافت‏ها، عاطفه‏ها، عشق‏ها، زیبائی‏ها و هنرمندی‏ها و ابداع‏ها ایمان دارد. برخی دیگر از بركات عفاف عبارتند از:

آرامش روحی فرد و جامعه (بهداشت روانی): با عفاف و خویشتن‏داری می‏توان از هرز رفتن استعدادها، توان‏ها و امكانات جلوگیری نمود . پایبند نبودن به حجاب، آرامش خانواده و جامعه را برهم زده و به التهاب دامن می‏زند: «فلسفه پوشش و منع كامیابی جنسی از غیر همسر مشروع از نظر اجتماع خانوادگی اینست كه همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبخت كردن او به شمار می‏رود؛ »

پاورقیها:

1ـ راغب اصفهانی ـ معجم مفردات الراغب ـ ص 350

2- شهید مطهری ـ مسئله حجاب ـ ص 52 الی 57

3-همان

4- همان

5- شهید مطهری ـ تعلیم و تربیت در اسلام ـ ص 106 ـ انتشارات الزهراء

مرکز امور زنان با تلخیص

تنظیم برای تبیان:کهتری

مقالات مرتبط

زنان به بهشت نمی روند!؟

حیا، فطری یا اکتسابی؟

زنان با مردان برابرند؟

حجاب ، فراتر از پوشش ظاهری

خود نمایی»چرا و چگونه؟

زن ،آرامش دل است یا شیطان؟

زن، مظهر تحقق آرزوها

چادر چه ربطی به حجاب دارد؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.