قدم به قدم، در بازگویی واقعیات
چگونه خبرهای بد را به اطلاع کودکان برسانیم؟
به طور کلی اغلب اخبار و رویداد های ناخوشایند برای بچه ها ، به عنوان خبر بد تلقی می شود . منتها در بعضی موارد تفاوت هایی هم وجود دارد . مثلا اخبار مرتبط با جنگی که در سایر مناطق دنیا در حال وقوع است یا تحولات عمده ی سیاسی سایر کشورها ، نزد کودکان از چندان اهمیتی برخوردار نیست که بخواهند واکنش عاطفی نشان دهند ، البته تماشای صحنه های دل خراش جنگ در تلویزیون ، به صورت مجرد می تواند اثرات نامطلوب روی کودکان داشته باشد ، ولی صرفا خبر جنگ سایر مناطق دنیا برای کودکان خبر بد تلقی نمی شود.
بنابراین ممکن است بعضی رویدادها برای بچه ها اهمیتی نداشته باشند بعضی رویدادها هم در سنین خیلی پایین قابل درک نیستند ؛ مثلا بچه های 1-3 ساله ممکن است در مقابل فوت یکی از اعضای خانواده واکنش چندانی نشان ندهند و تنها عکس العمل اطرافیان ( به ویژه مادر ) باعث تأثیر منفی در کودک شود . مادری که در فقدان عزیزی مرتب گریه و بی تابی می کند ،اثر ناخوشایندی در فرزند شیر خوارش دارد . گاهی بعضی رویدادها برای کودکان به عنوان خبر بد تلقی می شود ، در حالی که ممکن است برای بزرگسالان موضوع مهمی نباشد ؛ مثلا خراب یا مفقود شدن عروسک یا اسباب بازی مورد علاقه ی کودک ، عصبانیت والدین ، تنبیه فیزیکی و دعواهای والدین که برای بچه ها جزء خبرهای بد به شمار می رود در حالی که برای بزرگ تر ها چندان مورد توجه نیست .
هیچ کس دوست ندارد حامل پیام ها و خبرهای بد برای دیگران باشد ، اما برخی اوقات به عنوان والدین ناچاریم خبر ناگوار وناخوشایندی را به فرزندمان بدهیم .
در این مقاله ، اقدام مناسب و به جای شما والدین گرامی را قدم به قدم مورد بررسی قرار می دهیم :
قدم اول : انتخاب محیط برای دادن خبر
کودک را به مکان راحتی که در آن جا احساس آرامش می کند ، می بریم . مکان آرام و خلوت مناسب تر است ، به خصوص اگر انتظار داریم کودک ما واکنش های شدید هیجانی از خود نشان دهد . گاهی بردن کودک به پارک و مکان های عمومی مورد علاقه، باعث می شود کودک راحت تر خبر بد را بپذیرد . البته تا حدی در مکان های عمومی جلو عکس العمل های هیجانی وی گرفته می شود ، اما در بعضی مواقع لازم است که کودک تخلیه ی هیجانی شود . به طور کل ، بسته به موضوع خبر و سن کودک باید مکانی که آرامش بیش تری داشته باشد انتخاب کنیم . برای بچه های کوچک تر حتی اتاق خواب کودک هم می تواند مناسب باشد . برای بچه های بزرگ تر پارک خلوت مناسب تر است و محیط های آشنا و دوست داشتنی ترجیح داده می شود.
بهتر است اجازه ی بحث و صحبت و فرصت سئوال پرسیدن به آن ها داده شود . حتی اگر ساکت باشند ، بهتر است دقایقی را به سکوت بگذرانیم . جلو گریه کردن و جیغ زدن و اعتراض آن ها را نگیریم
قدم دوم : طراحی چگونگی بیان خبر
از قبل مشخص کنیم که چه چیزی را می خواهیم بگوییم ؟ تصمیم داریم چه مقدار از خبر را بازگو کنیم ؟ آیا می خواهیم تمام مسائل را انتقال دهیم یا بخش هایی از آن را ؟ به چه صورت می خواهیم تعریف کنیم ؟ مفصل یا مختصر ؟ با جزئیات ؟ با هیجان ؟ با تفسیر ؟ سریع یا آهسته ؟ و ...
در هر حال نباید موضوع را به صورت اغراق آمیز بیان کرد . تحریف واقعیت از نظر اخلاقی اشکال دارد ،مثل این که قسمتی از حادثه را طور دیگری جلوه دهیم که با واقعیت منطبق نیست . هر چه سن کم تر است ، باید موضوع مختصرتر و سربسته تر بیان شود و اگر شنونده نوجوان است انتظار دارد که موضوع به تفصیل و با جزئیات بیشتر بیان شود . اگر شنونده به شدت از نظر هیجانی تحت تأثیرقرار می گیرد ، باید موضوع را با هیجان کم تر و کوتاه تر بیان کرد .
سئوالات احتمالی کودک را پیش بینی کنید و برای آن ها پاسخ مناسب در نظر بگیرید ؛ ممکن است راجع به جزئیات حادثه سئوال کند یا این که چه کسی مقصر بوده است .
به هر حال در مرحله ی دوم باید خوب فکر کنیم و آن چه را که باید به کودک بگوییم مشخص کنیم و پاسخ سئوالات احتمالی را آماده کنیم .
قدم سوم : کار خاصی برای کودک انجام دهیم
به طوری که درک کند ما او را خیلی دوست داریم و وجود وی برای ما خیلی اهمیت دارد ، مراقب او هستیم و صلاح و مصلحت و خوبی او را می خواهیم . مثلا یک هدیه برایش بخریم و به او محبت کنیم ( با احساس ، کلمات ، نوازش ) این اقدامات ، شدت اثرات تخریبی ناشی از شنیدن خبر بد را کاهش می دهد.
قدم چهارم : خودمان را از نظر هیجانی کنترل کنیم
اگر آگاهی از خبر باعث غمگینی عمیق و شدید و ناراحتی زیادی در ما شده است ، باید در موقع انتقال پیام بر خودمان مسلط باشیم و کنترل خود را از دست ندهیم . در صورتی که قادر به این کار نیستیم بهتر است اطلاع رسانی را به زمان دیگری محول کنیم یا به فرد دیگری واگذار کنیم .
قدم پنجم : گفتن خبر بد
برخلاف تصور ، بسیاری از کودکان راحت تر از آن چه انتظار می رود خبر را می پذیرند . آن ها دوست ندارند دروغ بشنوند . دوست دارند واقعیت آن گونه که وجود دارد ، بیان شود . شفاف و بدون ابهام ، مطالب را بیان کنید و اجازه ی بیان احساسات را به آن ها بدهید . بهتر است اجازه ی بحث و صحبت و فرصت سئوال پرسیدن به آن ها داده شود . حتی اگر ساکت باشند ، بهتر است دقایقی را به سکوت بگذرانیم . جلو گریه کردن و جیغ زدن و اعتراض آن ها را نگیریم .
قدم ششم : گفتگو را ادامه دهید
ضمن قبول جنبه های منفی حادثه و ابراز هم دردی ، باید گفت و گو را با کودک ادامه بدهیم .از آن جایی که هر حادثه ای جنبه های روشن هم دارد ( مثل : تجربه ، عبرت ، تداوم راه ، مصمم تر شدن ، ... ) باید بدانیم که زندگی جریان دارد و در بستر زمان حوادثی هم به وقوع می پیوندد . بعضی از وقایع اجتناب ناپذیرند ( مثل بیماری ) ، بعضی از رویدادها به هر حال روزی برای دیگران هم اتفاق خواهند افتاد ( مثل مرگ ) و بعضی وقایع دلایل خودشان را دارند و قابل توجیه اند ( مثل فرزند خواندگی ) .
در مورد از دست دادن ها و فقدان ، به داشته ها و موارد مثبت افراد اشاره کنید و کمک کنید آن چه را که دارند و از دست نداده اند ، ببینند ؛ اعم از عوامل مادی ، انسانی ، توانایی ها ، استعدادها ، ... و آینده .
قدم هفتم : حمایت از کودک
احساس هم دردی و هم دلی ، محبت کردن ، پاسخ سئوالات را دادن ، به احساسات و عکس العمل آن ها احترام گذاشتن ، مقابله نکردن با ابراز عواطف آن ها ، درک کردن احساسات شان ، بغل کردن کودکان در زمان واکنش های هیجانی بعد از شنیدن خبر ، اجازه ی گریه کردن دادن به آن ها از جمله نمونه های حمایت از کودکان است.
نمونه های شایع از خبرهای بد منتسب به کودکان به قرار زیر است :
* خبر دزدیده شدن بچه ها در مسیر مدرسه یا مکان های دیگر به قصد باج گیری ، سوء استفاده و ...
* حوادث مرتبط با جنگ ، نظیر زخمی و کشته شدن بچه ها ، بی سرپرست شدن آن ها ، تحت بمباران و موج انفجار قرار گرفتن ، آسیب های شیمیایی ناشی از جنگ .
* فرزند خواندگی ؛ کودکی که فرزند خوانده است بالاخره در یک زمانی باید به وی گفته شود یا ممکن است غیر مستقیم و ناخواسته بفهمد .
* خبر گیر افتادن بچه ها در اوضاع و احوال خطرناک نظیر آسانسور یا زیر آوار ماندن .
* خبر مربوط به تلفات انسانی در جریان حوادث طبیعی ، نظیر سیل ، طوفان و زلزله .
* خبر مربوط به مرگ عزیزان ، اعضای خانواده ، دوستان ، هم کلاسی .
* خبر مربوط به بیماری شدید یا احتمالا مرگ قریب الوقوع وی .
* مطلع شدن از سیگاری بودن یا اعتیاد عضوی از خانواده .
* خبر بیماری های شدید و کشنده ی اطرافیان ، نظیر سرطان و ایدز .
سرور حاجی سعید
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
